Basoa

-Eurrik ez genula billatuko. "Iñun eurrik ez zute billatuko zuek". 'Ta beitu oaiñ, oain eurra sobran!
- Bai, bai. 'Ta hoiy, hoiy, Peñaiño zertik jon ber izaten zenuten zuek? Hemen bertan ez zelako?

- Hemen ez zen eurrik eta!
- Ez zen, e?
- Keba! Hemen piñui bat bazen

'ta piñu hoi karrikako gaztiak guk eukitzen genun dena beko adarrak denak moztuk 'ta denak kimatuk eukitzen genittun. (Gatzarretik) aurrea tunel bat bada hor, ez dakit ailletu zen zuena... Ehun bat metroko tunela, garai bateko zea, trenbiria Artikuzkua...

- Bai. (...)
- Tunela. Tunel hortatik aurrea kriston piñuteiya zen. Biño tartian piñoi erra baldin bazon, joder hiru 'ro lau bat laun joten giñan harren billa! Ez zen egurrik hemen, e!

- Ez zen.
- Eurra...
- 'Ta zer zen, dena zelaiya zelako? Dena belasua zelako?

- Dena iatze lekuak!
- A!
- Iatze lekua 'ta malkar zarren batian ote zarren batzuk 'o besteik ez.

Gaiñekun garbi eoten zin mendiyak ordun, e!
- Bai.
- Garbi garbi mendiyak! Bai.

Zertik denak, mendi guziyak segaz pasatzen zin 'ta! Iatzia 'ta falta! Piñoiyan bat 'ta Zaldindik gora Pagoteiy hoik... (...) zabalian 'e su eurra man 'zandu zuten zeak ayuntamentuak 'ta hoita hoixe aldena itten zian, e!

- Hoik aldenak. Eta zea 'ta, e... Hor Goros... Beno... Bai.
- Goosketa?
- Bai Goosketa 'ta aldi hoiy denak ze gelditzen dia, urrutiyo zuentzako?

- Guetzako urrutiyo itten zin.
- Urrutiyo gelditzen 'ia?
- Bai, urrutiyo Goosketa 'ta.

- Ze hor eurra izango zen!
- Gu honea ya zeatu... Biria honea eukitzen genun.
- Karo.

- Hemengo attona batek, Oiantzabalgo attonak, hauek ez e! Emitatar hoik ez e, lengo attonak batian hala san zian: "Joxe, aurten noa jon ber deu eurra hartzea?" "Ba, netzako Penai hobekiyo da!" 'ta beti honea kostumbratuk gaude 'ta eokiyo...

Behiñ (Fulleiko) gaiñ honta ailletu ezkio, zihar, zihar, zihar joten zean Añakin barrena... Bueno, be repetxuk bazittun geo han 'e, biño...
- Bai, biño...

- Ba al dakizu non den Eraiñ?
- Bai.
- Pues Eraiñ... "Biyek ez dia izen earrak hoik, e!

Ni Eraiñea aurten 'ta zu Penai, izenak txarrak dia hoik! Biyek 'e biño aurten proba in ber det!". Attonak beti... Attona horkua nekin arron ongi izaten zen! Lengo attona, Napar ttikiya 'ro saten ziyoten. "'Ta ni aurten Eraiñea!

Ez dia izenak errak biyek 'e, biño..." 'Ta geo igual hara jonta 're Eraiñ kamiyoa atetzen 'e...

Beinberriko zolotikan geo Zaldingo ixkiña atetzen zin, bi jorraatan hara ate 'ta geo ya hor behera bai, erki tortzen zin, biño! 'Ta holaxe ibiltzen giñan. Mendi zar hauetan.
- 'Ta eurra, berriz, nola izaten zen? Zuen terrenutan zenuten eurra? 'O herri lurrak...

- Ez, herriyak partitzen zun zea, etxe bakotxeako bost duro patu ber 'zaten genun.
- A.
- Bost... Osea, bost duro uste 'ut zela. Bai, bost duro izango zen.

