Auzoak

- Lengo Arragua nolakua zen? Gotuko za aski erki, torri ziñanin nola zen hau ez?
- Oaingo bezelatxua: itxe gutxiyo. Gaiñekun bera da, Arragua. Ni torri ezkio iñak dia denak, e... raskazieluk, itxe baju hoik 'ta oaiñ beste barriada hoi, goiko barriada. Hoi denak.

Hemen etxe zarra da Euzkialde eta gaiñekun... bestik autopista in zutenin botik, itxe zarrik ez zion hemen. Hoi denak berriyak dia.
- Autopista in zutenin zenbat bota zittuzten?

- Bota zittuzten... hemen bertan bota ttuzte hiru eta hor Ugaldetxoko birian 'e beste hiru 'o bota zittuzten...
- Izenak gotzen al za, itxi hoinak?

- Ez, oaiñ ez dakat... Guk beti Mariana, Iragorrina... 'ta hola, beti in ttugu. Hemen gaiñekun berriyik ez da deus izandu. Lengo estaziyua do topuna 'ta...
- 'Ta zu torri gioztik iña al da autopista?

- Ez, ze? Ni torri ezkio! Autopista iñikan hogeita bost urte hogeita lau 'ro hola dia, autopista hau iñikan, bai.
- 'Ta zea erra! Oso bertan do. Nik e'nun uste hain bertan zonik.

- 'Ta oaiñ gaiñea soiñuik ez dun aitzen, oaiñ panel bat jarri 'ute. Leno? Buf! Gau guziyan orrua bat. 'Ta oaiñ 'de nahikua itten da. Hor eun guziyan ez da gelditzen kamioiya 'ta kotxia. Oaiñ ya, ya jarriyak gaude. Gue Manolo hau barkaziyukin eondu da 'ta

seme gaztina torri da lo ittea 'ta: "Ama, hemengo orruakin ezin da loik iñ", "Itxi zak leiyua" leiyua erekiya baldin bada, bueno! Oaiñ 'e nahiko orrua da. Miño leno hoi panela ez zenin? Jesus! Ikaragarrizkua!

- Ehun guziyan: din-da...
- Din-da. Bozina 'ta... beno, kamioiyak behintzat goizin bostak aldin hasitzen dia. Jaiyin ez ya ibiltzen sat... kamioyik, miño goizin, astelen goizin bostak aldin hasitzen da, beno, una cola!

- Hoi, hoi, gaiñea kolak, hoi da.
- Kristonak (arrimatze 'ia).
- Zea erra hartuko zenuten e? Pena erra.

- Bai, bai. Hor beko andre batek hala saten du: "Ni, autopista soiñu gabe gelditzen denin tristura ematen nau", harrek ber izaten...
- Ohitturak ze itten dun!

-Urte asko (...).
-'Ta oan Txaundon ondotik kamiyu hoi pasten da biño lehen, lehen ze bire zon? Kalea joteko nondik jon ber izaten zen?

-Errotako errekatik ahuntza 're ez zen iyoko, halako bire, gurdibire xar bat. Kurba 'ta zikiña, malda 're bai galanta!
-Errotatik Txaundoa?
-Txaundoa.

-'Ta geo ze itten...
-Handik Santanderrea. Bestia, Txaundotik Portuberriko.

-A...
-'Ta handik Epele ailleka, beste hain moko biriak. Bordaberrira, Añakira, Epelea, ... ddena zea! Astobiria! Asto txar batzuk bueltaka.

-Hoi da. Gurdiyik ez zen ibilko han.
-Gurdiya ibilko ez zen leku asko.
-Karo! Eta geo zer zen kale ailleka errotatikan, erreka ondotikan zen biria hor?

-Bai, Aiendolan barrena Egiaundira saten yogu, Olatxeko pareko bixkar harta 'ta handik Eperpista.

-Ordun berriz iyo itten zen Olatxe pari hortan?
-Olatxe pari hortan goitti itten zun 'ta geo berriz beitti. Goixiotik kanalia.
-Bai. Handik barrena 're bai, oiñezkua asko ibiltzen zen, berko!

Biri hua biño hobik zin, kanale ixkiñetik eunez behintzat.
-Karo, karo!
-'ta hola.

-Zembat ...?
-Ergoin arte gaizki. Ergoindik aurrea 're bire txarra. Kamiyo legia, biño...
-Bai.

-Bire kaxkarra. Zea Muxu... Gaztaiñeko hortatik sartzen zen Muxurura joten zen...
-Bai.

