- Esan 'zu, nola zea, ba.. E.... Nola banatzen zen urtia, baserriyan lanan arabera, 'o nola ze itten zen?
- Bai, ba... E... Hasiko ga primaperatikan. Udaberriya izaten zen, e...

Ereiñtteko garaiya, haziya ereiñtteko garaiya eta ordun... E... Hazi klase asko ereintzen zin, batez 'e... Aurrego aittatu duten bezela, animaliyantzako pentsua 're itxian itten zelako.

Ordun ereiñtten zen, tepla, ereiñtten zen alfalfa, ereitten zen allobria, ereiñtten zen olua, eta olu horrek baita 're zun granua. Ordun granu hura beste belar klasikin nastua pentsua bezela izaten zen hura´re animaliyantzako. Eta geo ya behiñ maiatza ezkoz, San I...

San Ixidro ezkoz, ereiñtten zen arto ilarrak. Geo ondorin erramolatxa eta geo ya, horren zea hasitzen zen, horren jorra, banaketa eta geo ya e... Tortzen zen azkeneko...

- Eta iñoiz jaten baldin bagenun naranjak, hoa 're berdin, gutxitan jaten genittun. Gogoratzen naz izebak eta osabak eta nola aitzen zin batek sos bat eta, bestik bi sos 'ta, "naranja kilo bat eosi ber dugu" 'ta... Naranjak zeak, naturalak, e...

Gorrixkak, e... More kolorikin hola, kampotik eta barrutik. Biñon ona jateko! Axala mehe miakin. Bai. Biñon hora izaten zen, beno, e... Salan olak zirrittukin 'ta aber ba han billatzen 'te zuten sosen bat 'o falta 'ta, bai.

- 'Ta hola, zerbatt bereziya jateko 're, san zuna, desitzen ioten ziñazten, ez? Xanistebanetan 'ta, zer zen ba bereziya?
- Bai. Ba... Eze askoik ez, eze askoik ez, zertikan e...

Ordun 'e ze itten zen, pues, urtian bi 'o hiru aldiz itten genittun oillaskuk, saltzeko, pues haitatikan, haitakuk itxian geldittu, arroz esnia eta... Gaiñekun eze askoikan ez. Bai, beti zeozer bai, biñon...

Eze askoikan ez. Eta pues askotan oillasku hoik 'e pozik itxian jango, biñon... Haik 'e saldu 'o trukatu in ber izaten genittun beste gauzangatikan. Etea hortikan... Bai...! Hortikan aparte izango zen beste zeozer, biñon deus askoikan ez.

- Biño karo, nola beti gauza bea jaten zenuten, holako bat jatikin ya...
- Bai, bai.

- Gehiyenetan biria. Bai.
- E... Oain ez du ze ikusiyikan honekin eukiko igual, biñon oan gotu naz galdetu ber nizula. Zea... Karo oan, zea guziya, basurata 'ta botzen dugu, biño len...

Eta karo len alkantarillik eta ez... nola, nola ze itten zen?
- Erre zitteken guziya erre, eta tomate potua 'ta holokua berriz, guk itten genun zolo bat in, e... Eta hara bota. Eta geo hura dembukin tapatu. Bai.

- Eta zea?
- Geo baita 're, barkatu, baita 're e... Basura 're gutxiyo izaten zen, plastikoik ez zen, erosten genun gauza, e... Paperin 'o paperazko xorrotan izaten zen.

Eta gaiñea kantidade haundiyuotan saltzen zen eta e... Zea 're e... Erateko, eateko erosten genuna 're itxetikan botilla eaman 'ta botilla hartan kartzen zen, oliyua 're bai,

kantiade haundiya baldin bazen marmita batin eta hori, alia zena eta azukria 'ta hoi dena nola paperezko zorrotan tortzen zen, hori dena erre itten genun. Bai. Basura, oan bezela ezta pentsatu 're!

Eta gaiña geo egurretikan aparte beste edozer erregai zen guziya erre itten genun. Bai.
- Jana sobrak?

- E? Janan sobrak? Janan sobrik ez zen. Eta sobra, hezurra sobratzen baldin bazen, hora jateko txakur bat biño gehiyo izaten zin, 'ta katuak 'e bai. Bai.
- Zerri porrona´re...

