Iñarra Lizaratzu, Manuel (1924 - 2011)

Bederatzi senidetan txikiena, bi gurasoak Ergoiengoak zituen: ama Ardozkoa eta aita, berriz, Arpidekoa. Praktikante ikasketak egin zituen Bilbon eta Valladoliden egin zuen azterketa ofiziala. 30 urtez aritu zen lanean Errenterian, lehenengo Pekinen eta gero Niessenen. Nahiz eta, bezero partikularrak ere jasotzen zituen etxean. Futbolzale amorratua dugu Nikolas, ikusitako lehen partidako alineazioaz gogoratzen da; Realeko bazkide izan da 50 urtez. 30 urterekin ezkondu zen Errenteriara, Hondarribiako Guadalupeko ermitan. Urte luzez Errenterian bizi izan bada ere, Oiartzungo lagunak oso maite ditu oraindik ere, haiekin egindako parrandak ere ederki gogoratzen ditu.

1940ko maiatzaren 19an Errenteriako partean den Artamugarri-erdikoan jaioa. Oiartzun eta Errenteria-Orereta arteko mugaren ondoan. Baserria Errenteria-Oreretako lurretan egon arren, Oiartzun gertuago geratzen zitzaienez, Iturriotz alderako joera zuten beti. Aita auzoko Arbide baserrikoa zuen, Jose Manuel Mendiburu. Eta ama, Lorenza Etxeburu, berriz, Donostiako miserikordiatik Artamugarrin jasotakoa zen. Aizateko eskolan ibili zen Mari Karmen, baina erdietan ez ziren eskolara joaten, baserrian lana izaten baitzen. Sei senidetan gazteena da Mari Karmen. Ezkondu aurretik Pitusan aritu zen lanean eta Domingo Albisu Bordazpikoarekin ezkondu zenean lana utzi eta etxeko lanetan hasi zen. Bi semeren ama da.

Errenteria-Oreretak Oiartzunekin muga egiten duen lekutik gertu jaio zen, Santa Engrazi izeneko baserrian, denek "Arkaitza" izenaz ezagutzen badute ere. Ama Arkaitza bertakoa zuen eta aita, berriz, Astabixkar baserrikoa. Baserriko lanetan aritzeaz gain, aitak Aizpitarteko kobazuloetatik gertu zegoen zentralean egiten zuen lan. Inguru hartako beste umeak bezala, Aizatera joaten zen eskolara Maitxo. Oiartzundik joaten zitzaien maistra, Enkarna. Beste baserrietan bezalaxe, umetatik hasi zen Maitxo baserriko lanetan. Esnea eta fruta saltzen zuten kalera. Noizean behin jaisten ziren kalera enkargutara eta eguneroko esnea Trabalekura eramaten zuten handik esneketariak jaso zezan. Hamahiru urterekin utzi zuen eskola eta hemezortzirekin Txikierdin hasi zen lanean: auzoko taberna zen, garai hartan oso ezaguna igandero dantzaldia izaten baitzen bertan; inguruko herrietako gazteak biltzen ziren han. Lau urtez aritu zen han lanean. Auzoko Iturralde etxeko Luis Elizegi Zapirainekin ezkondu zen. Lau seme-alaba izan zituzten. Perurenako Bentan bizi izan dira.

Artamugarri Erdikoan jaio zen Teodora, Oiartzun eta Errenteria-Orereta arteko mugaren ondoan. Baserria Errenteria-Oreretako lurretan egon arren, Oiartzun gertuago geratzen zitzaienez, Iturriotz alderako joera zuten beti. Aita auzoko Arbide baserrikoa zuen, Jose Manuel Mendiburu. Eta ama, Lorenza Etxeburu, berriz, Donostiako miserikordiatik Artamugarrin jasotakoa zen. Aitak baserrian egiten zuen lan eta esneketariak saltzen zien esnea. Auzolanera joaten ziren ondoko baserrietara mantenu truke eta pozik, lana egitearen truke nahikoa jan eta edana ematen zietelako. Aizateko eskolan ibili zen Teodora, baina erdietan ez ziren eskolara joaten, baserrian lana izaten baitzen. Baserritik Oiartzungo Iturriotz auzora jaitsi ziren bizitzera ahizpa eta gurasoak. Oiartzungo Peluberri baserriko Inazio Etxenagusiarekin ezkondu zen eta, senarra harakina zenez, Orma izeneko harategia ireki zuten izen bereko etxepean. Oso estimatuak ziren bertan egiten zituzten odolkiak eta egin orduko saltzen zituzten. Salgai zuten haragia ere inguruko baserrietakoa izaten zen. Hogei urte inguruan izan zuten harategia. Senarra hil zenean harategia itxi zuen. Ordurako Amazkar baserria erosi eta erabat berritua zuten. Geroztik Amazkarren bizi izan da alabarekin baserriko lanak utzi gabe: ingurua txukundu, baratzea egin, oiloak eta txekorra hazi...

