Zerri-porronarekin, zabor gutxi

Transkribapena

-Zerri porrona zer zen aitta?
-E?
-Zerri porrona...
-Zerri porrona zer zen?
-Bai
-Zerriyai jana eamaten zen ontziya.
-Itxe geintan?
-Bai zerriya zen tokiyan.
-'Ta han ze itten zen, oain bota itten da jana biño len ez zen 'zango...
-Hara dena bota 'ta geo zerriai man.
-Len basura gutxiyo itten zen len. San nai dut, oain, gaur eun kompra geiyo 'ta bolsa geiyo 'ta...
-Jakiña ba!
-Basura geiyo, biño len dena gutxiyo.
-Gutiyo aleiya! Zuk ate zu kontua ordun jan 'e ze jango zenun (...),talua 'ta potajia, 'ta esnia, 'ta gazta.
'Ta gaiñekun ze jango zenun. Zortziyan bein kartzen bazenun eiza jon 'ta haragi zar bat. 'O arrai pizar bat. Gaiñekun deus ez. Beti bertako arrautza 'ta itxeko, itxekua. Oain dia, 'ta geo basura ateko ez da ba! Ez zu kusten horko boltsa, horko plastikua. 'Ta dena e! Eraiya 're plastikun 'ta... Nahitaez ate ber.
Biño ordun ez, ordun dena kristalezko botilletan 'ta dena hola. 'Ta gu kontserba gauza zer zen ordun, tomatia hoaxe tomatia tortzen zen zean tomate potuk. Oan tortzen din bezelaxe gaiñekun.
-'Ta sobratzen zena zerri porrona!
-Zerri porrona.
-'Ta erre 're bai asko...
-Baita 're, bai...
-Kartoi 'ta holako surtan.
-Erre, erre. Surtan erre.
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-005
Pasartea 0:19:34 - 0:21:00 (1' 26'')
Laburpena Zerri-porrona': zer zen eta zertarako. Lehen zabor gutxiago egiten zen. Plastiko gutxiago zen eta gauza asko sutan erretzen zen.

San Antongo erromeria

Transkribapena

-A! Zea erromiyak lengun aittatu genittun 'ta San Antongua oan izautzen duguna noiztik da hoi?
-Hoi?
-Hoi aspaldikua al da?
-Hoi nik izautzen dutela.
-'Ta len jende geiyo jongo zen?
-Gutxiyo!
-Gutxiyo jote 'al zen?
-Bueno...! Ordun gaiñea San Anton euna bakarra 'zaten zen e! Ez oan bezela bi. Oan bi 'zaten dia.
-Biño ordun oiñez jon ber 'zaten zen...
-Bi, bai. Bi 'ro hiru gaiñea. San Anton euna 'ta geo beste bi 'ro hiru jai. 'Ta denak oiñez! 'Ta ze bire. Oango eunantzat bat seuski. Ordun...
-Karo 'ta len gaiñea beittiño jon ber.
-Bai. Beko zokoiño.
-Ola zen han, ez?
-Ola, ola... 'Ta endaraborda zin. 'Ta geo San Anton. Hiru. Hiru taberna. Hiru 'ta bat ez, biño... Izena.
-'Ta... 'ta ze karo oan onduan da fiesta biño len mezatatik jetsi in berko zen betti!
-Bai denin soiñua! Denin!
-Denin...
-Batin aspertzin bestea, 'ta bestin aspertzin bestea. 'Ta segi!
-'Ta ordun 'de Lesakatik 'ta Irundik tortze' al zin, 'ta Oiartzundik jendia?
-Oan bezelaxe!
-Oan bezela... Hoa betitik gotzen za zu?
-Bai!
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 2
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-005
Pasartea 0:18:08 - 0:19:20 (1' 12'')
Laburpena San Antongo erromeria. Nolakoa zen garai bateko erromeria hau.

