Lan-baldintzak

-Holako kontuk.
-Bai.
-Otsamanteikua guk hasi genun.

-A bai e?
-Lehen bazen galei bat sartua 'ta geo planua jo genun beitti. Planua inklinatua. Tximiniya ez, planua.
-Hoi zer da galeiya 'o abajia(?) bezela biño beitti?

-Betti.
-A...
-Segun ze malda haundiyo 'o ttikixio. 'Ta tornua, hango tornua nik jarri nun. Kablikin bagoiyak atetzeko.

Pilla erra atea 're urte batzutan. Uheldia 're izandu genun dembu hartan. Han aittu giñan dembuan. Urez bete in ziun.
-Barrenin ziñaztela?

-Ez, ate giñan, ate giñan. Biño juxtu xamar. 'Ta geo ya atetzeko jon zin ur hua atetzen. Bomba submarinukin ate genun ura. 'Ta berriz 'e ate genittun, geo 're ate zen mineal pilla bat. Geouo 're.

-Beldurra erra eukiko zenuten ba, hua pasa 'ta geo e!
-Bai. Bai, bai.
-'Ta ze in zun euri asko 'ro hola?

-Euri asko in 'ta boka itxi galeiyai.
-Mekaiyuen dio.
-Bai, tximini txar batetik ate giñan kampoa.
-Joe...

-Hoa, tximiny hua itxi baliu, gaizki ibilli berrak giñan. Biño aguantu zun. Ustelin ateria zen ba leheno hua. Ustelin, haiziantzat. Geo eskaillea txar batzuk eta genittun denin han biño, ya ya berdindu baitzun errekak.

Handik beitti hasi baliu ura, gaizki ibilliko giñan. Otsamanteiko itxian pare-parin do hoi, beste maldan.

-Joe. 'Ta gaiñekun zea arropak eta zuek zea...?
-Buzua.
-Buzua?
-Buzua maten ziuten.
-Konpañiak maten zun?

-Bai. Bi buzo urtian.
-Auro hautsiko zin hoik.
-Bai, hautsitzen genittun prankotan urtia in biño len. Bai, lenotik berriz bombatxukin 'ta itxeko eamaten genunakin ibiltzen giñan.

Geo botak maten zizkiun. Botak 'e bai, gomazkuk.
-Bota polainak 'o?
-Bai, bota polaina zea hoik.
-'Ta zikindu asko ingo zen? Itxian, garbittu ze itxian?

-Itxian, itxian.
-Mekauen! Ordun andriak 'e zerbaitt 'e sango zun.
-Bai 'ta txarra zen zeantzat, labadorantzat. Hondarra 'ro kartzen genun.

Txia izaten zen, ez zen ikusten ya kasik biño. Arropan juntetan 'ta geo makina izorratzen. Harrei putaa errak! Gorra, gorra krixtala bezelakua.

-Hondatu itten harrek e?
-Harrek hondatzen zittula, arreglatzea torri 'ta hor zea hoik billatzen zizkaten auro. "Hemen non dakan honek desgastia, izugarriya iña zakak! Hondar horrek jaten ziok"

-'Ta nausiyak ez zun labadoraik errealo ingo?
-Ez, ez.Hua errealo(?), ez zen propina askoik ez hor.
-Jo.
-Ez zen propina asko. Geo hillate jaiyak eta. Hoik bagenittun.

Leheno gutxiyo biño, azkeneko beste fabrikatan 'e hillatia maten hasi zin'ta hor 'e man in ber. Dembatin zazpi eun.
-Zazpi?
-Zazpi eun.

-Zazpi eun.
-Urtian! Jaiak jarri zinin. Geo hamar 'ta geo pixkat. Ez zen bela eman, ez. Hillatia.
-'Ta lambatetan 'e lana ingo zenuten, ez?

-Labak arte. Bai.
-Lambata.
-A! Lambatin bai, dembo askuan bai. Dembo askuan. Geldittu giñan lentxiotik. Lambutin ez joten hasiyak giñan.

-'Ta gaiñekun gabin erreleboik eta hola ez, ez?
-Mineruk aittu zin dembo askuan.
-A bueno 'ta geo ura atetzen...
-Bai, ze ordutan joten zin. Lautako arrasaldin. 'Ta arratsin gaberdiyan 'o.

