Albisturren apopiloak

Transkribapena

-Ze, sukaldin urakin nola kompontzen, ura nondikan kartzen zuten 'o?
-Sukaldian jatekua 'ta itteko 'ta ura nondik kartzen zenuten?
-Altxuko itturriy hortik. 'Men bian, guk dembatin han goitik hartzen genun ura. Eta eraiya frexkatzeko 're hola depositto bat. Han hoa 're, han hoa 're. Ze uste zu zea... Hoixen! Ura!
Zea oain bezela, zea arropa makinan sartu 'ta zea. Pardelak in 'ta erreka jun. Horrea bai hoixen! Jesus! Han 'e lanin aittu niñunen ba ni Albisturrenin 'e, Albisturrenin. Altzibarko Albisturrenin.
Maria itxekoandria, Maria itxekoandria. Kaxinto nola da oan zea, Kaxinto haren semia zen. Bai 'ta gehiyo 're bazin, Texa 're bada 'ta, Manoli 're bada, Manoli dendakin eoten da. Zea Joxe Luix.
Zea Zontzorrozko kamiyua itten ai zila, apopillo asko eoten zin. 'Ta apopilo denak hor lo itten zuten, Albisturrenin. 'Ta leno tolarik zin 'ta geo tolari haitan beti makillak 'o zea botata.
'Ta hoa 'ta makillak 'e, zea in ber, oiya bezela. Enteintzen al zu? 'Ta zea Kontxita Txantxangorriyana hil zen. Hora Errentiyan lana itten zuna fabrikan 'ta.
Hora tortzen zenin, lanetik tortzen zenin horrea joten zen 'ta. Mariak saten baizun, etxeko andria zena, Mariak saten: " Bai, Anttoni han ai da zea goiyan kabañak prepatzen 'ta sei harei launtzea"
Joten zen, joten zen 'ta goitti iyotzen zeneko: "Anttoni katzu gazta (?) pixka 't betik!"
"Gazta betik nik! Nik jon 'ta jan dut bian! Zetik ez zu jan bian? Hura jarri ber zuten zato billan. Nik jan nun bian!"
(...)
-Jo han 'de aittu zen lanin hau e!
-Ez dakit itxura du.
-Afaltzeko beti gisadua. Afaltzeko beti gisadua izaten zen.
-Han, Albisturrenin?
-Beti apopilo. Apopilo asko eoten zin. 'Ta hain arropa denak nik 'ta ne izebak garbitzen genun errekan. Bai guk dena garbittu, guk garbittu 'ta hantxe itten zen. Guk garbittu 'ta beste itxeko andre batek zea kompondu, hautsi baldin bazuten.
Nor Andalurria Urrutia, Anttoni
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-084
Pasartea 0:40:25 - 0:42:51 (2' 26'')
Laburpena Ur-korrontea oraindik jarri gabe zegoen garaietan, Tolarekoek Altxuko iturritik ekartzen zuten ura. Tolaren ez ezik, beste toki askotan ere lanean aritu izan da Anttoni: Albisturrenen kabañak prestatzen eta arropa garbitzen aritu izan zen. Albisturren tolareak zeuden eta maindireekin estaltzen zituzten. Zontzorroizko errepidea egiten ari zirela, apopilo asko egoten zen bertan. Hika.

