Sakramentuak

-Nobiyua, miñon asko nahi zina gizajua. Asko nahi zina. Harek hartu zun pena! Eta (...) Inaxi zenak san 'zandu zin. Autobusin tokatu zin nombaitte, miño miño pena! Harek 'men zun pena noski! Nik utziya.

'Ta beti lata 'ta lata aitzen. Espostu in ber zu, espostu in ber zu. 'Ta nei ez zin sekula gotzen. Espostuko nitzan ezta pentsatu 're, espostu ber banun.

Nik ez nun san. Miñon Moñik san 'zandu du. Ez nula pentsatu 'zandu sekula solteratan, miñon ezkonduta bizimodu hobia botako nula. San 'zandu ziten.

Eta (...). Geo Patziku Aiendolakuakin, Ezkonrrin bizitzen zen. Patziku Aiendolakua.

Beno, beno, beno, ezkontzeko, horrek in zittun nearrak, horrek in zittun nearrak. Bueno, bueno, bueno! 'Ta geo Eskostiko Maitxo, oandik bizi da.

Horren ama zena, esposteko bezperan biyek lo in genun. Zean, Tolaren, biyek lo in genun. Ez hurrengo eunin pelukira 'ta zea jon berrik!

Hor bertan prepatu, jantzi 'ta espostea jon giñan. 'Ta ordun nei Eskostikuk jarri ziten, Maitxo beti Ama bezela izandu nun, Maitxo zaharrai. Ni jongo nitzala madrina 'ta

Xailpurukua, Inazion anaiya jongo zela padrino. Inaziok esan, Eskostiko padrino jon ber zun horrek esan, hora be andriakin ez jotezkeoz ez zela jongo.

Bueno, ez zula importa, Pellokin jongo nitzala, beste anaiyakin jongo nitzala, Pellokin jongo nitzala. Hala jon giñan 'ta.

Ez dakit, goizez zen, goizez zea espostekua ez dait ze ordutan zen, goizetikan. 'Ta zea, bikaiyo luze bat zen 'ta hola beira jarri bikaiyo hura 'ta

"Zu, berriz, galtzerdi gabe torri al za eliza?"
"Ni ez, nik battut galtzerdiyak"
"Bai?"
"Bai, bai, nik battut galtzerdiyak"san niyon.

Geo handik atera 'ta gosaltzia (...)n taberna. Geo, 'ta guekin ez zin familiya biño gukin zin Inazion arreba zena Donostiyan pastelaiyakin zena. Eta be gizona Donostikua zen.

'Ta haren gizonak san zin: "Zu gaur arront tonta gertatu zea!" san zin.
"Bai, zer ba?"

"Zer ba? Zer ba? Harei ze importa ber ziyon zuk galtzerdiyak zanazkan! Zuk in ber zenun gora goraiño gona jaso 'ta aber noaiño eakusten zaittuten san. Hala in ber zenun"

Haik parrak in zittuzten haik. "Zu han tonta geratu zea 'ta"
"Zer ba?"
"Zer ba? In ber zenun gona gora jaso eta eakutsi nola ajustatzen ttuzun galtzerdiyak!"

Jesus! Jesus! Jesus! Par errak in zittuzten bestik, parra 're bai 'ta. Ordun 'e zea kotxe, ez zen oan besteko taxi 'ta zeaik eta haik Donostiku haik zuten kotxia. (...)

Harek jarraitu ziun, Donostira sartzian. Han Pedro Marin in genun. (...). Haik eaman 'ta torri 'ta beiz 'e. Jesus, Jesus, Jesus! 'Ta geo

- Komuniyo Haundiya iñ arte 'ro... Nola izaten zen?
- Ordun, ordun Komuniyua Haundiya... Komuniyo bat izaten zen ordun... Ahaztua 're iña 'kat.
- Bai, Komuniyu Ttikiya eta Komuniyu Haundiya... Bi izaten zin.

- Bai, bai, bai. Betzi urtetan, ahora que me acuerdo, betzi urtetan komuniyua. 'Ta lenbiziko ahizpan soiñekua... Klaro, modista bazen ona han bizi zena, 'ta bordadurakin 'ta... Nola indako soiñekua? Polittagua! 'Ta soiñeku harrekin...

