Kontrabandistak

Kontrabandoan harrapatu

Transkribapena

-Hantxe 'men zeiltzala. Holaxe ibiltzen giñan.
-'Ta motokua, zea, zirakin ez zu kontatu Erramun. Motua harrapatu zutenin.
-Motua ez ziten harrapatu, zira harrapatu. Bai. Zira, han izaki dokumentaziyua nik patrikan.
Zea ba al dakizu han kamiona gaiñea goitti kamiona haundiyak tortzen zin jenelin.
Haundiya, 'ta guk behin 'o bi aldiz ez dait ze kargatu genun. Gehiyo ez bazen torri hobia zen gaiñea, lenuo 're ez bazen torri.
Zea billur xamarra genun txoferra. Bai 'ta hala, zea in genun. Torri zen kamiona, rurururu. 'Ta izautu genun, seiña itten ziun.
Lintziindik Irun aldexkoko bixkaar hartan itten zun argiyakin tti-tta. Holako seiña 'ta.
Ordun klak birea atetzen giñan. Zea xaal hartan birea ate tak!. 'Ta goitik beitti baniju bezela raka raka raka. Pollii-polliki kamiyun beitti segi.
Atzeka, atzea eman harrei atzia man 'ta ttaka ttaka ttaka. Torri 'ta ta jetsi gelditzen zen. 'Ta han genezkan karriyak 'ta.
Hasi giñan kargatzen 'ta seittun jakiña zira lotua gelditzen da persona. 'Ta harrekin lan itteko txarra 'ta di-da! zira bota 'ta bazterrea bota 'ta
rau! hartu 'ta rau gotti, hortxe, hobe genun goitti bota 'ta bultzaka ai niyon hortxe paketi 'ta harrei bultza niyoneko bazterrin
"¡Alto la guardia civil!" 'Ta kamionin. Anjel, Tomasenbordako Anjel 'ta biyek giñan gu.
Zea hemendik jonak eta geo bagenun bestia. Bagenun bestia Azantzikua(?) 'ta haik sate 'ute haik kamionak karri zittuztela.
Guardiziillak, kamionan, haik kamionetik ate zila haik.
-Beak karri harrek.
-Beak karri. Hala sat... ez dait.
'Ta geo hoi biño zeaua zun. Gaiñea bota genittun, hiru 'o ez dait ze bota genittun, hiru izango genittun gaiñea.
Haik kamionak dda! Martxa in zun. Harrei in ber ziyoten kaso, harrei. Gui ez, gui tiroka tipi tapa, tipi tapa! tirua.
Hua, hua geldittu ezko, han zakaten neoziyua. Kamiona attortuko zun txoferrak eta dena harrapatua zakaten.
Miño kamionai ez, kasoik ez, hua martxa rraaa hantxe jon zen. 'Ta geo haik, harrek kajeran eaman zittunik ez zin azaldu.
Haik ez zin azaldu. Haik ez zutela, kamionin ez zela deus 'e. Ze ez zela deus 'e? Gaiñin han zen zea.
Nor Irazu Apezetxea, Erramun
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-025
Pasartea 0:27:10 - 0:29:30 (2' 20'')
Laburpena Kontrabandoa kamioira kargatzen ari ziren batean, guardia zibilek harrapatu egin zituzten. Gerora susmoa izan zuten kamioilariak berak ekarri zituela barruan. Izan ere, kamioilariari ez zioten kasurik egin eta kargatzen ari zirenei hasi ziren tiroka.