Baile zerratua

Transkribapena

-Geo zea in zuten. Norbaittek, norbaittek zea aiyuntamientun parte man zun baile zerratua itten zela. Baile zerratua itten zutela.
Eta dembatea ez zen arrazoi izaten. Eta (...) denak! 'Ta ordun alkatia zen Xuberokua, Xuberokua. E? Ba al dakizu? Xuberoa jona al za zu? Bai ez dakit zein zun izena, ez dakit zein zun izena.
Xuberokua zen.
-Manuel.
-Hoixen! Manuel bai. 'Ta hoa zen alkatia 'ta.
Norbaitte (...) jon 'ta geo in ziyoten deittu Tolarekui. Bat joteko 'o bi joteko, nola zen keja sartua 'ta joteko ze itten 'te zuten satea, eakustea. Eta, Tomaxa 'ta biyek jon giñen, Bialdeko Tomaxa hoi 'ta biyek jon giñen.
Gu biyek giñalako 'ta gu biyek jon giñan hara. 'Ta (...) san ziun aleiya keja sartu zutela 'ta jendia haserre zola barriyokua. Baile zerratua itten zela 'ta (...).
'Ta guk san geniyon hara gezurretan(?) joten zenai tokiya maten baziyon berriz 'e jongo zila. Ostiko bat man 'ta bialtzeko aurrin 'ta ez zela berriz jongo san niyon. Par errak in zittun beak, alkatik beak.
Biyek jon, bai Tomaxa 'ta biyek jon. Bai 'ta zea hor san geniyon: "Hara gezurretan joten zenai ez mateko tokiyik, ostiko man 'ta bialtzeko aurrin 'ta ez zela berriz jongo hara!"
Gezurrak zila denak guk san geniyon ! Ai!
-'Ta hala al zin? Gezurra al zen?
-Miño gezurra al zen, gezurra? Gezurra?
-Gezurra zen, gezurra izango zen bai!
-Ez al zuten agarrau itten?
-Zakiyenak bai! Zakiyena ibilko zen 'ta ez zakiyena beira eon! Bai, bai, ibilko zin.
ManueIinaxioi importa ziyon ba orduntxe bat jo 'o bestia jo. Jesus! Oso gizona propiyua zen hua e! O...
-Nola zun izena?
-Manuxio, Manuel Inazio izango zen seuraski. Oan Manuel Inazio bi izen izatikin, Manuxio.
-Hua mahaiyan gaiñin aitzen 'men zen, ez?
-Hua ze aitzen zen mahaiyan gaiñin?
-Mahaiyan gaiñin bai.
-Atta panderua jotzen aitzen zen?
-Baita 're! Baita 're! Baita 're! Bai.
-Mutikozkorretan.
-Horrek ongi itten zun, ongi itten zun horrek 'e! Ongi itten zun horrek 'e, jo...
Horrek 'e numbaitt ikasi ziñan ba e!
-Artzai, mendiyan bakarrik.
-Atta gaiñea ongi dantzatzen da e! E?
-Dantzaiya izandu da beti, ez?
Ui! Kinto bazkaitan 'ta bazkaltzea askotan joten dia horrea! Bai... Hoixen!
Nor Andalurria Urrutia, Anttoni
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-084
Pasartea 0:37:39 - 0:40:20 (2' 41'')
Laburpena Bileran baile zerratua egiten zela eta, udaletxean parte eman zuen norbaitek. Anttonik esan zion alkateari hara gezurretan joaten zirenei ostiko eman eta aurrean bidaltzeko. Barre egin zuen alkateak. Soinu-jotzen Manuel Inazio Galdos eta pandero-jotzen Joxe Luix Lardi aritzen ziren. "Oso gizon propioa zen hura". Hika.

Tolareko bilera

Transkribapena

- Ze gotzen 'za Tolareko billera?
- Tolaren?
- Zeiñek jotzen zun soiñua?
- Zeiñek? Borreyan Manuxiok. Izautzen al zenun? Ez... Miño, u, jaiero-jaiero, beti be filarmonika hua bizkarrin 'ta tortzen zen. Jediak hua poza hua alletzen zenin. Galtza... Galtzak mil rayas dembo batin eamaten zin. Gotzen al 'za zu? Jesus!
Garbi-garbiyak eta ongi plantxatuk eta alkandora xuirixka bat eta, jesus, ez oaingo asko bezela. Senar-emaztik ongi eamaten zuten hoik e? Matte zun andriak hoi, e? Jesus! Hau joten zenin noski, ohiyea joten zenin... Hau beandu joten, bukatzin ó jongo zen,
beandu jongo zen itxea 'ta... Andria gaixua hantxe ohiyin bero-berua 'ta honei hankak ezin berotuik noski. Gaixua! Harrek maitte 'men zun andria 're: "Nei hankak ezin berotuik han zon gaixu hura!". Matte... Elkar ongi eamaten zuten. O! Jesus!
- 'Ta jende asko juntatzen... Jende asko tortze al zen?
- Asko, asko, asko.
- Dantzin e?
- Dantza zen.
- Dantzan, bileran, jende asko juntatzen al zen?
- Bai, asko, asko. Asko joten zin.
- Ergoindik bakarrik?
- Miño, hemengua Ergoingua bakarra 'o beste tokitatik 'e bai?
- Etorko zin, bai hoixe! Irundarrak 'e bazin, aski kontent etortzen zinak!
Bueno, bueno, bueno... Jesus!
Nor Andalurria Urrutia, Anttoni
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-084
Pasartea 0:34:58 - 0:36:25 (1' 27'')
Laburpena Igandeetan bilera izaten zen Tolaren. Manuxio Borreiak jotzen zuen soinua. Bertako eta kanpoko jendea biltzen zen. Filarmonika.