Familia ugariak

Transkribapena

-Haurra ziñalik senidik bataz beste zmebat izaten zin etxian? Haur asko al zin?
-O! Ordun zea normal normalin sei-zazpi, zortzi, betzi. Bikuk gutxi! Bikuk arron gutxi.
-Geinak hola...
-Geinak hola. Ez zu kusten ordun subsiliyuk 'ta puntuk patzen zila?
-A... Asko izatetik?
-Bai... 'Ta hoi oaiñ 'e bada zerbaitte oan 'e familiyik ez dela len bezela zetzen, seme-alabik eta zarbaitte baia, familia numerosa 'ta zarbaitte humbesteko dirua, launtzak. Hoik berriz 're, jakiñan, gobiernuri hoi gomeni yo.
Haintzat, lenguk hiltzen badia zeiñek in ber du? 'Ta berriyak tortzia...
-Karo...
-Hoi, hoi, sistema hoi da! Nik beti saten nun atzeko subsiliyuk 'ta puntuk jarriko zittuztela! 'Ta ai dia ya!
-Karo... Berriz gutxi zin 'ta?
-Bai...
-'Ta jateko zerri geiyo!
-Hairi launtzeko 're bai.
-Hoi ba!
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 3
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-005
Pasartea 0:16:50 - 0:18:00 (1' 10'')
Laburpena Lehen seme-alaba asko izaten zen familia bakoitzean. Gobernuari zergatik komeni zaion haur asko egotea.

Arreoa, atso-lorrak, elizan sartzea...

Transkribapena

-'Ta arriyua 'ta itte' al zen len?
-Arriua?
-Bai.
-Bai, arriua, arriua zen... zea koltxoi baten illia. 'Ta geo harren maindirik 'ta deus ez. Zuimenta saten ziyoten. 'Ta geo ontziyak akaso. Arriua, huaxe zen arriua.
-'Ta hoi zeak e...maindirik 'ta beintzat emakumik? Beak itten zittun?
-Bai. Bai. 'Ta gizonak berriz ez dakit ze ingo zun... Koltxoiya, koltxoiya itten zun 'o...
-'Ta zu gotze' al za atsolorrak haurra jaiotzen zenin...
-A bai! Atsolorrak...
-Ze izaten zen hoi?
-Atsolorra 'zaten zen bataitu 'ta ama ez zen joten bataiyoa 'ta atsolo elizan sartzea. Elizan sartzen zen berriz, joten zen berriz haurrakin eliza jon ber zen, elizan sartzia saten ziyoten. 'Ta ordun zun amak libertadia kampun barrena ibiltzeko. Enteinttu al nazu?
-Ez.
-Bataiyua in, ama itxian, geo handik hamabost eunea 'ro... elizan sartzea 'ta elizan sartu arte, eliza sartzea ya bea jo zitteken, ya elizan sartu ezkio, ya bea nonaira joteko libre zun. Osea, enkarguta 'ta... kampoa! Kampoa, libre.
-Haurra euki 'ta geo ezin zun itxetik ate?
-Ez. 'Ta atsolorra 'zaten zen berriz, hua hola pixkat pizkortzen zenin kartzen ziyoten kampokuk oillua, 'ta hola erreluk.
'Ta ordun familiya izatin alimentua izaten zen oillo-salda. Hara ze botikak 'ta ze gauzak...
-Indartzeko...
-Indartzeko. Bai... Hola, dena...
-'Ta ordun ze itten zen, 'ta ze itten zen emakumia torri?
-Bai.
-Beri harrena?
-Beri harrena 'ta hitza 'ta pitza 'ta haurra kusi 'ta uuu 'ta politta 'un 'ta zea 'ta segi 'ta... Halaxe gozatu.
-'Ta bakarra emakumia eoten zin, gizasmik ez zin...
-Ez... Gizasmia ez naz akortzen tortzen zinik...
Akaso iual launen bat, 'o nobiya-nobiyuk 'o holako zean bat biño ez, jenelin emakumik auzotik.
-'Ta hoi noiz arte izan zen?
-Hoi ez dait ba nik... Gue Josinazio 'ta jaio zinin ez dait ez 're zen izango...
-Bai, e?
-Numbaitte hola. Bai, oan berroei, uantxe ya berroeitamar bat urte 'ro hola...
-Ordun asko in zun...
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-005
Pasartea 0:13:52 - 0:16:49 (2' 57'')
Laburpena Arreoa. Atso-lorrak. Elizan sartzea. Amak ezin zuen etxetik atera haurra eduki eta hurrengo egunetan. Zuimenta.