Kamioia kargatzen

Transkribapena

-Ordun sasoiya 're izaten genun pizar bat 'ta. Ddeu 'ta dda! Kamionan gaiñea 'ta dda, dda, dda! 'Ta gaiñin bat 'zaten zen 'ta. Harrek hartzen zittun gaiñea 'ta geo moldatzen zittun zijula 're 'ta. Entrea itteko aiña asti izaten genun.
Kotxia guk zembat bier kargatu genun ez dait nik hoixe. Hor Ramon Vizcainon zea bat eondu zen, fabrika itteko 'ro.
-Plazuleta.
-Bai. Haundiya gaiñea. 'Ta han ixkiñ hartan kargatzen genun.
Askotan. 'Ta gu han prepatuk eoten giñan. Han kotx... zeak baranda 'o zer defentsa 'ro kamiyun nola izaten da burnizko zea hoi kurbatan 'ta. 'Ta txapa hoi limbiziko apartexio utzi 'ta geo azkeneko orduan momentua ailletzeko minutu bakarrian tortzen baizen kotxia.
-'Ta ordun punttu punttun jarri?
-Han txapa harren atzin jarri ttaka, ttaka, ttaka. Hosto bat 'o beste gañin jarri 'ta. Geo kamiyun hosto bat jarri han gelditzeko kotxia.
-A, kontraseña.
-'Ta hua. 'Ta kotxia betik tortzen zen beti. Betik goitti. Raa! Torri zen Irun aldea. Biño solamente geo jira 'ta. Biño han batin eskapada erra in genun.
Han bazen zea bat. Len san duten zabaldiy hartan hua eskabadorak in izandu zun dembo askun hala eon zen. 'Ta han zen kaxota ttiki bat telefonua 'ro argiya 'ro zerbaitte entxufik'o han zin.
Han zin kamiyun azpiko aillekan ixkiñ ixkiñin kamiyun. Han zen 'ta hua han. 'Ta bagenun mutil bat bijilantziya ittea juten zena. Pizkor askiya gaiñea. San 'ta 're ez ziyon importik. Eta hara zea Borrondikua, Borrondikua zen.
-Zea Joakin seuski.
-Bai.
-Taxista ibilliya hua?
-Bai. Pixkorra zen hoixe. Kauen dio!
'Ta harrek bijilantziya itten zun. 'Ta illunarrin 'o goizin 'o guk noiz jun ber genun jakitten zun 'ta. Jon 'ta
harrek sateko bizikletakin joten zen hua, ttarra-ttarra-ttarra. Bat 'e argi gabe riiuxt! Pasko zen hua. Geo atzea raast! beitti.
Ez zioten harrei kasoik itten. 'Ta hala, gu han 'ta honontxoxio baganakiun zerbaitte bazela, han.
Somatzen baigenittun han, usaiya 're somatzen genun 'ta. Zea ziarroz aparte 're beste usai bat 'zaten dute, zea hoik, guardiziil hoik. 'Zaten zuten, oaiñ ez dait...
-Karo.
-Arropana, arropa busti 'ta ongi sekatu gabia 'ro hola 'zaten zun zoko usai bat.
'Ta askotan uan biño suurrak hobiok, uan nik usaiyik 'ya bat ez dut aitzen. 'Ta leno berriz mendiyan azeiyak pixa itten bazun alletu biño lenotikan harren usaiya aitzen nun nik azei pixa usaiya.
'Ta oan aittu 'ia hoik. 'Ta hala, 'ta ba "Zerbaitte 'o norbaitte bauk ba hor. 'Ta norbaitte".
" 'Ta bai bakarran bat hor mozkortu 'ta hortxe geldittua iual izango 'uk". Auro batzuk martxa in nahi izaten baitute utzita.
'Ta ez, eon eon pixka 't. Kusi ber yeu. 'Ta hala. Geo beimpin hua torri ziun han pasa 'ta torri ziun bueltan.
Ordua alletzen ai zin. 'Ta torri ziun, san ziun: "Torri al zazte?"
'Ta: "Bai".
"Hor dia guardiziilak"
"Non dia?"
"Hortxe kaxota hortan".
Hara! San niyon nik hara usaiyak nola aitzen ttugun guk.
"Hortxe ttugu oan. Bueno oan zeak kargatu. Oaintxe laixter torko 'uk ba!"
"Bai".
'Ta "Bueno denan arte kargatukou"
Harrek 'e launduko ziula. 'Ta bueno, hala, han geunden. 'Ta pixka 't goixio, harren goiko ixkiñin, zea zabaldiy harren goiko ixkiñin genun jarriya 'ta.
"'Ta bai, hor baldin baia honea orduko aixa kargatu 'ta alde ingo 'ik!"
Seundotan kargatzen baikenun. 'Ta hala dak, kotxia torri zen, hostua jarriya genun.
Torri zen, bziiia! 'Ta ttak geldittu zen. Geldittu biño lenotikan atia ddau! heldua.
'Zaten giñan, nik askotan neonek atia erekitzen nun, bestela igual itxi itten zen. 'Ta kontu, 'ta bestik bota auro. 'Ta bra bra bra! 'Ta hortxe beria 'ta bota barrenea.
'Ta geo nombaitte tankillaoko lekua alletzin moldatzen baizittun beak, txoferrak beak. 'Ta bota 'ta braaa goitti.
'Ta gu seittun raa! "Alde, alde hemendik oan!". 'Ta dda! Beitti 'ta. Hua numbaitte, numbaitikan pasata bizikleta atzea 'ta.
Hantxe alletu 'ta beira han 'men zeiltzan. 'Ta (?) goiyin jira, puska bat goitti hortik jira 'ta beittikun gu haunzko zeara jonta.
"Eamango 'ik martxa erra bai oan horrek" San genun 'ta "Kusi ber yeu" 'ta jesus! Hua orrua eaman zun.
Pfziiu! Jon zen. Dda! Jon zen. 'Ta harrek bazekin han zila. "Hemen dia beltzak, hemen dia beltzak! Non dia?"
"Txaola hortan, segi auro!"
Dda! Haik ate soñuk 'ta aittu baizittuzten. 'Ta hantxe 'men zeiltzan leku hortan beira.
Nor Irazu Apezetxea, Erramun
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-025
Pasartea 0:22:30 - 0:27:10 (4' 40'')
Laburpena Paketeekin mendian ibiltzeaz gain, kontrabandoa kamioietara kargatzen ere ibili izan da Erramun. Aski azkar egin beharreko lana izaten zen. Kamioia etorri, paketeak tira barrura eta alde. Lintzirin inguruan egiten zuten lan hau. Behin justu ibili ziren, guardia zibila gainean zutenean ihes egitea lortu bazuten ere.

Transkribapena

Nor Irazu Apezetxea, Erramun
Lehentasuna 2
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-025
Pasartea 0:20:40 - 0:22:30 (1' 50'')
Laburpena Kontrabandoan harrapatuz gero, zigorra normalean multa izaten zen. Bera kamioia kargatzen harrapatu zuten, eta, multa ordaindu ezin zuenez, beste aldera joan zen ihes. Aurrerago kontatzen du nola izan zen.