-Bai e?
-Baoiyak alde in batea. Bai, gau aldetik. Hoi zeagatik. Kargatzea joteko gio kia izaten zen izuarriya 'ta ez jon nahi iñork.

-A... Kia zer...
-Kia atetzetik.
-Kia.
-Goizin mineruk 'o kargatzaillik, eskombreruk jon orduko alde itten baizun kiak.

-Kia zerrek itten zuna, makinan oliyuk?
-Ez, ez. Tirua titzin, kalea(?) beltzeko kia. 'Ta hua pixkan pixkan pixkan atetzen da. Tximiniya paretxo xamarrin baldin bau auro joten da biño, zembait lekutan abantze haundiya baldin bada.

-Karo.
-Hantxe kia bertan. Bai geo goizin jonta 're nahikua. Usaiya galanta 'ta. Muniziyun kia.
-Karo, bai, bai. Haimbeste petardo jartzen bazin.
-Petardo

-Hamabost.
-Zulo.

- 'Ta argiya ze, karburua 'ro ze maten zenuten?
- Kintaño bagenun zea elektrika jarriya.
- A bazen
- Kintaño. Handik betti dena lanpara.

- Bai, 'ta dispatu ber den lekun ezpaito hor agantzen! bup! 'ta, denak lertzen dia.
- Karo. Ezin jarri argiya.
- Ez, etzon jartzeik.

- 'Ta zer zenittuzten kaskutan zeak ?
- Ez, ez, lanpara eskuan, karburukin.
- Hoi ze, hoi ikatz minetakuk 'men dia hoik , kusi ttut nik bai hoik

- Ikatz minetan zea grisu 'ro gasak sua hartzeko peligrua izaten omen da. Lanparaik ez 'men da ibiltzeik haitan.

- A... Zerbatte bot harrek botzen dun zeangatikan?
- Zea bai, pompa hartzen du, bakizu, karguruk zea bustitzen bada. 'Ta, haingatik 'men dia kupeteku hoik. Zea fila, fila, izangoia hoik.
-Hala izango'ia

- Zea lanpara, beno linterna bezela.
- Bai, bai hala izangoute, zerbait bateiya 'ro
-Hala sateunte bai. Holako komeiyak izaten dia.
- Joe.

- Lanpara, hemendik horrea ezin tza jon hoa gabe, eskua 'ta denak trabatzen zu. Minako lana trixti da e.
Geo alletzen zan lekuan lana itteko paetin kroxka batin zintzillik jarri 'ta beste allekan beste batek baldin badu bi baldin bazate biyek bana. Karburua nahiko izaten zen 'ta.

- Bixtantzako, bixta 're erki nekatuko zen?
- Bai bixtantzako ez da ona hoa!
- Ze hain argi gutxikin ie ierri 're etzen ingo non ai ziñan o' ez?
- Ez ba! Ez ba! Argiya al den biziyena jarri ber 'ta... bai
-Karo

- La lan txarra arrontin e? 'Ta gañekun zer zen beste tokitan miño okiyo patua o'? okerro igual?
- Bai ef ! Bai. Deskuentua bai amakiña't ta geyotik !

Prima pizar bat 'ta jarri zittuzten azken aldea, hillatin itten din metruk pixka't patzen zittuzten, mineruai 'ta.

Eskonbreruai bagoi kontun, honenbeste bagoi kargatzen battu pareja batek, hairi 're bagoiko honenbesteko 'ta... jornalaz aparte. Jornala arron ttikiya!

Bo! basia arron ttikiya.
-Holako lana inta e
- Eozin papeletan bezin exkaxa.
-Jo!

- Bai. Gio ordun e' bat gutxiyo kontatzen zuten, zaziordu pasatzen ginttun, holako engaño batzuk.
- Bai, bai. Zea batzuk jarri miño azkenin. Jo...

- Nomatte hor utzi ginttuzten ate giñanin, pranko ni kontentu geldittu nitzan.

- 'Ta zea, zolo bakotxak be izenak 'ta izango ttu, ez? Mina zolo bakotxak?
- Bai, bai,bai, mina zolo bakotxak.

- 'Ta zer zen beak jartzen ziyoten izen berakin deitzen zeniyoten zuek o' zuek zuen izenak zenittuzten?
- Bagenekin izena, primer sur 'ta segunda norte 'ta, ben izenak hola zittuzten.