Aitabitxi-amabitxi

Transkribapena

-'Ta zea e atautxiya 'ta amautxiyana hoi nola, nola izaten zen? Oain ya ez da haimbeste zea itten biño... Zer dia atautxiya 'ta amautxiya?
-Atautxiya 'ta amautxiya ui! Oan den bezela. Osea hoi, atautxiyan 'ta amautxiyan hoi da gurasuk hiltzia tokatu ezkio haur hua haik zetu ber dutela. Haik laundu ber yotela. Hoixe da atautxi amautxiyana.
-'Ta ze, ze itten zen? Zein jarri 'o...
-A izena!
-Zein jarri 'o hau jarriko dugu 'o bestia jarriko dugu. Ze jartzen zen senas-emazte bat? 'O aman aillekatik bat 'ta aittan aillekatik beste bat?
-Bai, hola, jenelin hola bai. 'Ta geo kumuniyun itten baziyoten zerbaitt errealo 'ro be kumpliañutan 'o segun nola zin. Gaiñekun ezer ez.
-'Ta gaur egun kargua ez da biño len hala al zen? Len gurasuri zerbait pasa ezkio hartu in ber zuten...
-Bai, bai. Haik zetu ber zuten. Osa famili motxa, 'o iñor ez bazun seidik, haik in ber zuten hain kargo. Ze, ze gauzak e!
-Oan 'de badia biño oan ya ez da...
-Bai! Oaiñ ezta...
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 2
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-005
Pasartea 0:12:29 - 0:13:50 (1' 21'')
Laburpena Aitabitxi-amabitxiak: zer funtzio zuten. Lehen, gurasoak falta zirela, besoetako haurraren kargu egiten ziren.

Mediku kontuak

Transkribapena

'Ta meikua nola izaten zen e... beana jon ber izaten zen 'o bea ibiltzen zen itxez itxe 'o nola izaten zen hoi?
-Ez, ez, ez beana jon ber zenun 'ta geo torri hua. Bat Don Regino biorran gaiñin 'ta bestia bizikleta xar batekin. Bi zin 'ta.
Oan bezela ez zen zeik ambulatoiyoik 'ta ezer 'e... Be itxea, ni akortzen naz ni miña hartu 'ta bajakin 'ta zeara oan ambulatoiyua den tokiy hortan bertan zen Don Regino. 'Ta jende guzi... jendia bai, jongo zen konsulta 'ta denak eskailletan. Eskail, eskailla maillatan eseita.
'Ta atia ereki 'ta hara deitzin barrena. 'Ta atetzen zenin martxa. Oan bezela sala de esperak eta... bueno!
-'Ta botikak eta ze itten zittun beak man 'o bazen farmaziya?
-Farmaziya bazen, beko drogeiyan.
-'Ta geo miñez jarrita 'ta ospitalik eta ez zin izango...
-Ospitalak bazin, ospital mateo. Groseku hontan. Oango ambulateiyan parin eskoita. 'Ta beste klinikan batzuk 'o ospitala 're 'zan ingo zen. Atotxako gaiñ hortan 'de bada bat 'ta!
Beste numbaitte 're bai.'Ta ni residentziya 'ta ospitala hoi ni, ni akortzen nazela iñak dia.
-'Ta kalin ez al zen ezer 'e, hor madalensoro, oan madalensoro den hortan eskolak bazin.
-Eskolak zin, eskolak.
-Eta zeikan ez zen hor?
-Hor ez zen deus 'e.
-Ez zen...
-Bakarra zena ospitala. Ospital zarra. Hor ez zen gaiñekun deus 'e.
-'Ta ospital zarrin, hara bai ez miñez jarrita 'ta?
-Hara, zar, hua zarran zea zen 'ta nik ez dait hara eamaten zittuzten 'o, biño jenelin itxian. Meikua itxea torri 'ta han bukatuko zen. Ez zon oan bezela hartu 'ta ambulantziyan hara 'ta honea 'ta. Ambulantziyak non zin gaiñea?
-'Ta euskeaz ba al zekiten meikuk? Hemenguk al zin?
-Hoixe euskaaz bazekitela! Euskaldun garbiyak!
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 2
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-005
Pasartea 0:10:20 - 0:12:26 (2' 06'')
Laburpena Medikua. Bi mediku ziren. Anbulatoriorik ez zegoen. Farmazia beheko drogerian zegoen. Ospitale zaharra.