Talde bakoitzak bere arduraduna

Transkribapena

-Bai hoi itten genun guk, itten genun. Klase batea biño gehiyo 're ibiltzen zin biño guk itten genun kompaziyo batea bat galtzen bazen hiru milla pezta 'ro galtzen zen.
Galtzen zenun zuk, hua kargua hartzen zunak. 'Ta geo jornal, jornal pollitt bat atetzen zen ze biaje zen 'ta, jornal polit bat atetzen genun.
-Biño halako, halakua galtzia tokatu ezkio izorr hai zuek.
-Bai, ba. Bai ba. Geo pioiyai man ber izaten zen ben jornala, laroei duro 'ro segun ze biaje itten zen, hua. 'Ta puxka 't gehixio kargatzen zen geo. Hala izaten zen, ongi ate izko.
-Ongi ate ezko bai.
-Ongi ate ezko bai.
-Arrixkua bertan.
-Arrixkua baita, arrixkua.
-Hoi oan nausiyak bezela.
-'Ta galdu 'ta hondatu 'ro itten baldin bazen norbean kargu izaten zen 'o?
-Ez.
-Zein itten zen kargu?
-Ez. Bueno, galdu. Galdu ezko izaten zin komeiyak hor, galdu ezko.
-Biño, ez. Guardiziilak ate 'ta guk galdu izandu ttugu, zea kafik. Zean, Erdesootik aurreo jonta Pillotaku hortan bada borda 'at 'ta hantxen onduan, paketik galdu genittun.
'Ta ne dembun huaxe bakarra galdu 'ut nik, paketi hoi bai. 'Ta hogeita hamar kiloko zakuk 'ta. Hantxe! Hartu giñuzen erdiyan.
-Erdiyan hartu.
-Erdiyan hartu giñuzen 'ta hantxe galdu genittun.
Hamabi bagiñan, hamabi laun 'ta hamabiyak hantxe geldittu. Bota genittun malda beitti biño, arbola zen dena. Zoko bat 'ta arbola 'ta josus! Zaku haik jo 'ta leertu! Estutuk izaten zin fuerte
Nor Irazu Apezetxea, Erramun
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-025
Pasartea 0:19:00 - 0:20:40 (1' 40'')
Laburpena Kontrabandoa taldeka egiten zen, eta talde bakoitzak arduraduna zuen. Paketeak galtzen baziren, arduraduna egiten zen kargu (galdu: guardiak harrapatu). Erramunek gutxitan galdu izan du, baina behin kafearekin harrapatu zuten.

Puntilla eta nylona

Transkribapena

-Olatxen barrena betik goitti.
-Geo berriz 'e trenbirez trenbire?
-Trenbirez trenbire 'ta hortxe torri giñan. 'Ta bai. Halaxeko ibillerak!
-Hor ariñena puntillak eta hoik izaten zin, izango zin, ez?
-E?
-Eamateko ariñena puntillak eta zinin 'ta...
-Bai puntillak beak bultua zun izuarriya. Bultua.
-Bultua?
-Hua txarra, hua txarra.
-Biño, ez hal 'e gozua izaten zen, gozua. Bestia nylona, nailona gortxuo bulto ttikixio harek. Nylona erruz torri zen!
Josus! Aduana itxi zen hor Frantziyan 'ta. Itxi zen aurri hortan mendiy hoitan zembat 'te zen gordia!
-'Ta zer zen hariya 'ro?
-Hoik ze sango nuke... Hako ontziy honen tipoko bobina batzuk izaten zin.
Holakuk bai hariya, hariya. 'Ta zea barrenin xolo bat hutsa. Nombait sartu 'ta handikan. Josteko makinak nola itten du gaiñin jarrita?
-Karretia, karretia.
-Hola. 'Zaten zin. Biño trinkuk zin 'ta kajan sartzen zin kriston pilla 'ta karga, karga izaten zuten. 'Ta bultua 're bai e!
-Bai 'ta hariya...
-Haik hoxe lurretik holaxeko bultua 'ta kuadruk 'e bai. Bultua, pilla sartzen baizuten!
Pilla 'ta geo hartu 'ta segi 'ta. Lembizi aldetikan tortzen zin hoik kartoi, kartoi hutsakin. 'Ta haik geo euriyakin 'ta hasi baizin erekitzen.
'Ta jendia jakiña busti itten 'ta beldurra 'ta. Geo hasi zin plastikun jartzen 'ta geo ez, geo gertu, gertuk geo.
Pixkat lertzen hasten baldin baa, arront baldarra 'ta gaiñea eroi, ixui igual itten zu 'ta! Jo ze lana jartzen zen!
-Hoik jakiña ba botzekun 'ta hartzekun beti...
-Bai, bai, bai.
-'Ta arrastuk uztia 're komeni ez, bestela...
-Ez ba, ez ba! 'Ta geo baliyokua 'ta baliyo izaten du horrek. Hala 'ta geo ibilli zen hor puntilla 'ta puntilla 're bai 'ta geo
hoik nylona, nylona, nylona erruz jun zen. Guk gek erruz! Ibilli, zembat karri genittun ba? Berreunta... Berreunta zembat pakete karri genittun?
Aleik galdu gabe. Hasiyera aldian, aduana ixteko garaiy hartan. Gabero, gabero, gabero jon 'ta hamabi, hamaika hamabi, hamaika hamabi, hamaika hamabi gabero.
Karri 'ta nik saten niyon: "Ez zula besteik biali! Non, non gordetzia?" Aurretik tira in ber baizin!
Aurrea titzeik ez. Titzeik ez, eamaten zittuzten biño (?) Bartzelona joten zin horrekin 'ta Bartzelona biajia in dala 'ta komei 'ta.
-Gaur bezelako katxarroik ez ordun
-Ez ba! Ez ba! 'Ta hara bai berreunda, berreunda hogeita bi 'ro zerbaitte bazin, bai. Hoi nei, nei patzen zinak baki aski ongi!
'Ta aleik ez genun galdu guk. Guk goiyan bai, goiko bestik naparrak galdu zuten zerbaitte. Bai, 'ta guk aleik galdu gabe.
Bai 'ta geoztikan gizon hura kusten dut nik eta harrek san 'e in ditt behin biño gehiyotan: "Biño zuek ze suerte izandu zenuten?"
" 'Ta suertia? Hoixe izandu genun suertia".
"Biño beti bestik eta galtzen zuten 'ta zuek aleik ez. Zuek nondik tortzen ziñazten?"
"Gu? Ahalik eta disimuluko lekunetik eta hola tortzen giñan 'ta"
'Ta: "Motel, hoi duk suertia hoi!"
'Ta bai zuetzat beimpin bai.
-Biño fin ibiltzia 're bai, erne ibiltzia 're bai.
-Bai, bai, bai. Erne, erne.
Nor Irazu Apezetxea, Erramun
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-025
Pasartea 0:14:29 - 0:17:50 (3' 21'')
Laburpena Kontrabandoko materiala: puntilla arina zen, baina bultoa zuen handia. Nylona ere asko ibiltzen zuten. Haria bobinatan etortzen zen. 200 pakete baino gehiago pasatu zituzten batere galdu gabe. Besteek galtzen zituzten, baina beraiek ez.

