1. Hasiera

-

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

-Espa, espa zer den...
-Espa zea errabiya o'
- Inbiriya
- Inbidiya
- Dena pikikin bukatzen da' (...)dematin espa Oiartzungua izango da seuruna
- Espa, ez (...) izango zen espa
- Tema sateute askok
- Baitare
- Zuek saten zenuten Lezon espa?
- Guk Lezon saten genun.
- Espa
- Bai 'ta espa da inbiritik heldu den gauz bat askotan
- Bai
- Inbidiya 'ta pikia 'ta eziñeaman zea hoi
- Pikia 're
- Bai, bai
- Bai ne itxian 're anai zarrenak saten du miño guk ya ez dugu saten e'! Anai zarrenak bai oandik biño...
- Bai 'ta eskoletan 'ta difente ikasten
- Girliya bezela, girliya zer den ba al dakizu zuk?
- Girliya ez dakit seuru zer den
- Baba
- Baba
- Baba ez,
- Lenbizikko ez lenbiziko da baba, geo aparra 'ta geo girliya, ya nekatu donin zea girliya (...) loriyo izaten da aparra miño lorixio.
- Ba, ba girliya
- Hoik denak hartzen ai al za hemen?
- Sei zak hemendik!
- Ayo!
- Ui! san ttu gauza pilla erra!
- Gu gañea hoi jaso nahi bi nahi baidugu, gaztiak ya arrontin difente hitzeitten 'ute eta nahi dugu
- Ez gauza asko ez dakizkite gaztiak zer dian
- Lengun horrek esan zian amonak esan zian, " Ai ai errukiya, errukiya emate diazute!"
- Zer 'te da errukiya? zuk ba al dakizu?
- Nik bai, bai
- Leno errukiya, Leno errukiya esaten oañ
ez dakit ba, pena maten dit saten da o' hola esaten da, errukiya 'ta
Hitz asko dia ez dakiyenak! Beste modu batea hitz eitten da 'ta
- Zuenetik hota 're galduko zen, 'ta hotatik benea
- Bai bai, hotatik bestea 're bai.
- Karo, kanbitu.
Ho baserriko gauzak e' bai, baserriko, gauza 're nola konpaziyo 'at lera. Lera ya zeñek izautuko du?
Nor Retegi Elizegi, Inaxi; Saizar Lopetegi, Lorentxa
Lehentasuna 2
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-073
Pasartea 0:06:00 - 0:07:50 (1' 50'')
Laburpena Galdutako hitzak: espa, girliya, errukiya...

Arane baserria

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

- Honezkeo elkar ongi izautzen zazte zuek e'? koñatak?
- Ba, sekula izautze al da ba? ehun a ehun ki ehun anea gatz o' eztakit zenbat jan ber dila sateute alkar izautzeko 'ta,
ehun anea gatz ez genittun jango oandikan! Ehun anea, aneak hamabost kilo hamabi kilo eztakit esaten,
ehun anea gatz jan ber men dia alkar izautzeko.
- Gatza?
-Karo
- Normalin jana jate 'ugu!
- Karo sanez bezela dembo pilla bat ber dela 'ta halare...
- Ez dela izautzen!
-Hoi da. Eta zu Aranea ezkondu ziñanin hemen zein zin?
- Hemen? Izeba bat, hoin izeba bat, honen anaia 'ta hau, 'ta ni
- Gue anaiya Bortanekukin ezkondu
- Mm. Eta gurasuk e bai? ez izeba bat
- Ez, ez, izeba bat edadeko izeba bat.
-'Ta baserri haundiya izandu al da Arane? Ez haundiya ez, lurrak ondo bai etxe inguruan 'ta lur onak eta miño haundiya ez.
- Zer zin behiyak gehinak geyenak behiyak?
- Lau bost behi 'ta gizona lanea.Denan arte in ber zerbatte.
- Denak lan in ber!
- Gañea orduan artua 'ta erremolatxa 'ta arbiya 'ta hortxen aitzen baigiñan borrokan, oañ ez dia hoiyek denak itten miño, oan difente oso
- Oan pentsua dena. Pentzua 'ta makineniya.
Nor Retegi Elizegi, Inaxi; Saizar Lopetegi, Lorentxa
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-073
Pasartea 0:02:20 - 0:04:00 (1' 40'')
Laburpena 100 anega gatz jan behar omen da elkar ezagutzeko, dio Lorentxak. Aranera ezkondu zen Lorentxa. Inaxi bertakoa da. Lur onak ditu baina Arane ez da oso handia. Anea.
admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