- Denak?
- Komoniyua in genun beste bi ahizpak. Hiru ahizpak soiñeku batekin. Gaur aiña ze ez zen e? Soiñeku harrekin. Erretretatuik 'e ez, gue garaiya hartan, Komuniyokoik 'e ez genun.

Ez dut uste bageñunik. 'Ta geo gaztia, klaro, gaztia zeaxiogoa zen eta harrei uste 'ut berriya in ziyotela. Miño gaiñekun gue ama difuntak, klaro garai hartan eamaten zen perkala, eta gui arropa politta asko josten zigun ama difuntak eta beti dottore jantzik. Hala ibiltzen giñan e!

'Ta jaia etorri aizu 'ta ilusiyo batekin, soiñeko loratu politta haik eta apargata txuriyak 'ta dantzan ibiltzeko 'ta zikintzen genittun 'ta garbittu 'ta pasta txuriyakin txurittu 'ta benga! Hurrengo iganddeko dantzan ibiltzeko berriz 'e. Biño ¡una juventud! Alegría eta arront politta pasa genun guk. Te digo la verdad.

- 'Ta lana 're asko ingo zenuten ba? Baserriyan lana asko ingo zenuten...
- 'Ta han juntatzen giñan lagunak eta bai 'ta... Geo jaia tortzen bazen 'ta, meza kantatua 'ta kantatzen 'ta...

-'Ta geo nik Errentiyan itten nun lana, Compañia Nacional de Oxigeno itten nun lana. Eta handik ya Larrazalea jon e! 'Ta Larrazatikan Aranoa, oiñez e, oiñez!

Txoin, txoin. 'Ta geo buelta. 'Ta hola 'billi giñen, ze pasa genittun lau-bost urte, bost bat urte.
-Nobiyo?
-Guk alkarrekin.

-Betzi urte!
-Betzi gaiñea?
-Bai. Oi! Hoigeita seikin ezkondu nitzan ni 'ta zu hoigeita hamarrekin. 'Ta zea esto, gu hasiko giñan igual elkar izautua behintzat hemezortzi urtekin bai!

-E?
-Hemezortzi urte! Bueno zortzi bat urte.
-Bai ordu bai, gehinez 'e zortzi bat urte pasa.
-Jo!

-'Ta ordun bakizu! Ordun...
-Ordun bezela ibiltzeko sasoiya banake oan, hobe nuke! Handik Larrazala 'ta Larrazaltik Aranoa 'ta geo ate 'ta goizeko seitako igual zea lanea Errentira, zea fabrika.

-Kostatako andregaiya.
-Dena oiñez?
-E?
-Dena oiñez. Oiñez, oiñez.
-Oiñez, oiñez. Hoixe.

-Errentiño 're oiñez 'o hemen nombaitte?
-Ez, ez. Errentiño oiñez.
-Oiñez?
-Oiñez.

-'Ta nondik barrena joten ziñan?
-Zeatikan, Iturriotzea bajatu 'ta Ugaldetxon barrena.
-U! Urruti, Larrazabal.

-Zean, hor tranbiria zen hor zea Pandeiko zea hortatik barrena.
-Bai.
-Trenbiria han joten zen Errentira.

Zea (...) 'ta handikan. Arraura gabe tramo zea hortatik joten nitzan. (...).
-Hola izandu zen gue nobiyazgua. Geo esposatu giñan Aranon.

-A.
-'Ta Aranon esposatu eta Pamplona fan giñan garaiy haitako fan giñan zea biajea Pamplona.

-Bai.
-Joo!
-Bai. Bai, beno zembat? Laun bat egun 'o bostam bat 'o hola ingo genittun.

Biño behintzat fan giñan, 'zandu giñan biajian. 'Ta geo handikan aurrea, beno lanea!
-Bazkaldu bodako eunian, Epeleko Etxeberrin, Epeleko Etxeberri ba al dakizu Hernanin?