Jendearen jarrera

Transkribapena

Geo hara 'ta atseinka atseinka 'ta nombaitte polliki-polliki 'ta han zoku hartan zotza 'ta eurra 'ta zean kriskiti kraska soiñua 'ta saten genun
zea elkarrei gelditzen giñanin: "Beltzak hemen dila, hor izango dila!"
"Nahi nikek torriko baloztek" batek.
"Bai nahi nikek torriko balikek"
"'Ta soiño errak atetzen ttugu nahi baute torri". Guk elkarrei 'ta handik barrena. 'Ta Aldarrira.
Aldarrira ate giñanin san ziun harrek, gizon horrek san ziun: "Bueno oan zuek hemengo berri jakingo zue, noski! Nik biño okiyo aldi horta, zuek horrea jungo zazte"
'Ta: "Bai, gu Gorritxoa" .
"Bueno ni itxea jongo naz, hemendik beitti itxea jon ber dut".
'Ta beno 'ta: "Segi xintxo xintxo" san zian. 'Ta bai. Guk alkarrei saten, txiki arraiyo iñak hara torri giñaneako, txiki arraiyo iñak.
-Normala.
-Bai. 'Ta bueno horrea sartu giñan 'ta handikan Momotiko horta 'ta hortik beitti,
biria hartu, bire zar hoi esteilta 'ta esteiltikan trenbirez trenbire goitik beitti. Guardiziilak baldin baia ya ze sango genun:
"Mesillo(?) txar hoitako bat hartu 'ta earki eamango ginttekek ba Altzibarrea!"
"Bai, biño hola ez yeu hasi berko! E yeu hasi berko, zerbaitt pasten bayeu ez ttiu haintzat aiña 'ta! Ez yeu hasi berko 'ta"
Petreneko Luixek: "Ez, ez, ez yeu hasi berko" 'ta martxa trenabirian beitti.
Tanka, tanka, tanka trenabiria 're txarra izaten zen bizkarrin joteko. Tanka, tanka, tanka...
-Pausua bea txarra, trakateua.
-Trakatetkua bai...
Tanka, tanka, tanka. 'Ta goitik beitti , segi! 'Ta trenbirez jon giñan zeiño Portalezaiño, Portalezaiño.
Jon giñan 'ta laumbat arratsa zen, igande goiza. 'Ta goizin jendia seitako mezata ttarraka-ttarraka hasiya 'ta kusi 're in ginttuzten han norbaittek 'e.
Han Haixianeko hartan barrena, gu goitik barrena trenabirin beitti 'ta han bian eliza zijuztenak bi laun 'o hantxe ttak geldittu zin paetan kontra geldittu zin.
Gu izutzeko beldurrak 'o akaso beak izutu igual ingo zin. 'Ta guk kamiyua kruzatu genun 'ta Altziarrea jon 'ta Altziarren bota genittun Kaxinton itxeko azpiy hartako koadran 'ta.
Gotza pilla bat bazon 'ta gotzakin tapatu zittun 'ta bazekin gu nola torko giñan, bazekin beak. 'Ta botil bat pattar 'ta beste txoixo pamplona
'Ta botil bat pattar 'ta beste txoixo pamplona puska 't 'ta ogi koskor batzuk 'ta karriyak 'ta han zauzkin 'ta haikengatik bestela ez giñan gauzak tortzeko!
-Seuski ez.
-Hua pasara zen e! Pasarak hartzen genittun, biño huaxe 're erra yun ba! Haik zembat kilo 'te zin!
'Ta txarrak 'ta. Geo bueno! Haik pixkan bat pattarrakin 'ta animatu giñan 'ta berriz martxa itxea, euna zaldu zun belaxe biño. Olatxen barrena betik goitti.
Nor Irazu Apezetxea, Erramun
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-025
Pasartea 0:11:58 - 0:14:30 (2' 32'')
Laburpena Kontrabandoan nikelarekin ziren batean, hain nekatuak zihoazen, guardia zibilak harrapatzea ere desiratu zuten. Gau-lanean ari zirela norbait bidean topatuz gero, hura gorde egiten zen, elkar ez izutzeko. Jendeak ez zituen salatzen.