Bost duro patu ber 'zaten zen. 'Ta guk itten genun askotan, behiñ mendira jon ezkio, bestela hiru arbol berrian, bi itxen izenian hartu itten genun askotan. 'O Matxinekuk ez zutela jon ber, haik ez zutela egurran berrik,

'o bestik (...) binak igual hartu, 'ta geo hortxe ibiltzen giñan eur txikitzen Penaiko... Zentrala ba al dakizu non don Penain?
- Bai.

- Zentralian jai goizian eaman, burniziya batzuk, anaiy batek, bestik tunkazerrak, bestik aixkorak, 'ta attakin bi anaiy, behintzat, han joten giñan jenealin 'ta zentralian sartzen genittun erremintak, beno, hango lanak ittian 'ta geo hurren jun arte zentralin eoten zin erremintak.

Zentralian 'ta...
- Harta gutxinin ez karri 'ta eaman itteko.
- Bai, bestela ba al dakizu eman 'ta karri 'ta... Ze karga burniziyak béak 'e! Joe, 'ta borra 'ta!

- Geo eurra karri handikan nola itten zenuten?
- Behiyakin.
- Behiyakin.

- Behiyakin. Ni goizian joten nitzan, bueno, haik lanea joten baizin, anai zarrena 'ta atta Donostira, 'ta ni hortxe joten nitzan geo behiyan gurdiyan gaiñin jarri 'ta xixtoka behiyak biria erki zakiten!

- 'Ta gurdi biria zen Penaiño e?
- Bai.
- Bai, e?

- Epeleko... Añakiko zea hoitatik Epeleko azpiyan barrena, Gaztaiñomotxin zihar, zihar, zihar Gaztaiñomotxin gaztaindi hortan barrena zihar zihar geo han bera Penai Zar etxe haundiya harren ondoa bajatzen giñan 'ta handik zentralea 'ta. Hor ibiltzen giñan eurketan paraje errak.

Gue amonak beti hala saten ziun. Amona xarra, gue aman ama, amona, ordun torri giñan hua hemen bakarrik geldittu zenin amona handikan 'ta harrek hala saten zun: "Zuek uandikan gorriyak ikusi ber 'ttuzute!

Eurrikan oan hemen ez duk billatzen iñun 'e 'ta zuen... " Aleiya guen edadia zea...

- Hoiyek asko galdu, ez dia ikusten eta erramintak eta!
- Hoi da, hoi da

- Geo erramintai 're Lezotikan honea ere difente, altxarraztalua?

- Hemen esaten zaio berriz gozpala. Gootzetako pala esan nahi du gozpala.'Ta hemen berriz altxarraztalua.

- Erramintai asko esaten zaio hola diferente izena.
- 'Ta zalarduai?

- Hoixe da ba dena , batzuk zalardua bestiak
- Batzuk zalardua bestik altxarraztalua
- Guk berriz,han berriz gozpala.

- Gauza berai hiru izen
- Bai , bai. Herri batetik bestea e!

- 'Ta Goierri aldi hortan 'ta usteut sardia esaten zaiola baitare.

- Guk berriz xardia, saten zaio bi egurreko kier luze bati
-A, mj

- Kaku.
-Kakua ez kakua 'ta xardia diferentik dia e?
- Bai, bai, bai.

- Kakua da hola geziyak harrapatzeko adaska bat jartzeko 'ta izaten zen. 'Ta xardia berriz bi adarrekin eozer gauzai heldu 'ta altxatzeko 'o botazeko o'

- Hola
- Hola. 'Ta hako atxarraztalua altxarraztalua bezela miño doblatua izaten dena gorotza atetzeko 'ta hoi?
hoi ez al da ka

- Ozpikua?
- Gozpikua bai (...)

- Pilla erra, oañ hoik. (...) denak, kkaro baserriya e' gutxiyo,
- Gutxiyo 'ta erramintak e' gutxiyo ibili 'ta,
- Karo

- Diferente da,
- Karo dena modernizatu in da 'ta

- Oañ dena telebisiyoko kontuak eta internetekuak eta hola erraminta hoik dakizkiye ongi.

- Bai, bai oan beste erramientak, karo difentik, hoi da.

