-Aitta itxian lanin ai zela eaman zuten. Osake itxia 'ta barbeiya toki berin genun. 'Ta igande goiz bat 'ta aitta han lanin, bakarrikan ordun. Jakiña ni oandikan ttikiya nitzan 'ta. Lanin han bakarrik eta.

Jende pilla batekin. 'Ta etorri 'ta joteko! 'Ta beak hartu 'ta eaman zun be bata zuiyakin 'ta be trasteguziyakin. 'Ta guk genun itxeko leiyotikan, alondiga zen kartzela, frentez frente genun.

'Ta ama sukaldin lanin. 'Ta aitta eamana. 'Ta jendia han zai:"Kauen diez! Ez duk agei 'ta ez duk agei 'ta ez duk agei 'ta. Andriai san berko ziu zerbaitte 'ta". Hala 'ta.

San yote: "Aizu hola 'ta hola eaman dute 'ta ez da agei 'ta". Gue ama apuratua 'ta jakiña holaxe eamana. Geo gue amak sukaldetik beitu du zeara, alondigako leiyoa. Frentez frente. 'Ta gue aitta han leiyun 'ta kaso in alkarrei.

-Ai ama.
-Bai, 'ta geo beintzat be akusaziyua zen zea letzen zula periodikua, hartzen zula periodiko ez dait zer "El pueblo vasco 'ro". Huaxe zen be motibo guziya.

'Ta geo gue aitta zen orduan zeatik etorriya, Frantzitikan, gerrai ihesi torriya honea. 'Ta indokumentatua zen, indokumentatua zen. 'Ta hemendikan etorri 'ta hemendikan Lesaka, geo Pamplona zijuzten, Lesaka oiñez.

'Ta Lesakatik ez dakit nola 'ta bueno! Kalbaiyo gaitzak ikusiya! 'Ta geo behintzat Pamplonan hiru urte in 'ta han 'e, han 'e gorriyak beti beldurrak. Bazterretikan hartu 'ta "Fulano benga!" 'ta "Fulano benga!".

-San Kristobalen?
-San Kristobalen. 'Ta jakiña zeak afusilatzea jendia atetzen zutela. 'Ta be izena aitzeko beldurrakin. 'Ta han hiru urte in 'ta biali zuten honea berriz 'ta.

Desterratua. Itxian, hemen hillabete pasa 'ta. 'Ta hemen iya beak ze in ber zun, noa jun ber zun gerra zon ba, Gerra Europea hasiya zean, alemanak zozten Frantziyan. 'Ta joteko Portugalea, harek hura ez zela Portugalea jongo.

Pos bueno, pos itteko nahi duna 'ta hara jon zen. 'Ta hara jon 'ta indokumentau. 'Ta kartzela. Han beste hiru urte.
-Gerra, gerran zola jun zen hara e?

-Bai. Bai, klaro bea hangua zen 'ta ez zekiyen ya frantzesa 're, ya dena aztua. Han berriz 'e ikasi zun biño. 'Ta han beste hiru urte in zittun 'ta han ongi saten zun beak e. Bai, kartzelan barrenin biño lanin 'ta.

Lasai. Hemen bezelako kezkik gabe, han lasai.
-Han kartzelan ze sartuko zuten alemanak?
-Ez, frantzesak. Bai, haik, gue aitta entregatuko zen ez dakit numbaitte hango ayuntamienton batin 'o 'ta.

Indokumentatua 'ta. Hango polizia, Frantziko polizia izango zen ordun 'ta kartzela, hor gerratikan aldein zulako. 'Ta kumplittu zunin, ordun legalizatu zen 'ta gui 're ordun legalizatu ziun denai.

-Ordun torri in zen?
-Torri in zen.
-Ordun Lazkaotik hartu zizuten.
-'Ta ordun berriz 'e hemendik biali nahi ziyoten. Berriz 'e intentatu zuten.

Nik ez dakit ze puñetero herriyan. Bai, gutxi gorabera gue aittak bazekin bai nondik zeiltzan tiruk biño. Ezin zen hitzik in ordun bakizu. Beak zea zen hemen, ze sango zaittut, ETAko bat balitz bezela gaur.

'Ta ixil-xilik eon ber 'ta. Geo bintzat gue aittak ya legalizatu zen 'ta konsuladoa jon zen. Berriz 'e espulsatu nahi ziyotela hemendikan, ze karta torri ziyon 'ta ordun hartu zun parte zeak, konsuladuk.