-Goiku hoi ez zen oandik ordun. Gue gazte dembun ez zen biri hoi. Ni Muxurutik ibilliya naz. Gaztaiñea atea. Geo berriy hoi in zuten kaletik, goitik.
-Bai, bai. Hortik barrena joten ziñazten?

-Hortik geo... Geo Altzibarreko bire txar hoi. Pajina geo joten giñan horrea. Portalezatik Altzibarrea.
-Zer zen pajina hoi?

-Pajina debaldeko lana. Zoloik haundinak bete harriz 'o pixka 't 'ta lur pixka 't zabaldu 'ta, pasatzeko aiña jarri.
-Hoi zer zen biri...?

-Urtian behin itten genun pajina!
-'Ta hoi zeiñek itten zun auzokuk 'o?
-Auzolana!

-Auzolana.
-Auzolana du idea horrek.
-Eta zuek haraiño jon ber izaten zenuten?
-Bai, Tornola guzitik joten giñan, itxe bakoitxetik bat.

Zortzi bat egun 'o pasatzen genittun.
-'Ta ze tramo itten zenuten?
-Portalezatik Altzibarrea.
-Bai, e?
-Bai.

-'Ta, tarti hortan bizi zinak ez zuten itten tramo hua?
-Ez. Ez.
-A.
-Hango jendeik ez zen 'zaten. Putxurrotx difuntua 'ta...

"Hau 're badiu, hau 're badiu!" Jornalik gabe, geo Altzibarrea joten giñan potaje pixka 't jatea 'ro... Eguardiyan Torren 'ta tabernak bazin nonahi han 'ta.

Han bi hiru peztakin bazkai legia 'man 'ta, hola ibiltzen ...
-Biño zuek patuta?
-Patuta geok patrikatik!

-Gaiñea!
-Bai, bai, bai.
-Haimbeste lan inta! Eta herriyak ez al zun ematen erraminta 'ro ezer?
-Ez, ez.

-Mateila 'o?
-Atxurra, pikotxa ... bakotxak gen trastua eamaten genun zerbaitte.
-Itxetik?
-Etxetik bai.

-Andako Joxe Luix, ez zenun izautu, ez? Ez.
-Nungua?
-Andako guarda.
-Andakua?
-Joxe Luix.

-Ez.
-Hoa karritakua. Eakusten 'o...

- Ba konfradiya zen, ba... Animaliya... Bueno, hobekiyo sango zattut. Baserri mordoska bat elkartzen zin, eta ordun, e... Jo 'zagun hamabost baserri, elkartzen zila, e... Ez zuten preziso baillara berekuk ber, e! Ba... Igual bat Ergoingua, 'ta bestia Karrikakua 'ta bestia

Gurutzekua izango zin, alkarren zerbattengatik. Ez dakit, 'o... Familiya zilako 'ro zea, ez zun esan nahi baillara batekuk zila. Ordun, e... Zea, kompradi horren tartin, animaliya hiltzen zenin, kompradiya horren tartin animali bat hiltzen zenian, ba... Eoten zin hiru bat persona, e...

Baloratzeko animaliya horrek zembat baliyo zun. Eta baloratzen zen animaliya horrek zembat baliyo zun, e... Eta... Zea, Inkulluko Joxe zen hiltzaillia jeneralin, ez zen karnizerua 'ta biñon... Oso person... Maiña haundikua zen. Txerriya bezela hiltzen zun behiya.

Eta harrek hill eta puskatuko zun 'ta ordun zembat konfradi giñan, zembat itxe giñan, haumbeste puska itten zen, haumbeste puska itten zen behi hora, 'o txokor hura. Ordun urtian hombesteko bat patzen zen konfradikua izatetikan 'ta diru hura izaten zen animaliya

galdu zunai patzeko. Biñon aurretikan baloratua izaten zen harrek zembat patu zun. Ordun harren haragiya konfradikun tartin banatzen zen eta diru harrekin gelditzen zen jabia. Eta konfradikua ez baldin baziñan, gelditzen ziñan, pos... Animaliya hiltzen zenin, pos...

Zure diroik gabe 'ta ahal zenun bezela itteko.
- Karo, 'ta animali bat baserritar batentzako galtziak kriston galera...
- Izugarriya! Izugarriya! 'Ta gaiña... Oan bezela ez zen erosi 'ta itten ordun behiyak.

Ordun saiatzen giñan, e... Janakin, e... San zattuten bezela, behiyan janataz 'ta, gue janataz 'ta e... Guenak itten genun bezela, baserriyan itten zen bezela, e... Animaliyakin 'e berdiñ itten zen. Behi hobexkuna iruitzen zizunan umia beti aurreko. Bai. Hola defenditzen zen.