Otordurako aukera

Transkribapena

-Tolaren beti man izandu da jaten? 'O len bakarra eraiya zen 'o?
-Tolaren beti izandu al da jateko tokiya?
-Bai, bai, bai, bai. Beti, beti, beti.
-Ean 'ta jan 'ta dena?
-Bai, bai, bai. Iandetan 'e, oan bezelako zeik ez zen. Bateko entremesa 'ta besteko postria dela. 'Ta holako gauzik ez, biño tripakiya, haragi egosiya tomatikin 'o piperrakin.
Gisadua, 'ta holako gauzak bai, haragi xerra 'ta hoik beti izandu zin. Beti, beti, beti 'zaten dia bai. Beti. Bai, zea, lezoarrak ordun, 'ta geo 're bai. Lezoarrak bazin kuadrilla bat komedore ttikiya, komedore xarra.
Jesus, Maria 'ta Jose! Prisorik ezin pasa 'ta (...). 'Ta amurraziyua maten zin beti han nahi 'ta. Tabernan tokiya izaki 'ta preziso han jan ber. Goizian torko zin, San Antonea joten zin. San Antonea. San Antondik tortzen zin.
Haik gottikun sango zuten bazkaiya don 'ta: "Ze jan ber zute?"
Honek galdetu (...).
"Tripa betetzeko mokua, tripa betetzeko mokua".
Ez zun samurra, tripa betetzen ez zun broma saten nun ne artian. Tripa betetzeko mokua.
(-Utzi, utzi, eamango dut, eamango dut)
Geo hor zea, itxez itxe aizu hairi jaten, ez zuten garbantzua, potajia 'ta gisadua eta erria, patata hutsa. Eta geo itxez itxe hor zea heazti billa gisadua itteko 'ta erretzeko 'ta.
A, la mierda por ahi! Lenotik jakiñan gaiñin jartzen baizute bien, ordun bakizu 'ta jartzen zu. Biño ba! Beti han ber preziso. 'Ta zea honek, Tomaxa hau, hau ttikiya zela 'ro, umia izango zen.
'Ta hara bialtzen, komedori harta bialtzen jateko, zea jatekukin 'o zeakin 'ta geo bea atzetik jun 'o ze itten zun. "Bai ikasi in ber dut, ikasi, ikasi!"
Maijoxek hairi, jendiri. "Bai ez daka erare txarra ikasiko 'u, ikasiko 'u, ez daka erare txarra! Ikasiko 'u!". 'Ta haik beti ni joteko nahiya. Enteintzen al zu?
'Ta "Bai ez daka erare txarra, ikasiko 'u, ikasiko 'u!"
-Marijosengatik?
-E?
-Marijosengatik?
-Bai! Hau joten 'ta Tomaxak honei eakutsi nahi 'ta haik berriz ez nahi, nekin konfintza gehiyo haik! Bai. Jesus!
Nor Andalurria Urrutia, Anttoni
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-084
Pasartea 0:32:30 - 0:34:58 (2' 28'')
Laburpena Tolaren beti eman izan da jaten. Ez orain bezalako aukerarekin, baina beti egon da otordua egiteko modua. Mendira joaten ziren batzuk edozer jango zutela esanda, eta gero haientzat jakia ezin bilaka aritu behar. Amurraziyua.

Pinatxone

Transkribapena

-Ni gaztia nitzala hor jende pilla erra bai lanian, Mari Joxe. Pilla erra bai, lanian! 'Ta geo zea, ama operatzekun despeittu zittun amak. San ziyoten opetzea zijula 'ta haik ez ziyoten mango bazkaltzen.
Bazkaltzea tortzen baizin horrea. 'Ta opetzea zijula 'ta zea. Aber, haik san Mari Jose, aber nik ez 'te niyoten mango, bazkaiya aleiya. 'Ta zeak, amak esan, neonek, neonek sateko, banekila hizketan.
Nor Andalurria Urrutia, Anttoni
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-084
Pasartea 0:31:20 - 0:32:30 (1' 10'')
Laburpena Gaur egun Pagoalde industrialdea dagoen tokian, torno fabrika zegoen. Antonio Pinatxok sortu zuen 1946 aldera. Auzoan, fabrikari, Pinatxone deitzen zitzaion. Langile asko zituen eta Tolaren bazkaltzen zuten askok. Bertako etxekoandrea operatu zutenean, ezin izan zuen jarraitu denei bazkaria ematen.

Auzoko festak

Transkribapena

Nor Andalurria Urrutia, Anttoni
Lehentasuna 3
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-084
Pasartea 0:30:10 - 0:31:20 (1' 10'')
Laburpena Festetarako dirua nondik ateratzen zuten. Altxuko Periko denbora askoan aritu zen antolatzen. Filarmonika. Zer ekitaldi izaten ziren. Ez da askorik gogoratzen.