'Ta ordun konsuladuk jarri zittun ber zin lekuan. 'Ta ordun ya kalmatu zin denak. Bai, orduntxe bai 'ta geoztikan.

-'Ta zea 'ta gerra 'ta, bueno gotu hoixe ingo zala, aitta eaman bazuten 'ta, ez?
-Bai, bai, bai. San zaittut ba gerra. Ttikiyak giñan gu biño. Bombardatu zutela itxe bat 'ta gu saten zaittut bodega sartzen giñan. Azpiyan bodegan.

-Xabaleko...
-Xabaleko azpiyan bai. Han sardoteiya zen 'ta. Han sartu 'ta tiroteuk 'ta aitzen genittun 'ta geo. Geo bueno, hemen, kalin eondu giñanin 'e.

Bueno Beinberrin eondu giñan 'ta geo nik hiru urte 'ro ez dait zembat in nittun han Goiyerriyan. 'Ta handik torri nitzanin, hemen kalia bete soldado izaten zen. Igandetan 'ta mezeta 'ta.

Militarrak bakizu hemen. Trabajadorik. Prisioneruk zin. Prisioneros de gerra, trabajadorik. Desfilik eta ben San Fernando eunin, patron de los ingenieros 'ta patron de la infanteria bazin hor.

Ikaragarrizko soldado pilla gaitzak eta dena, bueno denak! Kanta militarrak eta kanta batzuk. Hoik denak goguan ttugu.
-Biño zuek ate ber izaten zenuten?

-Ez, ez, ez.
-Ez?
-Ez, ez, ez.
-Biño haik desfilatzen zutenin herriko jendik ate ber izaten zun hairi kustea?

-Ez, ez. Ni akortzen naz gerra dembuan, umia nitzan biño, tropa nazionalak hartzen bazuten ziudade bat, Bartzelona 'o Bilbao 'o Valladolid. Ordun mitiña izaten zen plazan. Ordun bai ate ber izaten genun.

Plazan ayuntamientoko balkoitikan ez dakit zeinek hitzeitten zun, ez dakit ni ttikiya nitzan 'ta ez dakit zenek hitzeitten zun. "Ez dakit zer 'ta, Viva Franco" 'Ta eskua altxa 'ta builla 'ta. Ordun bai jende guziya txaloka 'ta. Hoi akortzen naz.

-Eta aitta ze eaman zuten, zer zen PNV-kua 'ro hola 'o beste askoi bezela ezer in gabe?
-Aitta, aitta itxian lanin ai zela eaman zuten.

-'Ta hola.
-Karo 'ta geo besti hoik denak berriyak. Karo hoi ya oan Irubide 'ta dozten hoik berriyak dia.
-Hoik berriyak dia, hor ez zen itxeikan. Hor ez zen itxeikan. Hortikan.

-Muimento erra ibiltzen zen plazan e!
-Bai, bai, bai. Bai, ordun biziya plazan zen! Plazan zen biziya. Geo, jakiña barriyotan 'e izaten zin zeak, denetikan. Kompaziyo batea Xoteronia,

Estilo hortakua. Ergoinen bazen Tolare, estilu horta. Iturriotzen bazen estilu horta Dispatene. Hoi estilu horta, Txikierdin 'e pixkat estilu horta zen. Ez. Biño kalian, bai kalia zen. Geo eliza 'ta dena.

Eliza bakarra zen herri guziyan. Denak kalea biltzen zin.
-Geo ayuntamentua 'ta.
-Ayuntamentua 'ta caja ahorrosak 'ta. Dena, dena.

-Eta geo Korreos...
-Geo barbeiyak 'e barriyutan ez zin 'ta! Korreosa, ordun Korreosen lana gutxi izaten zuten.
-Non zen?

-Ez zen korreosikan hola, ez zen. Hoi sakristauak Dionixiok eukittu zittun. Aurreneko Agapito, nik izautu nun Agapito. Zu ez za akortzen, ez ez. Agapito urte asko da. Harek 'e, bizkarrin hartu zea bat karetar bat, larruzko kartera bat.

Herri guziko korreua hantxe bialtzen zun. 'Ta geo sakristauak 'e itxea eamaten zun 'ta sakristauak elizan bertan partitzen zittun harek. Kaja pasatzekun kusten ziun 'ta eamaten zun 'ta "Ha zuetzako, tori!" 'ta elizan ematen ziun.

