Egur-ikatza

Transkribapena

Nor Elizondo Lekuona, Domingo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-082
Pasartea 0:26:25 - 0:29:00 (2' 35'')
Laburpena Behin, Altzibarko festetan txondorra egin zuten plazan. Mandoak kargatzea ez da nola halako lana; hori ere jakin egin behar da. Zakuetan eramaten zuten egur-ikatza; bost zaku mandoko. Garai hartan, egur eskasia zegoen eta egur-ikatza eskuetatik kentzen zioten bezeroek. "Ber du bakotxak be opiziala, jatorra ez dut saten miño, pixkat ber da". Mandazaia. Hika.

Beren hegazkinak, eraso

Transkribapena

Nor Elizondo Lekuona, Domingo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-082
Pasartea 0:22:50 - 0:26:00 (3' 10'')
Laburpena Domingoren anaia Loiolako kuartelean zegoen soldadutza egiten errepublikarrek hartu zutenean. Soldadutzan frentean ibili zen anaia: beren hegazkin batek bonbardatu zituen, deskuidatuta, eta zauritu egin zen. Beste auzoko bat ere han zen. "Eskoiak eta ezkerrak esaten tzen lehen, guk ez genun enteintzen miño".

Aitaren ahaleginak semeak babesteko

Transkribapena

Nor Elizondo Lekuona, Domingo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-082
Pasartea 0:20:35 - 0:22:50 (2' 15'')
Laburpena Hemengo giyantia Goñi zen. Domingoren aitak ez zituen mandoekin batera semeak ere militarrengana bidali nahi, baina ez zekien erdaraz eta ezin zuen bere nahia eskatu. Goñik lagundu zion. Maxalengo hiru anaiak segidakoak ziren eta denei tokatu zitzaien soldaduska gerra garaian egitea. Giyantia.

Gerran eroritakoak, gurdiz Lesakara

Transkribapena

- Hota zein, zea, San Markosen zozten gorriyak 'o ezkerrak?
- San Markon eongo zin kontraiyuk. 'Ta hok hemendikan... Hemen, hemen mendi guziyak hartu zittuzten lembizi. Hemendik Erlaitzen 'e zea, frente gorra 'men zela. 'Ta geo hasi zin zeak,
militarrak behiyakin 'ta zea, jendia eskaka hasi zen ayuda, herittuk eamateko. 'Ta zea, itzaiyak batzuk... Itzaiyak joten zin 'ta igual soldauk toritzetikan 'o ez dakit... Zerbatte iruitten difentia, zean uztarriyan... Zean, uztarriya kurterin eamaten zen ba kabilla, zeai pirtikan sartzeko
'ta kabill hua aber zer zen 'ta pistola zelakun 'ta... Ez dakit, akaso broman 'o, broman 'ta ezin san zer 'zu ezin san hoa. 'Ta tartin eskualdunak 'e tokatzen dia 'ta haikin. Haik hemendik Oiyartzundik Lesaka herittuk eamaten. Lengo bire zarretik ezin jonik. Bi soldao ezin eamanik gurdiyan.
'Ta geo gue attai eskatu manduak. Aleiya, bi semik bialtzeko mandukin, zea burniziyuk eamateko 'ta, Pikoketa 'ta, Erlaitzea 'ta. 'Ta geo san 'men ziyoten, beno, oaiñ aurrea jon ber zutela 'ta aber mando hutsak biali 'o ben mutillakin. 'Ta ez, gue attak ez, manduak utzi 'ta mutillak erretiatzeko.
Geo hala, gerra gerra ai zela, geo gue anaiyak soldao zoztela, Eibarren kusi manduak. "'Ta hara, hara hi, gue manduak hemen ttuk! Hemen zabiltzak gue manduak, hemen zabiltzak!" Bai izautu 're auro!
- Ez, zea!
- Joe!
- 'Ta geo nozpatte bukatu zen gerra 'ro, 'ta holaxen.
- Hala 're utzi ziyotenin...
Nor Elizondo Lekuona, Domingo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-082
Pasartea 0:18:35 - 0:20:35 (2' 00'')
Laburpena Erlaitz inguruan frente gogorra egon zen. Militarrak itzainen bila hasi ziren, zaurituak eta gorpuak Lesakara garraiatzeko. Domingo aitari bi semeak mandoekin bidaltzeko agindu zioten. Aitak erantzun zuen mandoak baietz baina semeak ez zituela bidali nahi. Eriyuk. Erittuk. Uztarriya, kurtela, kabilla, pertika.