Gramola

Transkribapena

-Gramola bazen aski ederra 'ta oan bertan 'e bertakua.
-Hoi izango zen ordun.
-Bai.
-(...) jartzen zula 'o.
-Aski polittak bazittun zeak bai!
-'Ta zeiñek jartzen zun? Zeiñek?
-Zeiñek jartzen zun hua?
-Nik bai! Nik 'e bai!
-Bai?
-Biño kontuz jarri ber zen. Zuk kusi 'zandu al zu ba hoi?
-Izango zen zea bezela reproduktore, gaur esaten dugun estiloa...
-Bai, (...). Geo hola, kompaziyo batea hola raiyakin, biño juntu hola 'ta haitan jarri ber zen. 'Ta (...) Nik 'e.
-'Ta non eoten zen?
-'Ta zuk non, jartzen noiz jartzen zenun hua?
-Nola jartzen nun?
-Non, noiz?
-Noiz?
-Bai.
-Ber zenin jarriko zuten, gogua zutena aitzeko gogua zutenin. Aski politt, gauz asko jartzen zuten plaka haitan. Joe, zea! Hoixe!
-Biño ze itten zun jendik eskatu? Jendik eskatzen al zun ba?
-Zeiñek?
-Jendik eskatzen al zu?
-Ba! Jendik eskatuko zun 'o gogua nuna jarri. Gogua nuna jarri. 'Ta hoi zen Errentiyan Aduritz 'o ez dakit zein zen, kafia, kafia saltzen zuna zen.
(...) bintzat Errentikua zen. 'Ta haik in zuten, ez dait eosi in zuten hoik 'o man in ziyoten. Komedore osua, inteintzen al zu? Komedore oso-osua, dena silla, hango zea dena.
Haik hartua izango zuten, 'ta hoi 're han tokatu. Samurra da jartzen hoi. Miño kontu haundiya ber jostorratza bezelako orratzak bai baittu. 'Ta haik raiyatik raiyara jarri ber.
Aski politta bai. Oan ikusten dut telebisiyutan 'ta tarteka, kusten dut. Jesus! Hoixen. Oso politta.
Nor Andalurria Urrutia, Anttoni
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-084
Pasartea 0:28:26 - 0:30:09 (1' 43'')
Laburpena Tolaren gramola zegoen. Errenteriatik ekarri zuten eta oso polita zen. Berak askotan jartzen zuen. Kontuz jarri behar zen.