- Haundin-haundina nola zen, zein zen?
- Hoi primer surreku hoi luzina noski. Kilometro 'ta geixio bai. Bian bazin luziuk e' e, bian. Ziento zinkokua 're, izango zen berrehun metro benik.

Hoi bi kilometro benik.
- Bi kilometro zean
- Abanzia,
- Hoi da
- Tunela ta handik dena tximenittua, azkeneko lenbiziklo pasoko tximeniyak,

hogei bat metrotik o' ta geo tartik bestia mineala jateko, haizi haizia pasatzin, lenbizi haizia pasa 'ta preskatzen zenin, tarti hoi, bi matxoian tarti hoi dena atea, tiroka.

- 'Ta berua haundiya itten zun? bero haundiya
- Bero ! Tximeniya pasa arte bai. Oh. Behin tximeniya pasazkio, 'ta leno asensorik 'ta jarri zin bittartin oandik txarrua!

- Gue osabak saten zun: " Oan ongi ai zazte! Guk tximeniya o' zea minak guk ereki 'ta , oan ongi ai zazte! " 'Ta dio oan e' nahiko beruk badia hor. Bero 're.

- Eta haik haik okerro haik astensorik 'ta
- Astensori haik jarriya baita, Ajelek eta.
- 'Ta hik nola ibiltzen zin gora 'ta bera? Sokakin hola o'?

- Motorra galanta, kablikin zintzillik. bagoiyak harek atetzen zittun. Miño hua kintaño baitzen, gio septimo planuk rampak. Rampa haitan bidia.

-' Ta eoziñ obratan miño gutxiyo, hil da hor jendia. Gorra da hoi e! mateila gorra gein tokitan. Non e' non badia zea batzuk falla batzuk battu. Non o' non miño ez asko e'.

Hoi Ayako Harriyan mateila hoi baita granitua, hoi gorra da gorra!
-Gorra.

- Hor igual ikatzakin 'ta aizten dinak 'ta izango dia zeaguk.
-Bai, bai hoik paltsuk 'men dia, hoik ez ttugu kusi guk miño, hoi k paltsuk 'men dia

-Zolua itten e' geyo kostako zen ba gorra bazen ?
- Bai, u...
-Dinamitakin itten zen?
-Bai bai, dinamitakin bai.

-Ze itten zen haundina dinamitakin in 'ta gio mateila atea?
- Geina pikotxakin pixkat pasatzen zen miño, gehina , despeetzen du horrek e'! (...)

-Eta geo pikotxa ez zea taladruk o' zea, zerbate erraminta izango zen elektrikua ez?
- Hoi kolumna, holako hanka't bezela 'ta hanka haren burun jartzen zen zast burun sartuta makina, 'ta harrei pistoleta, 'ta taka. Apoyua hanka bakarrak.

'ta mangak. Bat urana 'ta bestia haiziina.
-Indarra berko zen harrei heltzeko?
-Bai eskuleku bat zun han 'ta, pixkat enbobillatzen zenin ya kasi beotzen zen.

-'Ta geo zorrua zaten zun harrek hola, hanka harrek, 'ta aurrea pistoleta bukatzen zenin, eskuleku bat bazun atzin 'ta rak, xarde'at hola lurrai heltzen ziyona,ta zorrua aurrea karri 'ta berriz beste metro erdi'at eo.

-Lau kolpetan itten zuten metro ¡ta erdi 'ro inguru hortako zolua.
- 'Ta hoi miñolen zekin, zekin itten zen
-Mazan! Dimbi -damba leno!

-Jo
- Bos bat xolo 'ro hola saten tzun metro edi'at o' geixiokuk o'.
-Balentin difuntua aitzen zigun guri saten.

- Selpuruko Balentin?

- Geo jarri ziyoten noizpatte, bai! Pixka 't jarri ziyoten. Monika xarrak 'e gizona hola galdua omen zun 'ta... Hua ez nun izautu nik, biño...

Hairi 're bostehun peztako 'at jarri ziyotela 'ta poza errakin izautu izandu nun. Biño urte asko deus 'e gabe.

- Gaiña familiya aurrea...
- Bai ordun... Geo mutilla, Patxiku, hamalau urtetan 'o hartu 'men ziyoten.