Nor Retegi Elizegi, Inaxi; Saizar Lopetegi, Lorentxa
Lehentasuna 3
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-073
Pasartea 0:00:00 - 0:02:20 (2' 20'')
Laburpena Klaketa. Lorentxa Saizar Lopetegi: 1927ko abuztuaren 10ean, Maintzine baserrian, Lezon, jaioa. Inaxi Retegi Elizegi: 1925eko otsailaren 11n Aranbiden jaio eta Aranera etorriak. Ni mikroa ongi jartzen. Jaiotze agiriak galduta.

Ipuina

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

- Oañ ixi-ixillik eon ba orduan.
- Bai hoi da gu ixillik
- Illargiya putzura erori da. Ipuia da, ez hemengoa, Aragoi alde hortakoa. Han izaten bait dira hor horrelako aliak.
Euzkadin ez bai da horrelako baserri morroi kirtenik. Hala ere badira bai gure baserritan mutil pijoai zer nahi astakeri ezartzen dizkiotenak.
Halakon bat izanta 're hau añakorik bai ote?
Udarako gau eder eta argi bat zan. Aragoi aldeko basetxe arlote hoietako ba baten ate aterian, tutian edo briskan ez dakit beiño jokuan behintzat,
eguardi ezkeroztik zeozten bertako Milindres, inguruko Kolindres eta auzoko Simeon, beti prakak bustiak izaten bai zituen.
Gorputzez kaskarrak, baiño bai asto galantak! irakurtzen eta jakintza gaietan ez ezer ere galdetu,
Batez ere baiño gutxiago dakite 'ta. Baiña jokuan eta birauak esaten, batez ere, bai nagusi!
Alkarri txanponak nola hustuko ezin asmaturik ari direlarik, hor non gogoratzen dan bertako Milindres
ukulluan zeukaten astoa, bera miño ttikigoa, eguardi ezkeroztik urik eran gabe zegola.
"-Erremilla de kamamilla! Banik astuaren billa! ito ez pada, gaxoaren aboa honezkeo kalabozoan don kintuan alpargata baiño legorrago zeok! "
"- Hua hua azkar!" dio Simeonek eta eman ura lasai ardoa baino merkio zeok eta! Baiña kontuz hortzak bigundu eta mingaina erdoittu gabe!"
Honelako isekak entzunez han dijoa morroi kirtena ura atetzen duten putzuzulo sakornera.
'Ta hain xuxen gauaren garbitasunaz argaz argazki argazkiturik zer uste duzute Milindresek ikusi zuela?
Illargi bete-betea! Gau eder 'ta zoragarri hartan batere mantxarik gabe zegoen illargi partsuaren irudia.
Guztiz ikaraturikan badijoa bere lagun kirtenan kirtenengana eta ero baten antzera ekin dio esanaz:
" Ederra ein diagu! nork esan!" " Baiño zer dek pandero erituaren arpegi horrekin? " dio Simeonek
aldako aldameneko mahaiyeko txanponak bere sakelean sarturik.
" -Zera ba ba... " " -Babarruna?" " -Ez motel okerrago oraindik! " "-Zer bada?" "- Illargiya putzura erori dela!"
"- Gezurtzulo ez besten gezurtzulo!" " Gezurtzulo ez moteil putzuzulo! etorri etorri ikustera!"
'Ta han dijuaz hirurak Milindres aurretikan dutela. "Baiña nolatan erori dek hau honera?"
" Zera, han zeruan dantzan hasiko yuken eta kabriola bixkor batian txonkatilla okertu 'ro juxtu -juxtu putzura erori."
"- Halakoren bat ote dago? Iya ittuan dagola esango nikek hire karrasiyak entzuten dituala esateko niok"