- Bai, hoi´re bai. Eske beste gauza hori da, e... Sobratzen, platerin sobratzen baldin bazigun, gutxi sobratzen zen, biño hora dena txerriyak jaten zula, bai. Ordun dena aprobetxatzen zen. E...

oillua 'ro oillaskua hiltzen baldin bazen 'e, hiltzen baldin bazen 'e, harren estiak 'e aprobetxatu itten genittun. Itten genittun guaize batekin ereki, eta garbittu ongi ongi eta haik aprobetxatu itten genittun.

Harrigarriya, harrigarriya da uango gaztiantzako nola aprobetxatzen genun gauza.
- 'Ta estiakin ze itten zenuten?
- Pues estiakin tortilla jeneralin. Tipula, tipula txikittu, eta tipulakin manitu e...

Zea, esti haik 'ta errota 're bai haikin batin eta gibela 'ta hoi dena, e... Hura in, prejittu eta tortilla 'o gustatzen ziyona beri hala. Dena aprobetxatzen zen ordun, dena. Eske harrigarriya da, nik gaztia aittatu zattut lentxio, biño ni neone 're ne buruai askotan esaten yot, e...

Uan zembat gauza botzen dugun eta ordun nola aprobetxatzen genun. Bai.
- Karo, basura 're gutxiyo, horregatik...

- Bai, bai, bai. Ezer gutxi, ba hori, patatai azala kentzen baldin bageniyon, kentzen bageniyon ez, kentzen geniyon! Eta hoa 're txerriyak jaten zun.

- (...) herri lanin 'o...
- Bai, hor, e... Baserritarrak ber zun lana hori, herriyak nolabaite... Nolazpatte herriyak 'e launtzen zun. 'O... Materiala jarriyaz, 'o langille batzuk bialiyaz...

Eta jeneralin hoi izaten zen baserritako biriak, baserri biriak, (pajinak) deitzen ziyoten. Ordun... E... Baserri harta, 'o baserri batea biño gehiyoa 're, bire batetikan igual izango zenittun hiru 'ro lau baserri, 'ta beste bat bakarra igual.

Ordun biria bintzat, e... Hola kompontzen zen. E... Materiala 'ro... zea, ayuntamientuk zerbatte manez. Eta baserritarrak beák eta auzokuk lana iñez. Eta ordun pos, jartzen zin e...

Joten zin personak, animaliyak, eta behiyak 'o iriyak 'o zittunak, ber zen materiala karraitzea 'ta jeneralin malda 'ro baldin bazen, itten zen biria enkatxua, harriya lurrea sartuta. Eta gelditzen zen oso fuertia.

Eta geo hor lanin ai zilikan, ne attona asko ibiltzen 'men zen hor, eta attonak itten 'men ziyon be erremitai lau marka. Eta horrengatikan baita 're Ameztoi baserriyai deitzen zaio Ameztoi, Sastiarrene 'ta kuatronia, harrei erremitai lau marka itten zizkalako.

Eta... Beste lanak 'e bai, beste lanak 'e... Itten zin, biñon...

- Eta ordun horrek, e... Afetatu zigun denea. Gaitzak 'e ekarri zittun, ni neone adibidez, e... Sei urte... Exkaxak nittula 'ro dena zea sarnaz bete nitzan, buruak eta denak! Puskatan jon zin zea, kaskarakin batin illiak eta denak, eta San Juan itturrira joteko ohittura zen ordun

eta joten zin oiñez, mendiz, eta osaban bittartez eta izeban nobiyuk eta txanda iñez bizkarrin eaman ziten. 'Ta han garbittu ziten, arropak aldatu ziten, amonak 'ta fede haundiya zuten San Juan itturriko uretaz eta garbittu ziten, soiñetikan kendu 'zkiten,

arropa dena bertan utzitzen zen, neria 're halaxe in zuten eta berriz bueltan karri ziten, eaman ziten arropak eta jantzita 'ta eta... Sendatu nitzan, biñon kostata! 'Ta geo 're dembutan buruan atzin 'ta illia falta iondu nitzan. Bai, bai, ondoriyo...

Nik izautu nittunak eta len esan zattuten bezela, txarrenak ez nittun izautu nik.
- Non zen San Juan itturriya?
- San Juan itturriya zon... Lesakatikan aurrego. Ez dakit zein partetan eongo den hoaxe!