Tokatzen yon edadin miño lentik, atta han hilla 'ta, pamili haundiya 'ta miseiya, pobre izugarriyak eta, haingatik 'o, pixka 't ikusi.

- Bai. Biño hala 're ez zun gozua izan ber e, gizona minatan hil 'ta geo semia hara biali berra lanea, e?

- Bai, bai. Orduko jarriyak izango zin noski, urakin. Biño geo 're mina beti zikiña da.

- Bai, hoi san ber nizun. Plomuk gehiyo ingo zun, biño zolotan aitzen zinak 'e beti hautsa 'ta ez?

- Bai. Geo makina hoik 'e... Hautsik ez zun ordun, biño oliyun kia 'ta... Oliyu 're asko ber izaten zuten 'ta... Zikiña mina. Beti zikiña!

Geo hoimbeste hauntz barrena jonta...
- Karo.
- Kampoko zeaik ez 'ta, tximeniya pasa arte 'ta, tximiniyan betti gotti 'ta bentiladorikin 'ta, mangak jarrita 'ta...

- Bai, nahiz 'ta adelanto gehiyo euki, hua beti zolua.
- Beti zolua! Bai, tristia. Bai, bai. Holaxe aittu giñan bai.

- Eta lan peligrosuna zein zen, barrenin aitzen zenantzako, o' labadorin aitzen zenantzako o'?

- Labaderokuk miño geyo galdu zin barrenguk, bai. Hoi bai.
- 'Ta derrunbik eta? eondu al zin ? derrunbik o' zolua itxita harrapatu barrenin 'ta ?

- Ba ez asko , miño badia halare! Beinoizko Joakiñen atta bat. 'Ta bestia, Zuzperregi besamotza izautu al tzunun? ne kintua zen, haren atta. Zuzperregi Gutzekua.

'Ta haik biyek pareja, pareja ai zinak. Aurretik torri men ziyoten hoiri pilla!Biyek harrapatu. Batek hankak ageiyan men zittun bestik batez.

Hamairu tiro tira 'men zittuzten haik atetzeko! Ze blokik izango zin gañin! Trixtia pasa zen hoa. Beste bat Galtzibordako MArta izautu al tzunun? Haren gizona prantzesa 'men tzen.Lenbiziko gizona.

Etxetxuri apellidua. Hai Harri koxkor luxe bat etorri 'men ziyon, haik gizo buruan jo 'ta seko! 'Ta harriy hora hor eoten zen almazenan aurrin kroxka batin.

Benjamiñek saten zun: " Gizonakin iñon arrastoik ez 'ta gizona hilla! Nomatte toki txarrin jo 'ta handik gotti zenbat zen, bi metro zango zittun gehinez e' buruan gaintik goitti! 'Ta jo 'ta plaxt.

(...)aski ongi! Han Olaundittu allekan hilzen hoa. Arditturrittik hara kilometro 'ta geyo do.

Bestia berriz, len san dugun fakultatibo xar horren semia tximiniak tragau zun. Tximeniya zakarrez betia, holakukin aitzen zena ze. Ordun hasiya! hamabost eun gehinez e' ! mutil gaztia. Apaatukin nomatte hark kostumbreik ez, mañik eta

Mineruk han 'men tzin hauntzexio miño haik e' deus san ez 'ta, zakar pilla haren gañin apaatu hoi jarri 'ta hasi da numatte beiraka 'ta, bian paltsua euki harrek! Zakar pilla barrena bee apaatu 'ta guzi!

'ta bea 're baiª! Gio bazterretatik enbutun bezela torri 'men ziyon gaintik izuarrizko pilla 'ta
-Enterratu
-Hantxen enterratu! beko bokatik aatea tximiniyan.

Gañekun beste'at zeakin manielakin o' . Dembo'atin eskulanak, zerbatte pieza iyotzen ai zela, gallendu 'ta maniela atzeka hasi 'ta jo lepagañin 'ta seko.

'Ta hola, hoik aittuk ttut nik e, beno batzuk kusiyak e' bai miño manielak jo zun hoi enun kusi. Goizutarra zela usteut hoa.

-Zinka atetzen zen ?
-Ez nahastin atetzen zin, genero geyo.Plomua 're atetzen zen hogeitamar bat tunela 'ro hola hillatin. Pixkat barra batzuk izaten baizittun plomuk. Labadorin haik denak beixteko adelantua bazen.