- 'Ta len saten hasiyak ziñazten 'ta len lan geyo oan dena pentsua 'ta da miño len anako erremolatxa 'ta pautxa 'ta oi denak iñ itten zin

-Hoixe klaro, itaiyakin moztu
- Lurra prepaatu 'ta ereñi ta jorratu 'ta pauxa e z zen jasotzen miño beste zea hoik bai, erremolatxa 'ta arbia 'ta
- Pauxa moztu gio

- Geo moztu pauxa 'ta
- Ebaki batzuk in bihatzetan itayakin 'ta, hola

- Klaro difentzi earra.
- 'ta iatzikin 'ta 're bai lan pilla erra, non zenittuzten zuek iatzik?

- Iratzik? Ergoinen 'ta Pikoketa allekan
- Paularre ba al dakizu non den Paularre?
- Bai, han Paularren zenittuzten?

-Guk han genun mendiya, bai aspaldi. Bestia pikoketan
- Pikoketako azpiko aldin o' hor nomatte eztakit non

- 'Ta iratze lekuk 'ta non zenittuzten?
- Iratze lekuk eta? Uxaskuko onduan. Oan san tzazu Uxasku non den!
- Lixtorretako ondun. Listorreta bakizu non don
- Pos hantxen.

- 'Ta nik Urdao jon al za beiñe zea baserri zea mendira? Urdaoko mendira?
- Bai
- Ba inguru hartan. 'Ta gue hortikan hara jon in ber da.

- Bai
- Netzako izaten zen txarrena. mendiyan ler iña tortzen za etxea, 'ta geo hainbesteñoko gurdika iatzia, jartzen zen anaiya metan gñian, 'ta hua ezin boteikan hara, etxounkristo zaude 'ta hua dena ezin boteikan.

'Ta gio hua bukatzen zenun 'ta, segi ikulloa! 'ta ikulluko lanak in! Jo, yasta bien! zutik ezin eon 'ta nik oan aziendak antolatzen hasi ber al dut.

Bateko txokorra bota, besteko azpiyak atea, besteko eztakit ze in, Una pasada. Una pasada.

- Bai, euneoko lana 'ta gio iatzetan 'ta belartan 'ta doble.
- Bai.
-Karo

- Marma, marmazarreko txabola ba al dakizu noun don? Urdara goazela? Oandik han 'men do lengo urtin izandu zien hok. ba handik ekartzen genun iatzia. Haren ondotik, tokitan do!

- Bai. 'Ta haik eyakin 'ta kartzen zin?
-Beyakin
-Ba, bai. Haraño jonta beyakin.' Ta beyan etzeniyon kasoik in berrik.

Goizian atea lau 'terditak aldian eo 'ta illunar arratsaldian bo hiruak eo hiru 'terdiyak, biajia itteko. 'Ta jorra bat iatze. Besteik ezer ez! Sei zak hurrengo eunin berriz.

- Netzako denetan txarrena zen sega hartu 'ta mazka ittea jotia. Hua bai deal txarra! Hua bai deal trixtia emakumintzako.

Ler kaka iña zaude 'ta hartu sega 'ta mazka ebakitzea. Bua! Erdiya moztu 'ta beste erdiya tomakanela! Hantxe , hurrengoko 're haziko yaz erki!

- Tolaria nun-nahi zen ordun. Bai. Eta gaiñekun baserriyak, pues, Terrenoz 'ta hola len san zattuten bezela, haundiyak. Geo aparte, e... Itxe gehiyenetan 'o denetan, gehiyenetan behintzat, egurra bertan izaten genun, itxeko terrenutan, 'ta hoi 're bentaja haundiya zen.

Ordun urte guziyan itten zen sua egurrakin. Eta egurra oso estimatua izaten zen eta geo ez baldin bazen... Adibidez, guen beste bizitzakuk ben terrenuan ez zuten egurrikan eta haik kartzen zuten udalak ematen zun su egurra esaten ziyotena.

Udalak itten zun urtero basúa botzen zin lekuan materialatako baliyo ez zun egurra, itten zun sorteun bittartez sorteatu, zon lekuan bertan. Lan neketsua 'ta gorra izaten zen, e... Lembizi in ber zen zon lekutikan bire baten ondoa atera eta geo...