Ba hortan sakristauak asko aprobetxatzen zun. Bai. Hoi asko aprobetxatzen zun. Geo ya beste bat etorri zen, biño harrei ya lokala jarri ziyoten. Geo ez zaittutena san, ayuntamientun azpiyan.

Nola dozte munizipalak oan? Ordun zen Caja Ahorros 'men zen hor.
-Bai?
-Bai. Probintziala. Nik aurrena probintziala hor izautu nun.

-Geo beste aillekatikan kalea iyo berriz 'ta ezkerrea hartu itturriyan onduan.
-Kastro...
-Hor zen bian Kaxinton karniziya.
-Bai.

-Hauntzexio zen barberua, maestra nola da kotxeko maestra?
-Bai.
-Haren gizona.
-A bai! San zin! Eondu nitzan harrekin!

-Maestrakin?
-Bai.
-A bai? Geo zen zapateiya txokuan. 'Ta geo jitu, Kastro nola da oan? Angulo hortik jitu 'ta bian eondu zen bodega.

Taberna. 'Ta geo Kastronia. Ez geo, geo Inaxio Barberua. Inaxio barberua ez, aurrena Inaxio barberua ni oan satea nijuzen hortan eondu zen. Geo pasa zen bestea. Bai, geo pasa zen bestea.

Inaxio barberuak han in zun zea bat, aldaketa.
-Inaxio barberua zen Luixa maistran gizona?
-Bai. Bai, 'ta harek in zun hor dembu zean, bire gutxiyan aldaketa bat. Hoi bi lekutan eondu zen hor.

'Ta geo Kastronia 'ta geo san zaittut geo gue itxea. Ixkiñ hortan, gue itxeko ixkiñ hortan eondu zen, zea Kontsejuerrekako tarti hortan. Aurrena Xalbadora izautu nun, ez aurrena famaziya izandu zen. Nik ez nun, ez naz akortzen farmaziyakin asko.

Biño zerbaitt 'e akortzen naz. Geo Xalbadora eondu zen, Xalbadora zea zen, geo Pixakalea jon zen. Zea Mendiburu kalea jon zen hortikan, hor eondu zen. Geo haren lekuan zea torri zen, beste Lezoko batzuk zin.

Han 'e komestible eon zen. Geo Caja Ahorrosek hartu zun hura. Caja Ahorros probintziala eondu zen. 'Ta geo gu 're hor giñan. Guk telefonua 'ta barbeiya. 'Ta hola buelta osua man yogu kaliri!

Bai 'ta geo hor beitti jeisten baza, beitti jeitsi ezkeo Lukaxenia. Ez dait akor, zu ez za, arozteiya zen. Oain.
-Oain noa? Zea Rafael Pikabeana 'o Beko plaza ailleka?

-Beko plaza ailleka. Beko plaza ailleka jeitsi, eskolan. Bueno, oan nola da zea? Liburutegi berdia 'o ze saten yote horrei? Liburutegi bat bada hor.
-A bai! Horiya,bai bai.

-Bai, horiya, nik berdia san dut biño horiya. 'Ta hor zen aroztei bat. Aroztei bat zon hor.
-Bai, Posta Zaharra 'ro da hoi, ez?
-Posta da, Posta da bestia. Beko Plaza maten dun hoi.

-Bakarra, bakarra da hoi ez, etxe bakarra.
-Bai, bai. Hoi ya bestia da bai.
-Bestia da. 'Ta Posta Zaharran azpiyan eondu zen zea bat, empresa bat. Zeak itten zittuzten.

Fregaderos de acero inoxidable. Bai. 'Ta geo Posta, bueno ez, besti hoi, hor arozteiya eondu zen. 'Ta geo hurrengua, hurrengua, Sorondonea. Bakizu zein?
-Zein zen bolera 'ro zena?
-Hor bolera eondu zena.

-A! Geo behintzat gue itxetik beitti. A, zea zen Xabaleku hortan taberna zen. Taberna zen. Fonda. Bian sagardotegiya 're izaten zen. Fondan bian sagardotegiya. Geo beitti jon 'ta zen botikaiyua. Lengo botikaiyo zarra.

Bi ura dena bat zen, dena botika 'ta zea bazar bat bezela zen hura.
-Etxe berriya itten ai dina hoi zen? Botikaiyuna?
-Ez, ez. Oan nola da zea, pelukiya?