Tolare: taberna eta denda

Transkribapena

-Gaiñekun zea Ergoin asko kambitu den, badia etxe asko len bazinak oaiñ ez dinak eta. Zein gotzen za?
-Aber dembo batetikan honea Ergoin asko kambitua harrapatzen al zu?
-Jesus! Kambituko ez zen ba! Zuk ierri, zuk 'e ierri kambitu dela. Ingo ez da ba! Jesus, Jesus, Jesus! Pixka-pixka 't bai. Pixka-pixka 't bai.
Ze taberna zen dembatin Ergoinen? Tolare izandu da beti! Bai, Bialde 're bai! Bialde izan zen, bai.
-Bialde 're aspaldikua da.
-Bai, bai. Bialde 're izandu zen. Bialde 're izandu zen. Biño gaiñeko guziyak.
-'Ta Tolaren denda 'ta ze izandu zen beti?
-Kambitua.
-Tolaren denda beti izandu zen, ez?
-Beti. Beti. Beti denda, beti denda.
Amona Manula hora sufrittua oso 'ta akortzen naz Uraitan famili bat bizi zen, alabik ez dut uste bazunik famili harek. Biño mutikuk bazin, mutikoskor, mutikuk zittun.
'Ta dembatin izaten zin hola seiko ogiyak. Zuk ez zu izautu, amak bai, seiko ogiyak. Holako zea batzuk 'ta. Mutikua, Uraitako mutiko haitako bat, jon Tolarea ohiya billa.
'Ta gue anaiya (...) hoi, mutikozkor ttikiya han izaki. 'Ta Manulak san: "Mutiko horrei (...) 'ta ogiya". 'Ta Manuelak san mutiko horrei: "Diroik eman al dik amak?"
"Ez dit diroik eman"
"Bueno seizak itxea 'ta sankiyok amai diroik gabe ez dugula ogiyik maten".
Erki zion. Jon mutiko hora itxea 'ta gue mutikua, oandikan ttikiya izango zen, be izenez 'o gue amai san mutiko horrek, guriak san: "Zea, horko Uraitako mutikua jon da Tolarea ogiyan billa 'ta Manuelak san yo zea diroik gabe ez dutela ogiyik maten".
Jesus! Jesus!Jesus! Amak man dirua guriai, guriai man amak dirua. 'Ta san: "Beno sei zak Tolarea 'ta har zak ogiya seikua, beno seiko ogiya" Seiko ogiya saten geniyon, haundiya zen.
'Ta sankiyok: "Ogiya, hartzeko ogiya handik 'ta eamateko Uraita". Bai Anjel muttikua kontentu guria 're hara ogiyakin joteko.
'Ta launak izango zian akaso berbada igual 'o 'ta. Jon 'men zen Tolarea 'ta hartu 'men zun mutiku horrek, guriak ogiya, patu 'men zun 'ta amai eman 'ta amak san 'men ziyon eamateko Uraita!
Uraita jon 'men zen 'ta atian mintzatu 'men zen 'ta marruez 'men zon umin ama, umin ama marruez 'men zon.
Aber nola zazpi ume, zazpi zila uste 'ut (?). 'Ta man 'men ziyon 'ta: "Amak man dit ogiy hau honea kartzeko, gue amak man dit"
Ai Jesus, hua poza! (...) Aski kontentu bai! Hoi umin fuldamentua e! Bai, ogiya ez ziyola man 'ta pena guriak harei ogiya ez emana. 'Ta jon 'ta harei man.
Nor Andalurria Urrutia, Anttoni
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-084
Pasartea 0:13:55 - 0:16:53 (2' 58'')
Laburpena Ergoien asko aldatu da. Lehen, taberna gutxiago zegoen, baina bera beti gogoratzen da Tolare eta Bidealde bazeudela. Tolaren, tabernaz gain, denda ere bazen. Auzoko mutiko bat ogi bila joan zen diru gabe eta etxekoandreak ez zion eman nahi izan. Anttoniren amak semea bidali zuen ogia erosi eta bizilagunei eramatera. "Erki zion". Marruez. Hika.

Tolareko lanak

Transkribapena

- Joten giñan, aizu! Hemendik zea, Monikan etxia bakizu non den, Pikoketako (...), bai. Han 'e terrenua Tolarekuk baizun. Patata 'ta han itten genun. Bai, hoixe! Patata 'ta han itten genun, 'ta hartu 'ta, ba! Jesus, Maria 'ta Jose!
'Ta mendiyan, zea, Migel difuntu harekin, attonakin, Teexa 'ta ni, 'ta bertako mutilla zein bat 'o izango zun zerbatte, jesus, Olatxeko piñoia hortan beti-gotti (Endara errekako goiko zea hortan) ezkurra 'ta gaztaiña biltzea zerriyantzako.
Jesus. Biltzen genuna zakutan Portuburuño nolapatte karri itten genun 'ta geo esneketayak baizin, nola joten baizin Portuburura, harrek karri goiti-betti. Jesus, jesus...
- Lan klase pilla 'rra in ttu.
- Olaundittu betti tortzeko malda haundiya 'ta, gue Teexak saten zun, aittonak leheno tortzetik 'o handik malda hartan betti bajatu ber: "Hurrungun... bihar joten baia ni ena torko malda hortan betti. Barrengo heste guziyak tur-tur-tur".
Ez zen ba, barrengo heste guziyak tur-tur-tur muitzen zila, "Malda hartan betti korrika? Ni ena torko, nahi bain tortziaka bea". Jesus, jesus... Hango attona bat oso gaixtua bazen 'ta (Endaraku hartan), jakiña, arrazoi zun harek:
Guk ezkurra 'ta gaztaiña billu 'ta hango ardiyak ze jango zuten geo? Guena jon 'ta attona harek esaten zigun: "Bueno e bueno, Lesakako alkatin patzetik etorriko da abisua ez dela libre. (...) dila hemengo ezkurra 'ta gaztaiña".
"Bueno, bueno ongi do. Oso ongi do". Bo! Jesus, jesus. Miño zenbat, zenbat...
- Hoi komeiyak!
- 'Ta dena oiñez.
- Ba! Malda hartan gotti ibillko giñan gu. Tur-tur-tur...
Nor Andalurria Urrutia, Anttoni
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-084
Pasartea 0:11:50 - 0:13:50 (2' 00'')
Laburpena Tolare, tabernaz gain, baserria ere bazen. Etxetik urruti ere bazituzten lurrak eta hara joaten ziren patata ereitera, eta baita txerriarentzat ezkurra eta gaztaina biltzera ere. Toki izenak.