- Iantzi 'ro...
- Bai, Iantzi, Iantzitik, Iantziko herriya pasata... Iantzi, ez dakit Iantzi billatzen dun, 'o beste herrin batek billatzen dun. Bai, Iantziko herriya pasa 'ta mendi aldea. Bai, eta...

Lur azpitik heldu zen ura eta... Geo ya jendia hasi zenin 'ta zon hiru zolo, zolota hartua. Hirutan garbittu ber izaten zen. Biño zen hotz hotza ura! Jela bezelakua. Geoztikan urte askotan jon izandu ga, biñon... Hoi beti akordatzen nau. Bai.

Eta geo ondorin, bitu, horrek béak 'e akordazi nau. Geo ondorin hasi zin kamioyakin joten San Juan itturrira, e... San Fermin asteko... Astetan joten zen eta geo bueltakun Lesakan geldittu. Oiyartzunek Lesakakin, eta Naparru béakin 'e harreman haundiya, e... Zun gue garaiyin.

Lesakakin, bintzat, haundiya. Geo hango jendik hain ongi hartzen zigun! Eta... Ni neone 're geo e... hasi nitzanin atetzen billerara 'ta hoi, oso gustora joten nitzan Lesakako festata. Eta lenotikan, pes hori, Xixtiyoko bi anai zittuten kamioiyak... Eta... Jo, akordatu bakotxin,

farra itteko gogua maten nau! Oiyartzundik atetzen... Ni ez naz behiñ 'e jon kamioyin, biñon... Osabak eta izebak eta bai, eta Oiyartzundikan bankutan exeita atetzen 'men zin, biño lembiziko rebueltan denak hankaz gora! 'Ta beák kamioiya lurrin 'ta bankuk gaiñin! Bai.

- Bai, 'ta kalekuk' e baserriyan itten zena... Gusto aski jaten zuten. Eske... Zin urte batzuk, eta nik hoi txarrena izautu ez nunikan! Zin urte batzuk, ba... Falta zen dena. Falta zen dena. Zertikan geldittu zin bazterrak hautsiyak, geldittu zin personak inutillak, zertikan, e...

Atetzen ziñan Oiyartzundikan Errentira 'ro, 'ta Donostira 're bai, ni e... Beste bizitzakuk han alabak eta zittutelako 'ta e... Oso gaztetikan e... Erren... Donostira 'ta joten nintzan, 'ta ez zenun izango kale bat 'ro ixkin bat ikusiko ez nunikan hanka motz bat,

beso motz bat, itsu bat, 'o... Elbarri bat. Eta baldin bazin ben buruan jabe 'ro, ba... Kantatu 'ro zerbatte itten zuten. Beste batzuk, e... Bertso paperak, berso paper asko ordun saltzen zen, haik eskeiñiko zizun. Zen... eta... Txarrena ikusi ez nulikan!. Zen... E...

dirua zunak 'e, ez zakan askotan zer erosiyik. Bai, bai. Geldittu zen, pos... Eta... Jendi hoi attatu zattutenin, jendi hoik 'e, klaro, ordun ni gauz hoitan ez nintzan jabetzen, biñon geo bai, geo gauza hoik burura tortzen dinin 'ta, ni geo ondorin jabetzen nitzan ta jabetzen naz.

Haik seuraski asko 'ta asko izango zin gerran mutilatuk geldittuk. Ez zeruko 'ta ez lurreko. Eta... Ez loitteko, lekuik gabe seuraski. Eta oan harrittu itten ga ikusten baldin battugu, eskian 'o norbatte, biñon... Ordun ikusko zenittun kalin hoik bezela ikusko zenittun atian.

Atian 'ta jende mota asko! Ez preziso kalamidade[kalamidade:15899] batzuk zilako, 'o lanik in nahi ez zutelako, ez! E... Billatu zittun suerte txarrak eta ezer gabe geldittu zin 'ta bizi in nahi zuten!. Bai. Ordun... len esan zattutena, batzuk ez genulako, m...

Beste batzuk berriz izaki eta ez zutelako eosteko. Dena zen, ni... Erabateko... Ez dakit nola esplikatu! Zen dena, dena zen, dena... E... Gerra baten ondoriyua! Ondoriyua zen!