Arriskuaz gain, lana

Transkribapena

-Bai gizona, 'ta geo jenero klase asko tortzen zen handik.
-Puntilla 'ro...
-Bai.
-'Ta relojuk 'e bai 'ta.
-Baita 're.
-Zer zin kartzen zinak? Ze kartzen?
-Sakarina 're bai, Erramun, ez?
-Bai. Sakarina hola pilla haundiya ez zen tortzen. Horrek asko baliyo izaten zun 'ta hoik zin pakete ttikiyak bai tortzen zin.
Hola, ze sango zattut ba? Bost bat kiloko 'ta hola pakete. Biño gaesti baizin haik ikarri dembu haitan 'ta. 'Ta ez zen. Gaiñekun hor bizkarreko txarren txarrena guk, nik harrapatu duten txarren txarrena oandikan, zea, nikel, nikela.
-Zer zen?
-Nikel. Zea txap...
-Metal bat o zerbaitte da hoi?
-Bai. Txapa. Txapa, nikelatzekua. Nikela. Hoi tortzen da, ze sango nuke plomua nola txapa bezela, plomua lori loriya?
Hola tipu hortakua. Biño gorra e, gor-gorra! 'Ta hola izaten zin tamaiñu hontan hola, 'ta hola zabalin.
-Ongi pleatuak izango zin haik!
-Ongi aski bai! 'Ta zea lotuak eta geo bizkarrin txarrak.
Kantoi zorrotzak eta sartu itten. Dio, bizkarrin! Makillakin hartu ixkiñetik biño leku txarrin makilla 're ber 'ta.
Han 'ta la ospa! Harrotu 're bai...
-Karga 're bai, izango zuten haik...
-Haundiya! Ikiarriyan karga. Zeako, Endaratik beitti jonta. Han, nola sango 'izut?
Ba al dakizu Erroilarri non den?
-Bai.
-Zean, Gurutzetik beitti jonta Erlaizku hortan.
-Bai.
-Geo zea, bai zea hoi.
-Artia 'ta.
-Artia 'ta ametzak 'ta...
-Bai.
-Berin itxe azpiy hoik eta.
-(...) difuntua ba al dakizu nun hil zen?
-Baita 're.
-Han zoku hortan beko errekan hartu genittun paketik. Eta betik goitti, 'ta haitakuk zin, txapa, nikela haitakuk.
'Ta betik goitti ate giñan Gurutzen zeaneko gaiñ harta ate giñan bi atseden 'ro hiru iñ genittun. Kaben dion! Haik izerdiyak eta haik, haik! Haik antsiyak jendik! Kriston karga!
Nor Irazu Apezetxea, Erramun
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-025
Pasartea 0:07:50 - 0:09:50 (2' 00'')
Laburpena Gauza asko ibiltzen ziren kontrabandoan. Bizkarrean garraiatzeko txarrena nikela zen: pisutsua eta kantoi zorrotzekoa.

Kubiertekin borrokan

Transkribapena

'Ta san niyon guk manejua hartua geniyon, guk askotan Bianitza tortzen bagiñan hartu pirrilka[pirrilka:15199] kubierta nahi zun aiñekua izan zaiyela. Pirrilka 'ta Uzpuiño 'o Arlepoiño 'ro joten giñan.
Makilla bat eskuakin giatu 'ta ddi-ddi-ddi. 'Ta makillakin frenatu pixka 't 'ta traaa. 'Ta pixka 't man 'ta taka-taka-taka. Hanka lijero ber, hanka lijero. 'Ta seittu in ber 'ta. Bat erki manejatzen da, bat kubierta bakarra. Bi ez dia itten.
'Ta geo hala honea torri giñan 'ta hemen zerbaitte jan pixka 't, bukaro bat 'ta eaten 'ta aittu giñen 'ta Paura eaman genittun. 'Ta bueno hara eamateko oan nola manejatuko ga? Ba kamiyun beitti 'ro jonberko 'ugu hokin 'o nola hasiko ga?
Hala, hainbesteiñoko beldurra 're ez zen ordun 'ta. Hala hemendik ate 'ta san niyon Santiyoi: "Zuk pirrilka kamiyun eamango al zu?"
'Ta: "Nik ez, ez dut beiñ 'e ibilli".
'Ta guk ibiltzen dugu 'ta jongo da pirrilka erki. Geo laun gehiyo bazin, bagiñan 'ta bestik abitu zin bakotxak bena hartuta tra, tra, tra, goitik beitti kamiyun pirrilka.
'Ta gu Santiyo 'ta biyek geldittu. San niyon: "Santio ez al zu bat 'e, bat 'e zea?"
"Ez, ez, ez, nik ez." 'Ta hala martxa. 'Ta nik sokak askotan 'zaten nittun gerriyan soka, zer 'ta 're.
'Ta ordun 'e soka banun. 'Ta goitik beitti, beko kurba jon naz 'ta ta-ta-ta-ta hanka soiñua hemendik beitti. 'Ta san nun hoi ez duk (...) krixto alletuko hoi. Hara jon zenin san niyon eon pixkat Santio, eon.
Geldittu zen 'ta hala kurba biño goixio zen. 'Ta sokai lotuta bi ya bi eamaten ttun pirrilka san niyon. 'Ta: "Eamango al zu?"
'Ta: "Bai, prueba in ber diu"
'Ta lotu 'ta ongi ongi jarri nittun 'ta abitu naz goitik beitti neri haikin. 'Ta karga 'ta geo bi alkarrekin, ez hau itten haik!
Haik hau ez baizuten itten, bestela ingo zuten, bana izan ezko. Banaka biño...
'Ta bete-betian haik ra-ra-ra-ra-ra. 'Ta beko kurba martxa pixka 't eamaten baigenun. 'Ta beko kurba pasa in genun dembuan 'o ixkiñ xamarrea atea. 'Ta hasi naz goitti 'ta goitti, eziñ 'ta eskapo iñ goitik beitti! Anda dio!
-Hemen zuen rebueltaku hontan?
-Bai hortxe. 'Ta martxa beko sasiyan beitti 'ta bim-bran-braum! Beko erreka. 'Ta horra! Hausi ettuk ingo, biño...
(...)tzakua hortik atetzen. 'Ta bestik aurrin jon zinak, han Portuerri aldea han goitik beitti zijuztenak kamiyun haik soiñuk aittu 'ta norbaitte ate 'zango ziula 'ta haik gorde 'ta nombaitte hor zalaiyin barrena zeiltzanak.
'Ta jon 'ta biyek jon giñan goitik beitti 'ta soka askatu 'ta hartu biyek bana bizkarrin, 'ta goiko kamiyoa kosta ziun erki atetzen.
-Halako tokiya 're!
-Lekua halakua 'ta harri 'billiy hortan nombaitte ezin 'ta ate genittun ba 'ta, jon giñan 'ta. Holaxeko zeak, 'billiyak izaten genittun bai.
Nor Irazu Apezetxea, Erramun
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-025
Pasartea 0:05:00 - 0:07:50 (2' 50'')
Laburpena Kontrabandoan gauza asko ibiltzen ziren; kubiertak, esaterako. Txanda batean, kubiertak goitik beheiti ihes egin zion.