Ergoiengo bidea

Transkribapena

- Neguan Ergoingo biri hoi dena, hor Ergoindik hasi 'ta Ualdetxoiño dena neguan iña da. Dena.
- Ni hoi juxtu juxtu akortzen naz e!
- Bai, Ergoinen bazen gizon bat, zerbatte, miñ zun hankin 'ta Olantxeko txokoaiño tortzen zen kotxia 'ta handikan angailletan Ergoina. 'Ta gu muti kozkor giñala zen hoa, 'ta kusten genun nola angailletan eamaten zuten.
- Karo.
- Ui! Zea, menditikan zea Zaldindikan 'ta menditikan hartu zea, puskak arrastaka 'ta Ergoinen barrena Altziberra arrastaka. Bai. Dena lohiya zarra ikaarriya.
- Galipotik ez baizen, galipotik 'ta...
- Kamiyoik ez zen.
- Geo 're soldauk in zutenin, Pauko Errotatik gora in zuten, ez?
- Bai, biño ez zuten galipota bota!
- Bai.
- Hoi da.
- Todouno 'ro zea 'ro...
- Bai todouno 'ro hoi bota 'ta.
- Hor jendia hasi zenin tiroka 'ta bazter guziyak zikinduko zila 'ta jendia keja zen. Biño oaiñ kamiyua iñ denin, joño, uain kotxikin 'ta... Uain jendia eleante bizi da hor.
- Bai. Difentzi erra.
- Autobusa 're joten da 'ta!
- Bai. Nik holaxe izautu dut, biño. Difentzi erra izango zen, bai.
Nor Elizondo Lekuona, Domingo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-082
Pasartea 0:15:20 - 0:16:40 (1' 20'')
Laburpena Gaur egun, errepidea bada, baina, garai batean, oso bide txarra zen Ergoienera. Autoa Olanditxoneraino (Olantxene) bakarrik iristen zen, eta Ergoiendik haraino ahal zen moduan joaten ziren; gaixoak, hankailletan.

Elizako betebeharrak

Transkribapena

- 'Ta konfesatzea jonta 're pizkorrena aurrea 'ta! Han Serora 'ro, emakume 't biltzen zen 'ta "aizu, zu zea, ni hau biño lenuo naz ni 'ta" beno, harek besotik heldu 'ta jarri aurrin 'ta hua 're moldatzen.
- Eta apaizak zein zin ordun?
- Apaiza...
- Don Antonio.
- Don Jose...
- Don Jose ez. Hau ez ordun. Don Jose Bergaetxe ez. Don (...).
- Ez geoztik geo.
- Geoztik. Don Antonio 'ta, Don Pablo 'ta, Don Juan 'ta.
- Don Juan 'ta Don Jose Luis.
- Don Jose Luis.
- Don Jose Luis tortzen zen. Bazen beste bat, Don Eustakio. Gaixtua zen arront. Harrei lurrin harri koxkorrak billu 'ta han belauneko jarrazi 'ta... Hua gaixtua zen. Biño Don Jose Luis 'ta hoik, ez, hoik pranko gizon onak zin.
- Don Jose Luis zea beti, "zuen txerri tokiyan bauk Jangoikua 'ta..." hola, dena holaxe.
- Bai.
- Gizajua!
- Ez zea 're joten giñan libreta 're. Astian pezta bat 'o ez dakit ze jartzen genun.
- Hillin, hillin ez al zen izaten, hillin pezta 'ro?
- Hillaetin pezta 'ro, hillaetin 'ta... Joten giñan 'ta be esplikaziyua itten 'ta gu berriz, esplikaziyua alde iñ nahi handikan 'ta. "Hi txikito, Jangoikua non duk?" " Leku guzitan!" "'Ta zuen txerri tokiyan 'e ba al duk?" "Ez, guk ez dugu zerri tokiyik!". "Beno, ongi ziok!"
- Jo, erra. Konfesatzea jonta ez zenuten pekatu haundiyik izango, Domingo?
- Konfesatzea, konfesatzea jon 'ta, behiñ 'e pekatua san ber, zer zen, pekatua zer zen 'e ez genekigun, biño... "Amai erritan 'ta amak sana in nahi ezik 'ta."
- Maldiziyon bat 'o beste 'o... Hola.
- Zerbatte barrenin saten zun 'ta salbe bat errezatzeko 'ro 'ta. Geo harek gurutzia eskukin itten zunin, ordun martxa! Poza erra bai ordun!
- 'Ta hara 're oiñez, kalea, ez?
- Oiñez, hoixe! Ordun ez zen kotxeik eta deus 'e.
- Dena oiñez.
- Oiñez.
Nor Elizondo Lekuona, Domingo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-082
Pasartea 0:13:10 - 0:15:20 (2' 10'')
Laburpena Konfesatzera joan, eta azkarrena, aurrena. Apaiza batzuk gaiztoak ziren; besteak, hobeak. Libretarekin ere joaten ziren; pezeta jarri behar izaten zen. "Hua gaixtua zen arront". "Pekatua zer tzen ez genekigun miño".