- Len attatu 'zu zerbatte 'ta animaliya hokiyo zaindu askotan!
- Bai. Eske handikan zen... Handikan... Diru sarrera han zenakan. Geo pos, temporadako gauzak bazenittun, fruta zela, berdura zela, eta... Bazenittun gauz hoik, gauz ttikiyaguk 'e bai.

Oillaskuk, gue kasun hantxumik, e... Eta hoi bazenittun. Gauz asko saldu 'ro trukatzen zen. Arrautza behintzat, asko trukatzen zen zea, dendakin. Fruta 're bai, berdura 're bai. Gauz ttikiy hoik asko zea, trukatzen zin. Eamaten genun guk itxian, e...

Ez sobra zelako, biñon, beste jenero klasik ber genittulako! Ordun eamaten genittun arrautzak, 'o fruta 'ro... Oillaskuk´e bai, oillaskuk´e... Eamaten genittun dendata 'o... Beák eskatu zigutelako 'ro beste gauzik ez genulako, pos...

Handikan nahitanahiyez ber genittun gauzak: oliyua, azukria, eta... Beste gauzak.
- Baserriyan iya iya dena bazon, biñon, gauza hoik ez!
- Bai, bai, bai, bai. 'Ta... Kalekuk...

- Kompaziyo batea, len san zuna, erramintana? Erramintak 'e eamateko 'o kartzeko, erraminta ttikiya baldin bazen?

- Baita´re. Bai, bai, bai. Eske abiso bat 'e baldin bazen, abiso bat 'e baldin bazenun 'e bai. 'O bestela in ber zenun, auzokukin zea geldittu, e... Lenotikan geldittu, "beno, nik holoko koloretako... Zea, arropa jartzen zattutenin, holoko da!". Bai, hoi asko ibiltzen genun.

Bai, bai. 'Ta kompaziyo batea, "bihar zea, e... Meta in ber dugu", "beno, zuk holoko koloreko arropa jar 'zazu, eta torko ga!" 'ta... zurkaitza 'ro ahal genun zea haundina hartuko genun eta sartuko genun 'ta jertxe gorriya 'ro, maindire zuiya 'ro... Bai.

- Ez zen mobillik eta!
- Bai, bai. Nik askotan oan pentsatzen eoten naz, jo, auzolana 'ta, ze kuadrillak ibiltzen giñan 'ta! Elizara 'ta, non-nahira 'ta, igande arratsaldetan sagar, sagardoteiyan,

zean aitzakiyakin 'ta, 'o eliza joteko aitzakiyakin 'ta... 'Ta auzokuk denak hemen billu 'ta... Nik saten nun, nik saten dut oan: "'ta jo, oan iozeiñ txoakingatik haserretu itten ga 'ta!" Geo pentsatzen dut bueltan: "bai, biño, haserretzen baldin bagiñan, guetzako kalte!

Geo haserretutaku horren aurrea zerbatt eskatzea jon ber!" Bai, eske hoi 're bentaja haundiya zen, nik... Uan pentsatzen ttut gauza hoik. Uan kompaziyo batea, beno, itxekukin 'e, e... Zea itten za, este... 'O auzokukin, baj! Zerbatt iñ zattulako, 'ro san zattulako 'ro...

Baj, ez yot kasoik ingo gehiyo horrei!. Ber zen zanin, badakizu noa jon, nahikua zu telefonotik deitzia norbait tortzeko 'ro zerbatt itteko, biño, ordun ez zen holakoik! Zuk geo harrena jon berra zenakan 'ta, harrei purrusta iñ o... Jugada txar bat iñ biño lenotikan,

bi aldiz pentsatuko zenun! A! Nik hau gaur inta, geo bihar béana jon ber berriz! 'Ta horrek 'e battu be bentajak. Klaro!

- Harremana zaindu ber!
- Klaro! Bai, bai. Horrek 'e be bentajak 'ttu.

- 'Ta ni jongo nitzake miño...
- Belartako 'ta 're jende pillla 'rra... Hoi auzolanin 'ta itten zin belarrak. Oaiñ ya metik ez da itten, oaiñ farduk eta itten da miño...

- Bai, hoixen, elkarrei launtzen. Akortzen naz, ez dakit Iruitxikikuk eta Itturraldekuk 'o zein zin? Bat in 'ta ya bukatzen ai zila eroi 'ta bestik iji 'ta aja, algaraz. Haik, meta eroi ziyola 'ta meta eroi zelako 'ta, eta geo bestiai eroi 'ro 'ta... Ba, hola aitz...