- Ba konfradiya zen, ba... Animaliya... Bueno, hobekiyo sango zattut. Baserri mordoska bat elkartzen zin, eta ordun, e... Jo 'zagun hamabost baserri, elkartzen zila, e... Ez zuten preziso baillara berekuk ber, e! Ba... Igual bat Ergoingua, 'ta bestia Karrikakua 'ta bestia

Gurutzekua izango zin, alkarren zerbattengatik. Ez dakit, 'o... Familiya zilako 'ro zea, ez zun esan nahi baillara batekuk zila. Ordun, e... Zea, kompradi horren tartin, animaliya hiltzen zenin, kompradiya horren tartin animali bat hiltzen zenian, ba... Eoten zin hiru bat persona, e...

Baloratzeko animaliya horrek zembat baliyo zun. Eta baloratzen zen animaliya horrek zembat baliyo zun, e... Eta... Zea, Inkulluko Joxe zen hiltzaillia jeneralin, ez zen karnizerua 'ta biñon... Oso person... Maiña haundikua zen. Txerriya bezela hiltzen zun behiya.

Eta harrek hill eta puskatuko zun 'ta ordun zembat konfradi giñan, zembat itxe giñan, haumbeste puska itten zen, haumbeste puska itten zen behi hora, 'o txokor hura. Ordun urtian hombesteko bat patzen zen konfradikua izatetikan 'ta diru hura izaten zen animaliya

galdu zunai patzeko. Biñon aurretikan baloratua izaten zen harrek zembat patu zun. Ordun harren haragiya konfradikun tartin banatzen zen eta diru harrekin gelditzen zen jabia. Eta konfradikua ez baldin baziñan, gelditzen ziñan, pos... Animaliya hiltzen zenin, pos...

Zure diroik gabe 'ta ahal zenun bezela itteko.
- Karo, 'ta animali bat baserritar batentzako galtziak kriston galera...
- Izugarriya! Izugarriya! 'Ta gaiña... Oan bezela ez zen erosi 'ta itten ordun behiyak.

Ordun saiatzen giñan, e... Janakin, e... San zattuten bezela, behiyan janataz 'ta, gue janataz 'ta e... Guenak itten genun bezela, baserriyan itten zen bezela, e... Animaliyakin 'e berdiñ itten zen. Behi hobexkuna iruitzen zizunan umia beti aurreko. Bai. Hola defenditzen zen.

- Len attatu 'zu zerbatte 'ta animaliya hokiyo zaindu askotan!
- Bai. Eske handikan zen... Handikan... Diru sarrera han zenakan. Geo pos, temporadako gauzak bazenittun, fruta zela, berdura zela, eta... Bazenittun gauz hoik, gauz ttikiyaguk 'e bai.

Oillaskuk, gue kasun hantxumik, e... Eta hoi bazenittun. Gauz asko saldu 'ro trukatzen zen. Arrautza behintzat, asko trukatzen zen zea, dendakin. Fruta 're bai, berdura 're bai. Gauz ttikiy hoik asko zea, trukatzen zin. Eamaten genun guk itxian, e...

Ez sobra zelako, biñon, beste jenero klasik ber genittulako! Ordun eamaten genittun arrautzak, 'o fruta 'ro... Oillaskuk´e bai, oillaskuk´e... Eamaten genittun dendata 'o... Beák eskatu zigutelako 'ro beste gauzik ez genulako, pos...

Handikan nahitanahiyez ber genittun gauzak: oliyua, azukria, eta... Beste gauzak.
- Baserriyan iya iya dena bazon, biñon, gauza hoik ez!
- Bai, bai, bai, bai. 'Ta... Kalekuk...

- Ze ordutan 'ta izaten zin otorduk?
- Ba.. Oso goiz jeikitzen zen, oso goiz. E... Batez ere udaran, e... Animaliyakin in ber zen lana goizin goiz in itten zen. 'Ta hamaikak aldeko 'ro animaliya erretiratu.

Eta ordun euna zabaltzikin, e... Lurra manitu ber zela 'ta, goldatu ber zenin 'ta, hori in ber zenin denin, ba... Goizin goiz, euna zabaltzeko zalaiyan. Eta ordun, ba... Bai, esnia, 'o kafia, 'o txikoiyakin itten zen kafia... Oi... bai, kafia ordun, txikoi...