Kanpokoak depositoan lurperatzen ziren

Transkribapena

-Oan kompaziyo batea mendiyan hilla harrapatuta 'ta hua, harrei ez ziyoten lur bedeinkatua maten. Hua aparte deposittun, deposittua saten ziyoten. Holako kuadro bat zen, kamposantun biño holako kuadro bat 'ta... hua han.
-Kumulgatu gabe hil zelako?
-Ez... Mendiyan hill, 'ta harrapatu 'ta bueno 'ta harra eaman. 'Ta harei saten ziyoten deposittua. 'Ta oan bakizu mendiyan hiltzen bada be herrira eamaten dute, transladua txuf!
Oan, ordun ez. Ordun trasladuk erruz kostatzen zen 'ta jesus! 'Ya zembat juzgaun pasa ber zun gaiñea! Herri bakotxin ez dait zerbaitte patu ber izaten zen. Pasatzia. Kompaziyo batea iual zen ze sango zaittut zui Tolosakua 'ta hemendikan hasi 'ta Tolosako herri guzitan zerbaitte patu ber zun.
Zean pasatzen zelako, muganta asko pasatzen zittulako.
-A 'ta herri batetik bestea beti...
-Beti! Patu in ber zun! Kompaziyo batea...
-Biño hilla zelako 'o zu joten ziñan, Tolosa joten ziñanin 'e berdiñ in ber al zenun?
-Ez, ez, ez! HIll hua, hill hua hara eamateko. Be tokira eamateko, be herrira eamateko. Kompaziyo batea Tolosakua zen, 'ta hemen harrapatu, 'ta patu ber zun, lembizi patu ber zun Astiarraan.
Geo Hernanin, geo Andoaiñen, e! Herri bakoitxin, humbeste patu ber zunun.
-Karo 'ta ordun hua...
-Jolin! Hua bakizu ze...ze, zembat kostako zen hua! 'Ta hua itten zuten harentzat deposittua saten ziyoten hartan enterratu.
-'Ta gaiñekuk berriz gaixoik 'o zartuta hiltzen bazin komulgatu, komulgatuta, ez? Apaiza jonta...
-Bai... estremaziyo santua maten ziyoten... Bai bean huaxe, errezon batzuk 'ta bedeinkaziyua 'ta kitto!
-'Ta hoi itten ez zunai ez al ziyoten ezer difenteik 'o itten?
-Ez dait nik hoa itten ez ziyonai... Mango ziyoten noski!
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-005
Pasartea 0:08:00 - 0:10:20 (2' 20'')
Laburpena Heriotza. Lur-ematea. Depositoa zeri esaten zitzaion. Kanpokoa bazen, garesti ateratzen zen bere herriraino eramatea.

Ezkontzak, jaunartzeak eta bataioak

Transkribapena

-Oan geo itten zen? Hoi akaso galdua iual izango da.
-'Ta zea ezkontzak ze izaten zin e apaiya 'ro bazkaiya huaxe 'ta 'o eun geiyo izaten zin 'o?
-E, ordun ez zin biajea 'ta jongo zin! Osea, dirua zuna jongo zen biajea 'ta berbada. Biño noa jongo zin? Urruti ez. Gaur bezelako zeik ez zen. Naiz trenez, 'ta naiz abioiyez 'ta naiz autobusez 'ta naiz zea, kotxez. Biño ordun nola jongo zin?
'Ta dirua 're non zen? Akaso ben lenguson batzuk, kompaziyo batea ze sango zaittut, hemengua izaki kompaziyo batea Bergaran 'o hor 'ta bueno lengusuna eun batzuk pasatzea. 'O osaba 'ta izeana 'o...
-Bestela ez?
-Gaiñekun deus ez.
-Eta otorduk 'ta.. Otordu onak 'ta itten 'te zin? Bueno hoi itxe bakoitxan arabera izango zen.
-Hoi bai itxe bakotxan posibilidadia. Ongi zinak ongi mango zuten 'ta juxtun zinak juxtun. Oan bezela den, normala.
-'Ta ze itten zen familiya bakarra 'o launak 'ta 're bai?
-Atautsi-Amautxiyak jenelin.
-Difentzi erra, ez, oangotik?
-Geo hasi zin zea, dirua kusi zenin despedida de solteros 'ta zea 'ta... 'Ta kumuiyuan igual. Juxtu-juxtun itxian 'ta...
-'Ta bataiyuk 'ta nola izaten 'te zin?
-Bataiyuk zea, atautxi-amautxiyak 'ta apaiz zar bat 'ta kitto.
-'Ta gaiñea seittutik bataiyatu?
-A! Hoi bai, jolin! Lau eun haundiya zen!
-'Ta lenoztikan zea hil 'ro itten bazen? Haurra kamposantun iul-iul sartzen al zuten? 'O Kamposantun beste tokin bat 'te zuten?
-Hua aparte.
-Biño barrenin, kamposantun barrenin 'o?
-Bai. Ez, ez kampun ez, barrenin biño aparte.
-Bataiyatu ez zena?
-Bai. Baita kompaziyo batea kampun hilla harrapatzen zutena 're!
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 2
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-005
Pasartea 0:06:02 - 0:08:00 (1' 58'')
Laburpena Orduko ezkontzak: bidaiarik ez zen izaten; otorduak. Jaunartze eta bataioetan ere ez ziren oraingo kontuak. Jaio eta egun gutxira bataiatzen zen.