Kobria 're pizar bat atetzen zuten. Pirita atetzen zuten pizar bat. Txarra zen hua oso, reaktibo oso txarrak zittun harek . Ahutik odola zeittela jartzen zin, reaktibotan ai zin obreruk.

-Bai e?
- Lañuk itten itten barrenin, numatte kia, kia atetzen ziyon. Auskuko ze azido zin haik! Hamairu klase 'ro bazin aziduk. Bat bateko 'ta bestia besteko 'ta arloria 're beixten bai zuten, arloria.

Espato de flor, fundiziyotan zeatzeko. Burniyai gozuo mateko.
-A bai?
- Konpaziyo batea txatarra urtutzen da, txatarra. Txatar pillat urtutzen da 'ta hua zaten 'men da lingote txarra. 'ta horrekin nasten zuten.

-A...
-Hoi hemen sal,hoi hemen saltzen zuten zuriya zen, txui-txuia.
-Eta hor zea hanako kalte itten zun hoi zer zen?

-Blenda zen pi , blenda plomua dentan txarrena.
-A plomua txarra, pisuna.
- Ordun labaderun ai zena bakarrik ez, barrenin ai zena 're kalte itten ziyon

-Bai ba! enbobillatzen 'ta ai zenin makina hautsa atetzen baizun. Harek galdu zittun, urakin makina jarri zittuzten bittartin, kantidadezko gizonak hor. Lehorrin aitzen zinin, hortzak bakarrak zuiyak atetzen zittuzten haik kanpoa e!

Izerdiyakin 'ta hauts harrekin dena (...) Hemen Kapotte 'ta, hain denboan Balentin Selpurukua saten zun instat batin hogeita hamarretik goitti hil 'men zin! 'Ta jende gaztia. Hogeitamar, hamabi hamalau, holaxe

A ze kanzer sartu zen hua hor! 'ta ordun numatte lantei aukerik etzen, mendiya o' bestela mina 'ta. Errentiyan papela hoixe.

-Orduko bazen papelera?
-Bai hoi zarra dela usteut.
-'Ta gio alargunai 'ro zerbatte geldittu 'ro itten 'te ziyoten?

-Urte mordoska batin kasik ez
-Gio jarri ziyoten nozpatte

-Denboa? zazpi ordo.
-Zazpi ordu? ate gabe eun guziyan?
-Ate gabe, bai, bai. Azken aldea, ate gabe.

-Leno bi errelebotan aitzen zenin difente izaten zen, goizin zortzitan sartu 'ta hamabitan bazkaittea atetzen giñan 'ta ordubatin sartu, ordubete bakarra bazkaitteko, 'ta geo lau t'erditan o' hola berriz kanpoa itxea.

Gio aldrebes jarri zuten dena batea. 'Ta dena batea bai gauza erra miño, beste aldea ez ona, gorputzantzako paliza. Itxeako ordu geixio 'ta

-Miñon zazpi ordo
-Jendia engaintzeko jarri zuten hoa, karo bazkaiya 're jarri zuten hua 're huskeiya batin jarri zuten 'ta, ni enitzan beiñe geldittu miño.

Bazin bertan jan 'ta itxea tortzen zinak eta. Moniketarrak hoik e han jan 'ta itxea.

- 'Ta barrenin aitzen zinak, zen zen e... batzuk beti barrenin aitzen zinak bestik beti kanpun o' txandatzen tziñazten?

- Bai, minako plantilla 'ta kanpokua bi dia, labaderokuk etzin beiñe barrena joten , 'ta minakuk e' ez beiñe labadorea. Bai, exteriorrekuk 'ta, plantilla difentik, bakotxak be plantilla. Gu minakuk giñan.

-Minakuk. Zu barrenin ibiltzen ziñan?
- Ni ofiziyo pixarra nulako, bestek itten etzittun lanak iñ tten nittun nik eta, titzen ziten kanpoa prankotan, miño a azkeneko hamalau urti hoitan ez e! Haitan enkargatu eondu nintzen 'ta

Ordun goizin sartu 'ta eguerdiarte. Bai.
-'Ta azkeneko zokua 're izautzen zu zuk
-Bai ongi, ongi gañea. Gio neurketan 'ta, holako katxarruk ibiltzen bizkarri makiñat aldiz