Oiartzungo Altzibar auzoan jaioa da Pakito. Aita Gonzalo baserrikoek jaso zuten eta bertako senar-emazteak izan zituen guraso. Ama, berriz, Karrikako Bidasoro baserrikoa zen. Lau senidetan Pakito zen zaharrena. Aitak Arditurriko minetan egiten zuen lan eta barberoa ere bazen; bi lanak tartekatzen zituen. Hamalau urterekin hasi zen lanean Pakito Altzibarko harrobian. Handik Errenteria-Oreretara joan zen lanera, eta bertan egiten ari ziren obretan pintxe modura ibili zen lanean. Gero Luzuriaga enpresara aldatu zen, eta bertan moldeatzaile ofizioa ikasi eta jubilatu arte aritu zen.

Baina Pakitoren benetako afizioa txirrindularitza izan da. Gaztetan txirrindularia izan zen; bost urtez aritu zen afizionatu gisa eta bi urtez profesional mailan, Añorga taldearekin. Geroztik, beti ibili izan da bizikletan. 1970 inguruan Lartaun zikloturista taldea sortu zuen, beste bi kiderekin batera. Begoña Odriozola pasaitarrarekin ezkondu zen eta Errenteria-Oreretan bizi izan dira. Hiru seme-alaba izan zituzten.

Oiartzungo elizaren atzean zegoen Kinkirrinkiñene etxean jaio zen. Aita eta ama ere oiartzuarrak zituen. Aita arotza zen eta Errenteria-Oreretako "Real Compañía Asturiana de Minas"-en egiten zuen lan. Kontxitak esaten duenez, familia pobrea zen beraiena. Zazpi senide ziren, bera ahizpetan gazteena eta mugituena, herriko gauzetan parte hartzea gustatzen zitzaiona. Gaztetan antzerkia egiten aritu zen, 36ko gerra hasi baino lehen. Euskaraz, hainbat antzezlan prestatu zituzten eta baita jendaurrean antzeztu ere, horietako zenbait emanaldi Donostiako Kursaal zaharrean. 36ko gerrak giro hura hautsi zuen. Kontxitaren anaia, Txomin Etxebeste, fusilatua izan zen. Familia abertzalekoa izaki, oso momentu gogorrak igaro zituztela kontatzen du eta horretaz hitz egitea oso zaila egiten zaio. Errenteriar batekin ezkondu zen eta Errenteria-Oreretan bizi izan dira. Bi seme-alaba izan zituzten.

Itturralde baserrian jaio zen. Aita Itturraldekoa zuen eta ama, berriz, Aldura baserrikoa. Aitak baserrian egiten zuen lan, eta ama kalera jaisten zen esnea eta fruta saltzera. Juantxo Aizateko eskolan ibili zen umetan. Baina oso gaztetatik mendian aritu zen lanean bere anaiekin batera. Bi anaiek lanak hartu eta gero lau anaia aritzen ziren zuhaitzak bota, zuhaitz landareak aldatu, mendia garbitu, mendi-bideak egin... eta gisako lanetan. Zegama, Aizkorri edo Arantzazu izaten ziren uda parteko lantokiak, eta gero behera jaisten ziren neguan. Askotan aste osoa pasatzen zuten mendian, lana, otorduak, lo... dena bertan egiten zuten. Itturralde urruti xamar gelditzen zela eta, Joxek hogeita sei urte inguru zituenean, Karrikako Gartxienera aldatu ziren ama eta semeak. 35 urte zituenean mendiko lana utzi eta Beta fabrikan hasi zen lanean. Han aritu zen hogei urte inguru. Gero, ardiak jartzea erabaki zuen eta Ezkontzegiberri baserrian jarri zen bizitzen eta ardiak hazten. Baina handik gutxira artzaintza utzi beharra izan zuen. Geroztik Petra Lekuona Egoitzan bizi da.