Hoi da. Botikana hoi zen. Hoi zen botika 'ta bazarbat bezela zen hoi dena. 'O korte ingles bezela 'o holako, denetik bazen! Tela 'ta denetik! Jostailluk 'ta, denetik bazen!

'Ta geo handik goitti torri, 'ta bueno. Bai, handik goitti torri 'ta zen Mendiburu kalia. Oan denda nola dute zeak?
-Bai, Dibinak.

-Dibina 'ta hoik. Han 'e denda zen, han 'e denda zen. Benitania guetzako. Beste aldian arotza, Ezponda, taillerra zakan. Geo, geo segida zen Xalbadora, Xalbadora denda. 'Ta geo jarri zittuzten karniziya, bueno Pepita.

Karniziya eondu zen. Zuk izautu zenun hor karniziya?
-Uste 'ut baietz. Gotzen nazela.
-Oan nola do zea? Imprenta 'o zea hoi?

-Bai, libreiya 'ro?
-Libreiya delaku hoi. Hor zun karniziya.
-Bai nik buruan dakat.
-'Ta horrea torri zen karnizira zeatikan, Bakedona nola san zu?

Han zen leno. Handikan geo hua pasa zen horrea. 'Ta geo zapaterua zen, pisua goiyan zun 'ta zapateiyan goiyan eukitzen zun pisua. Geo lokala eosi 'ta zapateiya beitti jetsi zun.

Bai 'ta geo handikan eskaillerak pasa kalea aldea 'ta zen Klaudian denda.
-Oan txokolateiya dena 'ro?
-Hoi da. Klaudian denda. Geo zen gue amonan itxian azpiyan arrandei bat.

Bueno arrandeiya, xexinak(?) euki ttuzun, karterua 're bai, geo komestiblia 're bai. 'Ta geo semik barbeiya jarri zun. 'Ta beste aillekan Joxixonia. 'Ta geo handik aurrea seittu Xepidonia. Geo gue aillekatikan Xepidonia.

-Xepidonia zer zen karniziya?
-Karniziya. 'Ta geo Julinia. Julin san zu, leno san dugu. Hua. 'Ta geo Expeantza eondu zen. 'Ta Expeantzan kantoiya jitu 'ta zen Pagolana.

-Karniziya baita 're?
-Karnizera bai. Bai, pues, asike dena ate guziyak zin denda 'ta. 'Ta geo beste ailleka san zattutena da jetsi ga honea, ez, zeara Aialdea?
-Bai.

-Gaiñekun kale ailleka hortan ze, oain biño denda 'ta komertziyo 'ta serbiziyo gehiyo izango zin?
-Bai, bai. Nik gue kaletikan hasita bazen linterneiya zea Domingo Etxebeste.

Geo Linonia. Linonia zuk ez dakizu, ez dakit izautu zun Zulotxikiko taberna?
-Bai.
-Hua. Geo garajia.

-Bueno izautu ez nun in biño.
-Epelen garajia. Geo Baraibarrenia. Bueno ez, geo Antonenia. Hoi izautu zu? Ate guzitan. Geo Baraibarrenia. Geo estankua. Xapateronia.

Petrania. Fermiñenia. Exkerrenia. 'Ta geo Farmaziya don hortan 'e Tomaxenia. Tomaxa.
-A! Ez nun aittua hoi. 'Ta zer zun horrek denda? Janari denda
-Denda, denda! Komestiblia.

Osea, Killikupetikan hasi naz segidan aurrena zen Tomaxenia. Oain nola do zea farmaziya? Geo Xapateonia. Geo Petrania. Geo Exkerrenia. Geo Balerinia. 'Ta geo, geo zea Faustinania. Bakizu Faustina?

-Bai. Enekiyena zen.
-Hoi. 'Ta geo zen bar Maite.
-Bai.
-Bar Maite, geo hura bota 'ta in zuten itxe haundiy hoi.

-Hoi da Kutxa.
-'Ta geo handik beitti, zea aldea, bai honea aldea.
-Aialde, bai.
-Aialde aldea. Zen itxe berriy hoik biño leheno e!

Txokolateiya zen Zalakaiñenin. Geo Errandonin mertzeiya bazen. Mertzeiya zen. Geo Errandonea, ogiya, ardua. Geo hankamotxenia. Han 'e taberna zen. Bai taberna zen han 'e. 'Ta geo Mantsarda ez dakit bakizun zein den.