Aierdiko eskola

Transkribapena

- Eskola Aierdira!
- Eskola Aierdira 'ta han 'e maixtra zea genun, kastillana. Esku batin bihatza bakarra zun, biño bihatz harrekin erki kontzen masailla! 'Ta kontuk eta hizketan ustegabin 'ta, etorri 'ta kontu bihatz motz batekin 'ta bestikin ta, ta ta ta... Ixillik!
- Bai makillakin 'e! E? Makillakin 'e! Harrek makillakin 'e jotzen zun, e!
- Makilla uste 'ut zea, bihatzak elkarren onduan jarri 'ta jotzen zula 're, uste 'ut jotzen zula, e!
- Baita buruan 'e!
- Ordun kazkako mordoska jasuk!
- Bai, leno maistra 'ta maistran 'ta mendin bizittu ga leno. Uan berriz, aldrebes.
- Uan aldrebes.
- Uan... Kutxilluk atetzen 'ute ume kozkorrak eta...
- Oain maisuk beldurrak!
- 'Ta ño! Hau 're...
- Ez, hoi 're...
- Hau 're ez da gauz iokiya e! Lañeza gehiyei 're...
- Bai, lañeza punttua eyote kontu 'ta! Hua gehiyeiya 'ta hau gehiyeiya
- Bai, hoi da.
- Horrei kontu ber ziyoten 'ta ez baiyote kontu!
- Ez. Batetik bestea in du 'ta! Karo, oaiñ hoi atzea itten zailla! Bai, bai. 'Ta harek kastillanua zen, 'o euskeraz bazekin...
- Kastillana zen.
- Ez zekin eskuaraz.
- Eskuaraz ez zekiyen.
- 'Ta nongua zen hua?
- A! Ez dakit nongotarra izango zen hua.
- Hua ez dakit nongua zen.
- 'Ta lo 'ta non itten zun?
- Hor ba, hor.
- Hemen, hemen, eskolan. Hor hiru bizitza bazin leno.
- Ez, bi, bi hemen. Bat maestrana 'ta bestia zeana.
- A bai. Joxepa 'ta bestia zea Txampaiñe bestia. Bi bizitza bazin bai.
- Oaiñ 'e bai, oaiñ 'e Jesukristo bizi den hauzku hoi, hoi herriyana da.
- Hor biziko zen maixtra!
- Hortxe.
- Eta bian eskola?
- Bian eskola.
- 'Ta mordoska...
- 'Ta eskolan... Eskola illunaarretan tortzen zen apaiza, 'ta zea itten zun, zinea, zinea bezelakua botzen zun. Zean, paetin jarri zea, maindire zui bat 'ta gu hor lurrin eseita 'ta hautsa 'ta
gu hautsakin aztarka 'ta hautsa arrotu itten 'ta geo guri beira jarri zeakin, tele, zeakin... Apaatukin 'ta gu kieto ixi ixillik, kieto geldi geldiik. Eta apaizak ez iertzen. Biño apaiza beste aiyeka botzen ai zela, zea, holoko santo 'ta haloko santo, 'ta bai gu santua lurrin aztarka, oilluk bezela.
- Kaso pilla erra itten zeniyoten!
- Bestela kastiguk ikara maten baizuten!
- 'Ta hua illunabarrin tortzen zen! Illunabarrin?
- Arratsaldin.
- Arratsaldin.
- Bai. Eskola atetzeko punttaran 'o.
- Hoi ez al zen astian behin izaten?
- Astian behin tortzen zen.
- Ostiala izango zen. Ostialetan.
- Ez dakit ze eunetan tortzen zen.
- Ostiala uste 'ut zela.
Nor Elizondo Lekuona, Domingo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-082
Pasartea 0:10:00 - 0:12:50 (2' 50'')
Laburpena Eskolara Aierdira joan ziren. Maistra kastillana zuten. Esku batean behatz bakarra zuen, baina harekin ederki kontzen zion masailari. Aierdin bertan bizi zen. Eskolara apaiza etortzen zen zinemarekin. "Holako santo eta halako santo ta... bai! guk santua lurrin aztarka, olluak bezela". "Bihatz motza harrekin ta-ta-ta". "Lañeza geyegi re". Aztarka. Punttaran.