Antiguako koartelean estuasun ederrak

Transkribapena

Geo hala 'billita haik hartu zittuzten 'ta. Bueno benga kamiyo aldea, goitik beitti kamiyo aldea. 'Ta eaman, haik eaman bakarrik ez, haik sartu barrenea 'ta baita gu 're. Gu 're bai. Haikin jon ber genula.
'Ta beno, nik gauza bat pensatzen nun, gauza bat bakarra nik bakarra nakin. Ez zekin ez Inuzentziok, ez Moñitok 'ta Pillipok, iñork ez zekin beste deus 'e. Ez zekiten deus 'e haik. Izan zittekela 'ro pentsatuko zuten, biño gaiñekun deus 'e ez zekiten haik.
Nik bai banekin, geak karriyak genittun 'ta. 'Ta geak gorde 're in genittun. 'Ta nik ukatu ezko dena iña zola nik pentsatzen nun, nik ukatuta.
'Ta san zin nei zeak han (...) beimpin, zea: "A ver, este joven ya sabra. Este joven". 'Ta nei, nena 'ta: "A ver" 'ta nik enekila 'ta. Guardasola erekiya, euriya ai baizun, dda! Ja 'ta guardasola airin bota zin. Makillakin, makil bana denak hartu zuten nombaitte makil bana, 'ta makilla sasiyan ibilli ber ba.
Ja 'ta bota zin. 'Ta ni hantxe uzkur-uzkur iña neri hartan segi 'ta ni ez.
-Ez aittortzen.
-Ez aittortzen 'ta geo bueno. Sartu haikin batin katxarrun 'ta martxa.
Oiartzuna. 'Ta Oiartzungo kontseju parin geldittu 'ta hara jon zin guardiziilta 'ta zea Mangas 'ro, bakizu?
-Kuartelea, kuartelea.
-Hua torri zen, 'ta kusi zittun 'ta ez ziyon gustatu harrei.
Hoik harrapatzia. Hoik betik torriyak baizin. Ez baizin zea berekuk. Hoik Donostikuk 'o hola zin 'ta.
-Haik zea haundiyagokuk, kategori gehiyokuk.
-Bai, 'ta hoiri tokatzen. Hoik harrapatu nahi 'ta. Hala 'ta pixka 't beira eon 'ta. Aber izautzen zun aleik 'e haitan. 'Ta ezetz san ziyon. Ni izautzen niyun rebista pastea 'ta joten zen, eskopetan rebista 're.
'Ta hara 'ta. Inozentzio 're bai 'ta, biño ez zula izautzen iñor 'e 'ta. Hoa barrenea 'ta. Beno raaa! Martxa man 'ta martxa Donostira, Antiguara. Antiguan kuartela han izaten zuten, oaiñ 'e uste 'ut han izango dela.
-(...)Antiguan gaiñin.
-Bai. 'Ta hara jon 'ta barrena sartu ginttuzten kuarto batin 'ta hantxe kieto xil-xilik. Xil-xillik eta Inuzentziok: "Nik ez dit kulpik 'ta ni" 'Ta near harrek, near 'ta near.
BEste biyek xil-xillik eon. "Hik bakik, san zak hik. Hik san zak, hola ez yeu ibilli ber! 'Ta nausiya jabia izortuko 'uk 'ta izorr hai! Guk hola zertako ibilli ber yeu? Hik san baldin bakik! 'Ta bazekit bakikela!".
"Nik ez dait gizona deus 'e, nik ez dait deus 'e! Nik ez dait. Nola sango 'ut ba nik?" Nik saten niyon. 'Ta hala, 'ta halako batin: "Bueno, aber!" Zea nombrik 'ta dena hartu zittuzten, 'ta deitu ginttuzten banaka-banaka 'ta.
Handik pasa 'ta beste ailleka. Han deklaziyua. Deklaziyua hartu ziyon lembiziko, ez dait Pillipo 'ro zein eaman zuten 'ta eaman zuten 'ta. Seittun soiñuk kinkiti kanka 'ta kinkiti kanka, zapata kajak zittuzten bota beltxa holakuk, guardiziilan bota holakun kajak han.
'Ta haik nombaitte jefia 'ro torko zen han 'e deklaraziyua hartzea. Haik hua torri zenin lanin hasi zinak haik urratzen. Iruitzen joka ai zila iruitzen. Nik haik beldurrak ordun! Txiki arraiyo itten ai ttuk. Kinkiti kanka 'ta bra, bri'ta bra 'ta.
Geo ño! Ze kusi ber te 'ut 'ta ze kusi ber 'te 'ut han! 'Ta geo txandan txandan 'ta ni azkeneko 'ro hola deittu niñuten. 'Ta orduntxe trankildu nitzen abitu nitzenin, pasaran hola pasillua 'ta pasillun atiak hola 'ta ate batetik pasaran beitu nun.
'Ta bi guardiziil han ai zin zea kaja haik urratzen ai zin. 'Ta hain soiñua. Ne artian nik: "Hoitxek nittin nik! Hoitxek nittin!" 'Ta holaxe trankildu!
'Ta pasa hara 'ta han guardiziil bat, bi guardiziil han. 'Ta bat eskriitzen ai zen 'ta bestia zerbaitte esaten, jefi hua. Han ai zin 'ta geo in zuten behintzat, paper hua bete zuten 'ta bueno letu in ziten aurreko aldian letu.
'Ta zea zila Bernardo Iparragirrenak zila 'ta ez dait zer zila 'ta haik ben zea, ben, ben burutik jarriyak. Hua karriyak leno, Bernardok karriyak izaki hoik! 'Ta haixek zekiten Bernardonak zila.
Zertik beak karri zittun 'ta! 'Ta, bai, geo hala 'ta nik ez nekila beti saten niyon 'ta beno hala zila 'ta firmatzeko faorez paper huaxe 'ta firmatu niyon. Nik ez iñ ezko, izortzen bainitzen berriz 'e neone. Firmatu niyon bian 'ta bueno 'ta bueno
Nor Irazu Apezetxea, Erramun
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-024
Pasartea 0:57:40 - 1:02:17 (4' 37'')
Laburpena Erramun eta Tornolako beste bi bizilagun Antiguako koartelera eraman zituzten, poliziak kontrabandoa aurkitu zuelako. Erramunek bazekien aski ederki kontrabandoarena, baina ez zuen aitortu nahi. Hala ere, ordurako poliziak bazekien aski ederki nor zegoen atzean, eta azkenean aske utzi zituzten; hori bai, deklarazioa hartu ondoren.