-Bai.
-Mantsarda. Pues harek, jakiña, urte guziyan ez biño han sagardotegiya izaten zen, azpiyan. Bai bai, hoi dena. Hortik beitti ya ez, hortik beitti ya kalia ez zen itxeikan.

-'Ta hoik ze itten zin beak ez, norbaitte bialko zuten errenta 'ta kobratzea? Ze tortzen zin zeak?
-Administradoria. Administradoria tortzen zen, Oiyartzuna tortzen zen Joxixonea. 'Ta jendia joten zen horrea patzea.

-Kapoiyakin 'ta?
-Bai, ni ez naz akortzen, nik jendia ez nun kusten karo. Bioñ bai bai, ordun holaxe ohittura kapoiyak eta. 'Ta beak ordaiña zea el jamon de los pobres, bakaillua.

Bai, biño gaur ez da zea e! Gaur bakaillua garestiya da e! Bakaillua!
-Bai, biño.
-Biño ordun bakaillua zea zen lo mas tirau.
-Bai.

-Bai, lo mas tirau. Ordun bakaillua zea, itxeako. Beak urdaizpiko, zea bueno, oillaskoik 'ta kapoiyik errenak eaman 'ta bai.
-Errenta kobratu 'ta hoi urtian behiñ 'o itten zen?
-Urtian behin, Santo Tomas egunin.

Hoi ya galdu dia ohittura hoik, ya galdu dia hoik. Bai, bai.
-Santo Tomas Donostiyan horrengatik mantentzen da.

-Bai, bai, bai. Halako. Hoi da, hoi da, hoi da.
-Hara joten zilako maixterrak.
-Handikan, handik datorren zea da hoi. Muga.

-'Ta bizkondik 'ta Oiyartzunen bezela bazuten beste tokitan 'o gehiyena Oiyartzunen zuten?
-Esaten zuten haik Euskal Herriyan bazittuztela urtiak haimbeste egun sukalde.

Ulertzen zu ez? Haik bazittuztela urtian egun haimbeste sukalde. Asike.
-Ordun Oiyartzunen biño gehiyo 're bai.

-Klaro, klaro. Bai, Gipuzkun, kampun bazittuzten, itxe asko zittuzten kamputan 'e. 'Ta itxe elegantik bai! Tolosaldea 'ta Villafranca 'ta Beasain 'da, hoitan denin Idiazabalen 'ta itxe asko zittuzten hoik, terrenua.

-Hoik aspalditik izango zittuzten. Familitik familira pasiak.
-Bai, esan zin zeak Iñigok, Iñigo Zabalak batin. Baguzen, Villafranca guzen eskritura bat firmatzea 'ta.

San zin: "¿Mira ya ves esa casa?" Torre bat da han Villafrancako gaiñin, hegal batin, zea bat. Antigual hoitako bat. 'Ta: "De ahí eran, mis antepasados eran de ahí. Esos fueron los que fueron a América y los que nos trajeron las perlas".

" De ahí viene nuestro patrimonio" San zun. "De ahí nace".
-Asike haik izango zin baserritar batzuk Ameriketa jon zinak eta.

-Bai, biño, ez biño baserritar ilustratu xamarra. Bai, numbaitte zerbaitte ilustratu xamarra izango zen. 'Ta geo bea aitta hangua Zabala 'ta ama hemengua, berriz, zeakua, bueno garaiy hartakua, Zuaznabarkua.

Zuaznabar 'e hoina zen. Hoina zen hoik bi, nola in ttuzte hor zea poligono industrial hoik? Ya horko baserri guziyak ya denak hoinak zin. Zuaznabar, Palaziyo, bueno nik horko erretratuk battut aterik!

-Bai e?
-Bai. 'Ta geo bueno. Ez dakit, haimbeste baserri zin Juantxene, Juansendo, Errotaberri, Tolare. Baserri pilla bat zittuzten hoik.

'Ta horrengatik lur hoik denak ya hoikenak zin. Horrengatik manejatu zuten horko poligonu hoi dena. Hoin eskutan zolako. Geo Lintzingu hoi dena 're hoin eskuan zon.

Oan hor ai da zineko zea hoi itten, hoi 're dena hoina zen. Bai. Hoi dena, Lintzingo bi aiekak. Dena hoina zen. Horko industri hoi dena.