'Ta geo ebiya, gaur bezela 'ro hola ez? Tormenta ya heldu da, 'ta belarretan denak launtzea.
- Bai, bizilaunak hortan bai, auzuak... Artajorran 'o zelai haundiya baldin bazen, lenoztik hitz eiñ 'ta elkartzen zin, elkartzen giñan 'ta...

- Hitz eiñ gabe 're bai, belarretan aitzen giñala 'ta uste gabin...
- Egualdiyan kambiyua bazen eta ikusten bazen ai zila...
- ...Tormenta bat 'o sartzen bazen, denak. Miño oaiñ...

- Ez zen auzokuai beira eon berrik, eozeiñ, ala! korrika launtzea. Bai, hortan hartu-eman gehiyo zen leno.
- Miño, oaiñ ez da holakoik.

- Oaiñ bakoitxa be zea 'ta...
- Bakoitxa be aiyeka. Bueno, ez do hainbeste baserri 're.
- Bai, hoi 're bai.

- Miño igual du, ez do len bezelako hartu-emanik ez da.
- Ez, miño ordungo uniyua ez da.
- Keba!

- Ez da ordungo uniyua.
- Bai, ze baserriyik ez do, miño beste gauzetan 'de laundu litteke.
- A bia, miño ez, ez, ez.

- Hoi ya hautsi zen.
- Ez da aitzen.
- Hoi ona zen e, ederra zen hoi. Hortan bakarrik ez, 'o gaixotasun batin...

-'Ta txerriya... Urtian bein txerri bat?
-Bat 'o bi.
-Bat 'o bi bai, e? Bita ailletzen zen?
-Askok 'e igual geiyo. Segun baserriyak beak ze... ze indar zakan, ze podere zakan.

-Karo.
-Pobre xamarra baldin bazen... Beak jan 'ta geo dirua ate ber zuten numbaitikan e! Bai hor txerriya, igual txerriyak umik zetu 'ta feira igual joten zin, Oiartzun kalea, astelenero feriya izaten zen 'ta.

Irunea 'e bai 'ta. Hortxe aitzen zin txerrikumik saltzen 'ta pua! Asto xextutan hartuta ben haik 'ta...
-Zerrikumik? 'Ta zerri hiltzaillik jakiñak izango zin 'o len eozeiñek?
-Ba itxian beti izaten zin bat 'o beste, biño jenelin Zizario zarra, hoi zerri zarrakin asko ibilliya da 'ta.

Oan Grabiel ibiltzen den bezela 'ta. Geo besten batzuk 'e bai, hoik jenelin karnizero jendi hoi! Txerri hiltzen 'ta.
-'Ta laun dexente ber dia zerriya akatzeko?
-Lau laun jenelin.
-Lau laun?

-'Ta geo bat odola hartzeko kostaun. Hanka batei bakotxak!
-'Ta geo geina ze aitzen zen emakumia? Geo ya zeak itten?

-Hoa bai.
-Txermoniak'ta itten?
-Odola harrek hartu 'ta harrekin odolkiyak eta.... harrekin txoixuk 'ta harrekin dena!

-'Ta geo txermoniya banatzia 'ta hoi zertik izaten zen frigorifikoik eta ez zelako 'o, 'o errealo matetik 'o, nola izaten zen hoi?
-Ez zuk hil 'ta nei iul itxea karko zattunun, baserri batetik bestea. 'Ta hoi da txermoniyak. Kompaziyo batea Bonuban hiltzen zen, 'ta Bonubakuk mango zuten Palaziyoa. 'Ta Palaziyokuk hiltzin Bonuba. Atzea, kitto.

-Pakia...
-Pakia! Trukia.
-Biño itxian, zertik ez zen itxian, itxian jaten? Zertik maten zen auzokuri?

-Ui!
-Laundu ziyotelako?
-Hua 'zango zen. Ez dakit nik launtzagatik 'o auzuan ongi joten zilako 'ro zertik 'zango zen! Biño hoi 'zango zen oittura halaxe, 'ta halaxe segi! 'Ta oaiñe izango da e! Oaiñe 'zango da... Ez da hoi bukatu oandik!

-'Ta zea frigorifikua ez zen garaiyan 'ta haragiya 'ta nola konserbatzen zen? Haimbeste haragi, animali bat...
-Gazi-kutxan jarri, gatzakin! 'Ta toki... zean iual lurrin zulua inta sotun kompaziyo batea zolua inta sartu. 'Ta ongi tapatu geo!

-Freskun eoteko?
-Freskun eoteko! 'Ta hola, hola zeatzen zin...
-'Ta periya 'ta aipatu ttuzu len, ze san zu astelenero periya izaten zela?
-Bai, bai!