Poliziak kontrabandoa harrapatu

Transkribapena

Geo ondori hartan handik demboa pixkaten burura berriz 'eeostunak billatu ber izaten zittuzten 'ta hor baizen kakua. Eostuna zein zen izautzen ez 'ta, eozeiñi ezin piyatu 'ta.
Hor aitzen zin 'ta. Beste bagenittun, ez dait zembat zin, zortzi 'ro betzi 'ro gue zalaiyan haunzko ixkiñin gordiak.
-Oain oilluak din txaolin haunzko...
-Haunzko, zerrauran kampoko aillekatik hantxe gordiak, zakarra bazon han 'ta.
Aska zar bat 'e bai 'ta hantxe gordiak genittun. 'Ta guk haik han utzi 'ta ondoko eunin 'o beste sail bat karri genun asko. Ez dait zembat karri genittun. Pilla gaitza bai, berriz 'e Atxaltako beko zoku horta sartu genittun 'ta.
Zer da 'ta. Bernardo nombaitte hasi da norbaitte eostuna baula 'ta hasi da 'ta hor harrapatu ttu trampakuk.
-Ba, polizia sekretak 'o
-Polizikuk. Harrapatu ttu 'ta haik earki engaintu 'ta torri 'ta, honea 'ta.
Kusi, horku haik eakutsi. Haik ez. Biño san aer goiyan ya ez zun gehiyo, ya ez zun gehiyo. Hoi zea, haik holako zea nahi zutela 'ta ez dait zer 'ta. Bai zea beste tanda bat bazola, beste tanda bat biño hoik saldu nahi zittula lembiziko 'ta hola.
Gue Inaxio eakustea jona, non zin. Ez baizekiten non zin haik. 'Ta jona 'ta gue Inaxiok seittun ierri "Ettuk berri onekuk hok". 'Ta gaiñin barrena ibilli 'ta ez rekautxatuk zin, ez ze...
-Hairi ez ziyoten importik.
-Zembat zin kontatu in ber zittuzten, kontatu zembat zin. 'Ta geo hala ibilli 'ta, hala zeiltzala Bernardoi san guriak disimulu errin hola pasaeran 'o: "Seuruk al ttuzu hok?" hola san.
'Ta pixkat iruikortu bea ordun, Bernardo. 'Ta harrek ospa, martxa!
-Kauen, Bernardok?
-Martxa, katxarro zerbaitte izan ber zun, katxarro txarren bat beko kamiyun 'ta.
Han martxa 'ta, haik 'e bestik 'e bai martxa. Biño, bai torri 're auro aski atzetikan, ondotik. Poliziko zea, autobusa ez biño hola tipo ereki bat, atia bai galanki. Geo zea bat, polizia sekreta... 'o polizia armadak salto, auro saltatzeko ate bana 'ro tipo katxarro luze bat.
Torri zen. 'Ta han guardiziilak. Mordoxka 't. Torri zin 'ta geo jakiña limbiziko itxia hau. 'Ta guk zea in genun Bernardok san 'men ziyon Inaxioi: "Inaxio hoik numbaitte zabaltzute hortik, zabaldu, gorde numbaitte hoik!".
'Ta: "Oain gorde, kusiyak eta oan zer gorde! Hoik torko 'ia auro e!Billa, hala baia e!"
"Bai, bai, hoi dit beldurra nik 'e, nik bai baittut kontu gehiyo" Hua martxa, Bernardok, harrek alde beimpin!
'Ta geo bai torri 're auro aski. Torri 'ta hara jon dia'ta falta kubiertak, denak falta. 'Ta haik polittak jarri zin. Bueno!
-Seuru torri kusiyak...
-Bueno! Erlia zirikatuta bezela harrotu zin. Bueno!
Honea seittun 'ta hoixe 'ta. Aber nausiya non zen 'ta Inaxiok 'e hanka in baizun, alde.
-Bestela horkuk denak ateziko zittuzten.
-Bai denak harrapatuko zittuzten bestela. 'Ta geo ni jon nitzen, atta 'ta biyek jon giñen gu.
Atta orduko zeatua, euriya ai zun zar zar zar zar! 'Ta guardasolakin ni 'ta aitta 're bai. Biyek guardasol banakin. 'Ta zalaiyan barrena jon giñan 'ta guekin poliziko hoitakon bat guekin batin 'ta.