Biri hartara sartu ahal baziñeken kamioiya... Kamioiyak 'e oso gutxi zin ordun, GMCik holoko zakar batzuk zin, eta... Igandetan bat bestiri launduz 'o... Kamioiyan karri 'ta 're, biñon... Guen itxea sarrerako... Sartzeko kasun, kamioiyik ez zen sartzen.

Ordun, kamioiyakin kartzen baldin bazen Xixtiyoko bire gurutzeiño, handikan itxea berriz animaliyakin karritu ber izaten zen. Biñon, ez zen gue kasua ez zen. Guk e... Itxian izaten genun nahiko egurra, e...

Moztutzen genun otsailla aldea eta dena itxian ondoa karraitzen genun. 'Ta geo itxian onduan pillatu. Beko sua zen eta moztutzen erraxa zen, mia 'ta lodiya 'ta dena, e... Batea itten genun eta geo beko suan onduan pilla haundi bat sukaldin iñ 'ta handikan erre.

- Iatzik in ber zin... Zuek iatze lekuak ba al zenittuzten?
- Iatze lekuak 'ta bai! Jesus! Iatze ebakitzen amakiña 't aldiz aittu ga. Gu bi ahizpa iatze ebaittea! Eun guziko! Zakotikin. 'Ta atta billa geo, illunabarrin 'o hola.

Atta bai erki, gurdiyan gaiñin! Kantari "eso es verdad, eso es verdad, porque lo he visto yo!" " Atta! Erki kantatzen 'zu oaiñ, gu lanin 'ta!" Hoik egi berdaderuk dia, e! Gu eun guziya mendiyan pasa, txiki arraiyo iñak.

- 'Ta zuek ze in zenuten, moztu 'ta prepatua utzi 'ta atta billa jon.
- Bai. 'Ta gaiñea iatzia lotu itten genun. Bestek itten ez zuna dembo haitan. In berko! Gue attakin. Hola bi hanka beste bi bestin, iatze mordoska han sartu 'ta lotu,

erdiyan korapillua inta. 'Ta haiziak ez baizittun eamaten! Biño ba al dakizu ze lana? Saten ziuten gui auzokuk eta: "zuek bezelakoik iatze eballeik ez da hemen!" "Ui, ikasi guekin!" 'Ta haik kompaziyo batea, eun geyokin ez baziñan joten 'ta haizia ate,

ez zittun eamaten haiziak! Bestela, berriz, suelto baldin bazozten, ririrririrri martxa!
- 'Ta sokakin 'o lotu berko zenittuzten!
- ez, ez. Iatzin zeakin bekin.

- A! Iatzikin!
- Con las ramas de.... Bai, iatzikin.
- Gariya 'ta itten zen bezela!

- Bai. Ba al dakizu zembat lana iñak gan gu?
- Geo karraitzeko 're erraxuo 're bai!
- Bai...! Oso erki gelditzen zen. Plegatu bezela.

- Geo kantai atta!
- Atta kantari erki gurdiyan jarrita!
- Alabak lana erki inta!

- "eso es verdad..."
- 'Ta noaiño joten ziñazten iatzeta?
- Ba Karrika pasa, geo Iraurtzako onduan izaten zin loiyak ikaragarriyak!

Oaiñ ez, oaiñ, geo bota 'men zuten zea, morterua 'ro ez dakit ze 'ta seko sekua eoten 'men da. Urtiak dia e'nazela pasa e, biño gu ibiltzen giñan demboan, (...) euriya iña baldin bazen behintzat, hantxe ezin pasik ibiltzen giñan.

'Ta kaxkoa ailletzen giñanin, kontentu! Han iatze lekuk. Zaldindik... Ba al dakizu Zaldin? Zaldiñea ailletu. Lana in ber izaten zen, astua bezela, e! Ez giñan eozeiñ ez. Jesus!
- 'Ta geo iatzia...

- Biño iatzia ber izaten baizen, behiyak zin tokiyan!
- Azpitako?
- Bai, ba.

- 'Ta geo itxian metan 'o bildu berko zenuten hua?
- Bai, metak itten genittun itxe ingurun. 'Ta atta lanea joten zen harrobira, 'ta itxea torri 'ta aurreneko lana, behiyak kusi, azpiyak ongi 'te zakazkiten.