"- Hi Simeon ez al diok herriko fiestetan izaten diran kabezudu hoien antz irudia ematen? Hori dek aho zabala duana hori!"
"-Eta hortz angiñak? makiñat langosta jana izango dek hor goi hortan bizi zan bitartian!
Orain beko putzuzulo hortan ez dik langosta 'ta langostinorik izango! Hoien ordez exkaluak jan berrin izango dek len itotzen ezpada behintzat!"
"-Eta arpegiyan dittun txantxo hoiek zer ote dira?"
" -Hoiek? Ospelak!" "-Ospelak arpegian? hi ez ho ondo!" tiña ez ote gero, illerik ez dik eta illerik ez dutenian"
Honela bazamaten ordu laurden bat bai gizon azkar eta jakintsu hok harren (...) hiru morroi hoik.
Hoyen ordez ikulluan egarriyak itotzen zegon astoa, batxiller zala kendu.
" Baiña zertan etorri dek hau honera? zeara honera? kontribuziyun billa heldu baldin bada behintzat baleike paperak hautsita non 'ta paperik ezik kalabaza antzeko arpegiy hoi 're hautsita jon nahi ez duen!"
"Eta ezkondua bada?" Ez dakit. jm.
- Lasai, lasai.
- Eta
"-Barren astuna dek! barren barrenean dirua ote du?" "- Zer uste dik eltxetua dala edo?"
" Nere osaba ere ez dek eltxetxua baiño nahiko diru badik!" Horrek beste deozein gizonek bezela este, mame, hezur, birika eta zirika izango dizkik!"
" 'Ta ezkondua ote da?""- Alargunaren aurpegirik eztik behintzat!" "- Eta neskazaharra bada?"
" Orduan da ateratzen zaillago! Zertaz yoko hori?"
" Gustora baldin bago beri horrekin atera nahiko duelako"
" Ni ler eginda ni ler eginda niok, illargiaren pisua dela edo soka txatxar hau dela ne bihatzak txirtxillatuk zeudek"
"- Nere izerdia badaukak" "- Bai eta astua ur geyegikin tx illatgiya ur geyegikin eta nere asto lagun gaxoa egarriyak ito beharrean."
"- Tira tira gizonak horren gizonak horren ahula ez dik izan behar! Euli kakak edo txitxarearen hezurrak zupatuaz al zaudete edo? dio ernegaturik Milindresek
"- Jo zagun batera 'ta sendo!" Bai sendo tira ere! soka hautsitako soka hautsi 'ta han jon ziren hirurak zilipurdika lurrera lurrera.
Lurra jota hartutako kaskarrekua! Milindres batez ere korderik gabe zegon. Han lurrean etzanta zegola
eta noizpaitere bere onera etorri zenean eta beti bezela zeru ederrean illargiya ikusi, harro-harro eginda ero baten antzera ekin dio esanaz:
" A zikina! erki kosta ere baiño guk emandako tinkadaz ez dik salto makalik egin!
Bere etxin ziak bere etxian ziok orain, hortxe dagola geyo honera torri gabe len bezelako lan eta kaskarregorik geyo eztit nahi 'ta."
Zerbait egin zutelakoan oso fafa fanfarroi gelditu ziren. Ukulluan zegon astoa baiño fanfarroiyago,
gau hartan u illargiya zala eta etzala, urik eran gabe geldittu bai zen.
Nor Mitxelena Gelbentzu, Joxemari
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-072
Pasartea 0:23:20 - 0:29:50 (6' 30'')
Laburpena Ilargia putzura eroria' ipuina kontatu du. Zeruko Argian mutil kozkorretan buruz ikasi bezala kontatu du. (Eten ttiki bat egin du erdian, editatzerakoan moztu egin behar akaso).