Gero eta zamurrago

Transkribapena

- Ordun ahal den gutxina, bai botika!
- Bai. Fabrikan lembizi biziketan hasi nitzan 'ta geo anaiya hor ibiltzen zen, kartoiyak eta txatarreiyan 'ta norbattek eman moto zar bat. "Hau mango 'it hiru milla peztan" 'Ta karri zin 'ta,
hasi nitzan pruebetan 'ta: "joño! Hau biziketa biño hobia duk!" 'Ta harekin pasa nittun urte batzuk. 'Ta geo beste bat 'e hartu nun 'ta hogeita hamasei urte pasa 'ttu fabrikan. 'Ta uaiñ enkarguk kartzen 'ta hasi naz 'ta motukin ya ezin karri 'ta. "Zuk kotxe bat ber 'zu osaba!" zea, hillobak.
" Bai, zea, nik paeta joko 'it lembiziko 'ta!!" "Paeta, ez, ez! Nik komponduko 'ut hausten bada" 'Ta hola, hasi naz 'ta oain horrekin biltzen naz.
- Erki.
- Difentzi erra!
- Ekarri... Bai, lembiziko eunin iya paeta jo nun! Atzeka hasita! Ayeka batea beitu nun, biño bestia ez kusi nik! 'Ta geo bai, izautu nun!
- Ba, geo auro hartuko zenun!
- Geo ikasten joten da! Beti hartzen!
- Bai, biño motun ohittu 'ta geo kotxia... Bai, difentia!
- Bai, bai. Motun dena libre ikusten 'zu 'ta! Hor berriz, pixka 't
- Aittu 're, 'ro... Beti zea...
- Bai, 'ta... Manejuk ber dia hor 'e! Atzeka joteko 'ta geo toki estuan topatzen baza, jon in ber atzea 'ta!
- 'Ta motukin erki hartua izango zenun zuk!
- Motua iozeiñ xirrittotik martxa itten bainun! Oaiñ honekin atzeka jon ber! 'Ta bai, biltzen naz komeitan! Honekin 'e atzeka hastin sasita 'ta bestik berriz, eoteko, eoteko lasai, 'ta bestia pasa bazterretik eta...
- Biria estua da gaiña.
- Bai.
Nor Elizondo Lekuona, Domingo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-082
Pasartea 0:07:50 - 0:09:30 (1' 40'')
Laburpena Fabrikara bizikletan joaten zen, eta, gero, motoa lortu zion anaiak. Orain autoa dauka. Paeta joko it. Komeitan.