Kuidao! Zikinduk kustia behiyak!
- Ordun rebista pasten zun!
- Atta! Hola genun guk! Jo 'ta hola sekula ez, biño... Ña??e! Txukuna!

- Txukuna.
- Bai.
- Zuek 'e halaxe ikasiko zenuten!

- Hombre!
- Txukun eukitzen.
- Oaiñ akabo! Itxia oaiñik zutik dona da.

-Hoa jarri aurrin 'ta laiñua zen garaiyin, ebiintza 'ro hola ai zun garaiyin, in zamak piñukin 'ta Kauso kruzatu, Uzpu kruzatu 'ta Arlepoko minatako gaiñ hartan tximiniya zen minazulua 'ta handik beitti bota.

Biño bakizu ze pasa zen? Bota 'ta bota 'ta bota 'ta bota 'ta, tximiniya banekiun luzia zela beitti, hor in diu traatu. Jakiña, batzuk hola geldittuko zin 'ta zolua 're iual denin iual ez, ixtuo tximiniya.

'Ta zea borda bada hor Larraundi saten dena 'ta paeta zekua da... esto... kauen dion... Goskatakua da borda hoi. Zarradura dena, garaiy haitan dena paeta zen haik harri pilla karri nittun!

Hartu 'ta batek jaso, 'o bik jaso bestiri 'ta hua brum! Brum! 'Ta ostras, arron kortxua inta geldittu. Haumbeste harri pilla botata. 'Ta geintxutan bakarran batek kusi 'ta parte man.

Eta geo... Nei ez zin deittu 'zandu. 'Ta geo hor juzgaun barrena 'ta juiziyuk 'ta izandu zittun. Odolkiyak geo nola ate zizkan harrei! Baita mezi 're!
-Txermoniyak bueltan!

-Bai... Hara ze txermoniyak bueltan nola ate zizkan... Gaizki itten dunai geo bueltan bueltan torri itten yola e!
-Biño zertik, zertik bota ber ze... Ya hondatu ingo zelako landari hua?

-Deklatu, harrapatu baziyoten zoluan erdiyak iñak 'ta piñuk doblik karriyak harrek lau, san nai nuke bi milla zolo in 'ta sei millana kobratuko zun.
-A... Karo...

-Hoi ba! 'Ta han non dia zoluak? In gabik...
-Karo, karo...
-'Ta piñua zea lau aldiz geiyo karriya kamionak. 'Ta hua, hua, hua gorde in ber zen nolapaitt 'e gorde in ber da.

Jakiña injenieruk'o torko zin 'ta haik ez zuten zoluak kontatzen aiko, haik gaintik kusko zuten e! Dena aldatua... Bale, basta! Biño kusi bazuten piñua han aldatua...
-Karo haik herri lurrak zin!

-Bai...
-Haik ayuntamientuk zeak iñak zin, pa... karo!
-Bai, 'o... diputaziyuk igual da.
-Karo.

-'Ta han kusi bazittun aldatuk 'ta geo han sobratuk, sango zun non da? Nola geldittu dia.
-Karo 'ta haik gordiak.
-Hemen humbeste da torriya 'ta humbeste zolo. Hemen mana zea, apuntia.

-Bai.
-'Ta hok nola sobratu dia? Hara...
-Karo 'ta harrapatu in ber!
-Harrapatuko zuten 'ta!

-'Ta zer zen minazolua 'ro hor?
-Minazolua oandik han da hua! Hantxe Arlepoko gaiña hortan. 'Ta dena bizkarka! Erki aproxtu zun eun hua. Bakoitxak ez dakit zembat eamango genun, ez genun asko eamango biño benga! Sei zazpi laun benga! Benga eaman 'ta eaman.

-'Ta geo trabatu 'ta gaiñekukin ze in zenuten?
-E? Gaiñeko pizarrakin ez dakit ze in zun, iul itxea iul karri! Nolapaitte! Ni ez naz akortzen neone karriya biño atzea bizkarrin iual karri 'o astuakin 'o... Ez bat 'e harrittu.

Harrek geo juiziyuk eta izandu zittuzten. 'Ta geo denak kontran atea, han genebillenai deittu. Nei ez ziten deittu. 'Ta nik deittu ez 'ta seittun sango niyon nik e! Hauxe in nun! Zeba? Ni bein hartua bainitzan odolkiyak harrekin. Zea!