Toberak

Transkribapena

-A! 'Ta len zeana, ezkontzeko zea horrena elizan itten zea aittatu zu atta 'ta zuk toberak 'o izautu al zenittun?
-Bai.
-Hoik noiz jotzen zin?
-Tobera jotzen zen... biar espostu ber 'ta gaur arratsin sartuko zuten paetin 'o palanka 'at, abisua. 'Ta geo, ordun apaiya espostu 'ta ez baizen oan bezela hotelatan itten. Baserriyan, itxian. Eta oantxe, apaiya bukatzen zuten garairako 'ro... Torko zin.
Karko zuten palanka 'at bi launeko kontu, sokarriyakin. 'Ta beste bi: kin-kun, kin-kun, kin-kun jotzen zuten. Bai... "Tobera jo dezagun umore onarekin..." Ta segi! Tirripititin, tirripititin. Bai...
-'Ta hoa eozeiñek jotzen zittun?
-Ez. Ximoneko Anjel 'ta zin, ni, nik kusi nittun hoik.
-'Ta ezkontza guzitan jotzen al zuten?
-Ez baidakit nik hoi. Nik batin bakarra kusi nun.
-Zuen erarin 're itten zen ya 'o lenago? Zuk ttikitan izautu zenun hoi?
-Hoi ni mutikozkorra nitzala.
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-005
Pasartea 0:04:52 - 0:06:00 (1' 08'')
Laburpena Toberak: Noiz eta nola jotzen ziren. Zer kantatzen zen: kopla.

Mugetan zergak ordaindu behar

Transkribapena

-Biño gauz bat in nun gaizki. Lembizi motua karri, karneta ate biño lenoztik. 'Ta geo hor ibiltze' giñan lapurrak bezela! Kauen la letxe! Gurdibiretan barrena 'ta ezin pasik... Zea baizen, Irungo Bentasen kontrola baizen! Guardizibilak eoten zin...
-Beti?
-Bai, bai txaola, haik txaola zuten han, kruze kruzin. Oan nola atetzen da taka, hemendik jonta tak kruzea. Han eskailleak gotti iyo 'ta bada ba taerna bat.
-Bai...
-Haretxen parin beste aldian.
-Han eoten zin?
-Kamiyo ixkiñin bai. 'Ta han erreleua hantxe kambituko zen orduitan 'o... gau 'ta eun e!
-'Ta han ez pastzetik. Goiko aillekako gurdibirin barrena pasa 'ta atzea kamiyoa 'ta.
-'Ta geiyo nombaitte eoten al zin han Irunen bezela Aitxulein 'o nombaitte eoten al zin kontrolak baita 're?
-Baita zean 'e Lartzabalen 'e! Nola da aroztiya Urbietana? Oan autobusan parada nola da? Hantxe!
-Bai... 'Ta haik beti eoten zin?
-Beti!
-Beti kontrola...
-Bai... 'Ta bestia len san zattutena zean Endarlazan bestia!
-'Ta Autxilein?
-Aitxulein ez.
-Ez?
-Ez zen eoten Aitxulein.
-Ez e?
-'Ta beste punto geiyo 're bai. Normala. Geo gaiñea ordun, garaiy haitan zerbaitte karri ber baldin bazenun eraiya 'ro zerbaitte gauza baliyo zuna Naparrutik honea zarbaitte patu in ber izaten zen, mugan. Alondiya bezela.
Kompaziyo batea ardukin heldu baziñan litroko bi sos 'o litroko sosa 'ro... Dena, dena kontrola!
-Naparrutik e!
-Naparrutik.
-Beste aldetik kartzen bazen 'de bai, ez?
-A bai hoixe! Beste aillekatik 'e bai.
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-005
Pasartea 0:03:00 - 0:04:50 (1' 50'')
Laburpena Errepide eta bidegurutze askotan Guardia Zibila egoten zen. Probintzien arteko mugan gauzak pasatzeko zerga ordaindu behar izaten zen.