Jon zen 'ta: "A ver ¿Dónde están las cubiertas?, ¿Dónde están las cubiertas?¿Dónde habeis llevau?"
'Ta guk ez genekiula, ez genekiula 'ta gu ez baiziuten leno kusi haik.
Ni ez 'ta aitta 're ez. 'Ta aitta jon zen demboan zea fuerte xamar hasi 'zkan attai. 'Ta zea ordukoz gue aittak urte sailla baizun, hiruroita goitti urtiak 'ta
San ziyon aittak zea ya ze pentsatzen zuten erari hartako gizon bat kontrabandun ibiltzia, ya ez al zuten beste zea han...
"A perdone, perdone" 'ta joteko, joteko itxea.
'Ta hua itxea, euriya 're hala ai zun ordun. 'Ta nei ez san hua: "¡Venga tú, joven, ven aquí!" Jon 'ta: "A ver, busca, busca" Haunzko beko bi franko azpiko zea hoik ddena sasi guziyak erbi bat 'e bai galanta ate 'ta martxan jon zen gizajua.
'Ta han zola 'ta gu hantxe. Nik jakin nun zin, gek zabalduk. Miño hara enitz...
-Dena kontra in ber zuk.
-Bai. Dena kontra nik. Ez baneki bezela in ber dena! Ez baneki bezela.
Bat, person bat, Moñito karri zun, karri zuten. Zalaitikua 're barrenin eoten al yun 'ta Pillipe 're bai biño haik 'e kusi nahi zerbaitt 'ta ate azpikaldeko zalaira ate 'ta beira. 'Ta haik: "Ven acá, ven acá!"
Haik haik karrizi. 'Ta Inuzentzio 're nombaitte kanaletik 'o kusi non zebiltzan 'ta hua 're torri gue itxe aldea. Geo near errak in zittun. Hok gizajuk buruik ez 'o ez dait ze arraiyo!
-Ez iruitzen.
-Ez iruitzen haik kulpik ez zutela 'ta ez zuten kulpik. Biño han kusita kulpan sartu. Uste baitute bestik haik zittuztela kulpak.
-(...)
-'Ta geo. Bai, bai. Geo hala 'ta, beira 'ta sasi guziyak alperrik, ne artian alperrik gebiltzak biño... Benga 'ta benga 'ta sasi pilla guziyak, kamiyo azpikuk 'ta gaiñekuk denak jira! Ddena 'ta iñun ez 'ta.
Guk zea baigenittun, zelaiyin mazka segakin mordoska 't ebaki 'ta zalaiyin zabal-zabala jarri 'ta belarrakin berdin-berdin erki tapatuk. 'Ta hantxe Moñitok harrapatu zun lembizikua.
Han etsiyak hartuta goitti ate giñan 'ta jesus hauk maldiziyuk zeak.
-Poliziyak?
-Ez, guardiyak. Haik maldiziyuk jakiñ han zila 'ta.
Han zila itxian baizin. 'Ta geo bueno, bueno, bueno. Moñito han zaillen, 'ta jon 'ta belar hartan gaintik pasten hasi da 'ta hor sartu hanka tartin nombaitte.
-Hor hanka izorratu?
-'Ta: "¡Aquí ya hay algo!¡Aquí ya hay algo!" Ejuka. 'Ta hara denak korrika 'ta han, hantxe harrapatu kubiertak.
-Denak Erramun?
-Han zin haik denak.
Denak xabal-xabal inta erki jarriyak genittun.
-Tokatu Moñito zaarra hara jotia.
-'Ta geo bai, 'ta geo Pillipe 're hantxe 'ta harrek ez, hua pollikixio ibilli zen. Edade gehixiokua 're 'ta han...
Nor Irazu Apezetxea, Erramun
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-024
Pasartea 0:51:08 - 0:57:40 (6' 32'')
Laburpena Behin polizia sekretukoak etorri ziren, bezero itxura eginez, kontrabandoan ekarritako kubiertak erosteko aitzakian. Kontrabandistek igerri ziotenean, batzuek alde egin zuten eta beste batzuek kubiertak gorde zituzten. Poliziaren furgoneta etorri zen Portuburura eta Erramun Antiguako kuartelera eraman zuten, beste bi bizilagunekin batera.