-Karo!
-Ospa! Jo... Pertsonak hua iñin ber du e! Hoaxe in ziun ba gui!

-'Ta len oan, ba oan piñua asko 're ez da eongo Oiartzunen biño len dena zer zen e... Karo oan mendiyan hasi e... Herri lurretan hasi 'ia berriz landarik 'ta sartzen biño len, len zer zen beittiyo haixtiyak eta geo goiya dena iatzelekuk? 'O nola zen? Mendiya nola zen?

-Hortik kusko zu Paularren eskuitako zoku hortan nola do ote haundiya oaiñ? Kuste' al zu zuk hortik? Paularre kuste' al zu?
-Eakutsi, eakutsi.

-Hanako zoku hontan, ez da kusten. A bai bai, hako beltz-beltz hoi.
-Bai.
-Hor 'e, hoi 're haixtiya zen.

-A... Oan otia den hoi?
-Bai, 'ta pagoiy hau eskoiko ailleka. Horrek bau be zea, be bertsua. Pauko errotan errotan eoten zen, Pauko errotan eoten zena zen frantzesa izatez. Eta bada kanta.

"Pauko errotatik atera eta, Pauko haixtiyan gelditu, perretxikorik jaiotzen bada frantsesak billuko ditu." Hara! Basua noiño zen.

-'Ta zea...
-Dena arbola ordun 'ya dena arbola! Bertzeiño.
-Dena arbola... Biño iatze lekuk 'e asko!

-Hoik denak. Bistan kusten den hoi dena iatzia zen.
-'Ta geo goitti 're bai, ez?
-Dena dena, bistan kusten den,'ta goitti 're bai. Olaunditto 'ta Aitxuleiko gaiña 'ta esto... bai Bianditzko egiy hua 'ta...

Kauso 'ta esto... Uzpu 'ta Antonso 'ta Zaldingo zea hoi 'ta Urmendi 'ta. Ailleka honta, Pikoketa aldi hoi dena 'ta. Saularre 'ta. Leune 'ta. Hoik denak, denak.
-'Ta arboletan geina zer zen haitza?

-Haitza.
-'Ta geo pagua, gaztaiña 'o?
-Pagua. Pagua. 'Ta gaztaiña. Biño beti kampeon, kampeon, kampeon, kampeon 'zango zen pagua 'ta geo haitza.

'Ta geo gaztaiña. 'Ta oan dia nortaitzak, gaztain japonesak, dena... San nai nuke geoztik kambituta. 'Ta piño, piñua. Biño ordun piñuiyak zin, ordun ni akortzen nazela piñuiyak zin hemen, atzi hortako gaiña, Leune, Saularre 'ta beste troxo bat zean, Olatxeko gaiñin. Biño troxuk e! Ttikiyak.

Oan dena berriz, oan dena piñua. Biño oan berriz buelta heldu da berriz atzea haitza 'ta sartzen ai dina.
-Bai, horrengatik saten zattut oan hala dela, biño aurretik nola zen.

-Bai aurretik seuski dena hola 'zango zen. Jakiña pauk etahoik urte pillerra ber dute maten hasteko. 'Ta piñuk berriz ya hoitamar urte ezkio krixton arbola iña. 'Ta dirua.
-Hemen iñ ez dena da eukalitua 'ro hoi 're piñua bezela auro itten da biño hemen ez da in.

-Hemen ez da, hemen ez da. Bai pixar batzk biño gutxi.
-'Ta geo zeatan, erreka ondotan 'ta?
-Erreka ondotan altza. Bea tortzen da hoi. Altza 'ta lizarra 'ta... Zumarra 'ta erkatze 'ta. Hoi bea tortzen da hoi.

-Eta geo lengun aittu giñan sastiyangatik. Geo ze geiyo fruta arbola geiyo zer zen?
-Gruta arbola zen ordun sarra asko, gereziya, arana, udarik 'e bai, 'ta pereillak, dena.

-Muxika 're bai.
-Joe muxika erruz ordun! Melokotoiyak 'e bai. Ya galdu dia hoik.
-Muxikak goxuak 'zango zin... galdu zen hua.