Pitarra

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

Sardua hoa, hoa sardua zen.
- Miño gañekun patarra gehina ez? o' ze
- Pitarra
- Ui pitarra
- Pitarra bai, itten ganun barku o zeak sagardua konpaziyo batea bi barrika o' sarduakin ez,
miño geo itten zen kuela haundiya hamalau kargakua o', 'ta hua pitarra. urte guzirako.
- Len ardua gutxi geyena pitarra 'ta.
- Bai, ardoikan batez
Nor Mitxelena Gelbentzu, Joxemari
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-072
Pasartea 0:11:10 - 0:11:40 (0' 30'')
Laburpena Garai batean, baserrietan pitarra izaten zen edateko. Bidagurutzetan, bi barrika sagardo eta 14 kargako kupel handi bat pitar egoten zen urte guztirako. Ardoa, gutxiago.

Eskuak pilotarekin ez baizik eta lanarekin gogortuak

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

- Ordun pelota gustatzen zizun?
- Bai, pelota gustatzen zait oañ e'.
- Oañ e bai. Joe!
- Erki artesi galantak hemen denian iñak, bof, neguan puf haragi bizitan
-'Ta pelotak ordun de larruzkuk 'ta izango zin?
- Bai , bai bazian larruzkukuak e' bazian miño pelotak ez oan bezelako
- Oan bezela ezkojitzeko 'ta ez zian izango biño
- Oañ ibiltzen dian pelota hok oso gorrak dia e!
Hok harriya bezelakuak dia. Ni pelota partidua kusten neola oan deal bi urte ro' hiru ro' Lezon bertan, bat arrastaka torri zenin hemen jo ziaken eta mekaguen diez" miñ earra, gorrak dia hoik.
- Bakarra zea geyo zaintze 'untela proteziyua geyo 'ta jarri. zuek etzenuten partxe askoik eukiko
- Bai, bueno! Bai partxia? Baten batek belaoondokon bat eman ta partxia
- Oan eskuak gorruk bai, baserriyan lanin 'ta aituta ez?
- Eskuak gorrak, nik beti ttut eskuak gorrak miño horrek baki nik zertik ttuzten eskuak gorrak.
Saten zun leno behintzat.
- Zertik ttu ?
- Nik?
- Bai. "- Eskuak hola horren okerrak eskuak horren okerrak nola ttuzu? " " -Hok gaztetan ote itten[ote ittea:9586] ai geala hotzak gortuta geatuak ttut nik hola zea okerrak"
Zu aitzen ziñan ba saten! " Bai hoik zea 'men ttu gaztetan otia itten ai dela hotzak gortuta geatuak gorrak"
- Ote jotzen[otejotze:8296] da aitzen ziñazten?
- Bai, denian.
- Berko!
- Berko. Baita sardua eaten e' !
Ustekabian zea sa sardua barrika, han otia jotzen aitzen giñan bazterrian 'ta. Ean raka raka raka ra.
Earra zioken 'ta. Kandarua Kandadua kanbiatu ber zitzayola betti. "Honek eztik botzen eta hau no nola ezuk posible hau atzetikan honek jaiyua o' zerbatte badik"
eta gue atta difuntua kandeal pixtu 'ta atzetika beira 'ta zea 'ta " atzetik jaiyua ez horrek aurretik zakak jaiyua" aurretik
-Jaiyua! konturatu gabe ean barrika sardua!
Orduan, zakaten sasoiakin hoinbeste s
- ' Ta arreba ukerrena e? Ba arreba Altzaku bo ez Añorgako a... beti parrez, beti par iñ eta sardua ean
eta makiña 't algara ateria da hua be dembuan! Beti algaraka 'ta. Sardua iñork kontutu gabeko bukatu!
- 'Ta sardo sardua? Pitarra ez e?
- Ez , ez
Nor Mitxelena Gelbentzu, Joxemari
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-072
Pasartea 0:08:20 - 0:11:10 (2' 50'')
Laburpena Garai batean, neguan pilotan ibilita, artesituta izaten zituzten eskuak, haragi bizitan. Oraingo pilotak gogorragoak dira, baina orduan eskuak ere gogorragoak izaten zituzten. Ote-jotzea. Sagardoa.

Aldaketak pilotan

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

- Gaur duten bezelako launtza izan baldin bazuten ni pelotaiya ateko nitzan. Nik ha hala usteut.
- Bai, bai.
- Miño hortako launtza bihar duzu 'ta dembua 'ta zea 'ta
-Tokiya 'ta, dedikaziyua
- Tokiya
- Dembuak eta bakizu oan beste gauzak dia eskolak diela 'ta milla gauza
- Nik oan e'... pelota partidua ai denian 'ta, ondo ai dienian pos gustoa eoten za ez miño san nahi nuke,
italako hutsa bat in dik eta tantua ate 'ik eta a....!
Harei txistuak jo ber zizkayok! Harek gaizki in dik eta
Atea za ondo atea zayok baño, dirua jokatzen ai baldin bayaz e' hainbestian, biño o gaizki in eta ñj "tantua in dik eta" a a askok
Nor Mitxelena Gelbentzu, Joxemari
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-072
Pasartea 0:06:40 - 0:07:30 (0' 50'')
Laburpena

Gaurko gazteek duten laguntza izan bazuen, akaso pilotari ona aterako zatekeen Joxemari. Orain pilotan gaizki ari direnei ere txalo egiten diotela dio.