Kafia baldin bazun 'e txikoi askokin. Eta hura hartuta jon goizeko lembiziko golpi hura ittea, 'ta geo gosaiya, bai, gosaiya, bazkaiya, merienda ta afaiya. Bai.
- Gosai ttikiya zeiñei saten zeniyoten?

- Gosai txikiya, pos hori, kafi harrei 'ro.. gosai txikiya harreri bai. Eta... Gosai txikiya... Hura izaten zen itxian, itxe batzutan 'ta itxetik kampo jenealin, pos hori, anixa, 'o kafia 'ta anixa, 'o anixa hutsa, 'o... Hoi nik kale aldin ikusten nun. Mezeta joten zinak, "bai, guazen gosai txikiya ittea"

'ta tabernara ez, e! Dendata igual. Antonenin zea, saltzen... Oi, tabernan bezela serbitzen zuten. 'Ta holako txupito ttiki ttiki batzuk bezela, 'ta anixa hara bota 'ta traxk hora 'ta... Joe, a ze gizona! Berritxu-berritxu itxea bueltan.

Bai 'ta eraiya, ba... Ardua 'ta oso gutxi, e... Saardua kupel, bai, hamalau kargakua 'ro, kupel haundi bat saardo itten genun eta saardu hartatikan kupelan erdiya bezela itten genun embotillatu, eta beste gaiñekukin pitarra. Eta hura izaten zen gue eraiya, pitarra, bai.

- Haurrak 'e bai?
- E?
- Haurra 'e bai?

- Bai, biñon saardu oso rebajatua, e! 'Ta geo gaiña... Ikusten baldin bazen kampotikan jende gehiyo torri zela 'ta... Hustutzen ai zela, kax kax kax jo 'ta huts soiñua jotzen baldin bazun, berriz Xixtiyoko itturritik bete. Bai., bai. Gustua, azkeneko gustua, hoixe!

- Ura bakarrik ez ze ittetik!
- Bai.
- Kofradia aittatu zu...

- Ba... Gosaltzeko izaten zen talo 'ta esnia. Talua... Talo 'ta esnia nik jaten nuna, biñon talu harrek... Talua izaten zen ogiya biño gehiyo ordun uandikan, eta talu hura jaten zen ezer, iozer gauzakin. Eta geo bazkaltzeko... Potajia. Ilarra jeneralin. Eta illar hura ba...

Guk haragiya izaten genun, e... Sasiña eta harrekin itten zen illarrak... Oliyua gutxi izaten zelako harrek beti gozatu itten zun. Geo... Baserriyan merienda oso importantia izaten zen, jeneralin zalaiyan, zalaiyan ai baldin bazin, ba belarretan, 'o artajorran 'o...

Hola, ba itxeko amonak 'o amak 'o, gue kasun amonak merinda eamaten zun zelaira. 'Ta orduko, ni akortzen nazelatikan merindatzeko ogiya izaten genun guk, ogiyakin merienda hura. E... Gazta 'o, atun garaiyin 'e bai, e...

Baserriz baserri ibiltzen zin arraiketaiyak arraiya saltzen eta atuna 'ta tomatia asko itten zun amonak. Bai. Eta hora ogiyakin, merienda ni akortzen nazelikan berriz ogiyakin. Eta... Geo berriz afaiya. Afaiya... Zopa, eta berriz 'e talua! Zerbattekin.

Zardinzarra 're bai, zardinzarra 'ta bakaillua asko ibiltzen zen ordun eta berriz 'e talua 'ta nahi zunak talo 'ta esnia. Amonak talo pilla bat itten zittun, eta... Ba su bajun, labetxo ttiki bat 'e bazen, su bajun onduan jartzen zun tronko bat eta brasa tiratzen zun tronkun ondoa

eta taluk erre 'ta geo han jartzen zittun ttentte. 'Ta brasa harren berotasunakin itten zin krux-kruxk itten zutela jarri, azala harrotuta. Haik bai, haik gustatzen zin nei! Biñon gaiñekun ni iñoiz ez naz izandu talo zalia. Bai.

- Eta gosaia 'ta gosai ttikiyak eta bazin?, 'o... Ze ordutan izaten zin?