-Ez hura ez do, honek...
-Hernanitik zea ailleka hor da, zea hotel bat. 'Ta han bazkaldu genun.
-Hotela ez, restaurantia.
-Osabak eta atautxiyak eta amautxiyak eta 'zaten zin garaiy haitan.

-Jakiña!
-Oan ez da holako zeaik biño, ordun izaten zien 'ta. Han genittun amautxiyak eta atautxiyak eta (...).
-Haikin.

-Apaiza 're bai.
-Apaizik ez genun han e!
-E?
-Apaizik ez genun bodan.

-Bazkaltzeko dembuan?
-Bazkaltzen ez, ez.
-Zein genittun ba? Osaba.
-Osaba, zea madrina zen izeba Gregori.

-E?
-Madrina zen izeba Gregori 'ta harren gizona osaba Joxe. Kamionian hura torri zen nekin. Eta geo zue padrinua Joxe Antonio zen.

-Joxe Antonio.
-'Ta Mariya.

- Beroxio hoi da..
- Beno, hola dia
- Beno ba hasiko ga. Etxian jaiyoko ziñazten zuek?

- Bai, bai.
- Zuek ospitalin 'ta ez.
- Ez, ez.

- Ez zazte goatuko eun hua, klaro!
- E?
- Eun hua ez zazte gotuko, jaiyo ziñaztena?

- Hombre!
- Zailla izango da hua gotzen.
- Zailla da.

- Zailla.
- Bai.
- Itxian zela, bai. Eta bataillua? Lembailen in ber zen, ez?

- Hurrungo eunian.
- Bai. Hurrungu eunin! Jolin!
- Jaiyo 'ta hurrungo eunian.

- Hua ez zen faltatzen e!
- Porsiakaso.
- Deskuidun hill ezkio 'ta... Dembo bateko apaizak hola zin.

- (...)
- Ez dakit ze izango zin, apaizak 'o (...)
- E?

- Ordun justizi gaitza zen.
- Bai, bai. Nik aittu izandu dut, behintzat bat enterratu dute 'ta entierrua patu gabe euki 'ta bikaiyuak harren anaiyaiy 'ro san 'yo: "Aittu, hola 'ta hola zuek entierrua patu gabe

dakazute 'ta hua purgatoiyun sufretzen eongo da." "Ez dakit hua sufretzen don, biñ zu, behintzat hala zaude nik patzen ez dizutelako!"

- (...) batzutan betzitan 'ta goizin 'ta holako ordu raro batzutan izaten zen ordun?
- Ez, goizin. Ordun ez zen izaten zeik...
- Nei amak san zin kaja eamateko zinta batzuk izaten zila.

- Bai, bai, bai, bai, bai, bai.
- Hijas de María baldin bazen, Hijas de Mariak zintak zeatzen zittun. Eta gizasemina... Nik ez dakit zein din... Nik gue itxetik zintakin jona gizasemik ez naz gotzen.

Izeba, berriz, Hija de María bai.
- Ni ez naz akortzen hortaz. Zintak bazila bai, biño hoi ikusiya bai. Apaiz gehiyo etorri, apaiz gutxiyo...

- Ualdetxotik ekartzen zen gorputza kompaziyo batea Tolaitan. Tolaitan harri haundi bat zen, 'ta gorputza han jartzen zen deskantsatzeko. ¡Había que traer a hombros también, e! Egualdi ona bazen, txarra bazen, negua bazen, zea bazen...

Hua hartu 'ta eamantzaillik izaten zin ordun. Ordun ez zen zeaik, e? Nada, ordun bizkarrez!
- Bai, hoi igual abeetsen abeetsenak izango zuten igual...
- Donostin bai igual, biño hemen...

- Nik ez dut hemen iñoiz ikusi.
- Donostin bai. Donostin kusi izandu 'ut nik, zaldiyakin. Santa Katalinaiño gaiñea. 'Ta Santa Katalinaiño launtzen zun jendik eta ya han despeitzen zen duelua. Eta ya funebrik...

Seittu itten zen... Besten batek 'o launduko ziyon, biño ya el público se despedía. Santa Katalinaku hortan ya... Geo Atotxa hartzen zun zeara joteko. Hoi gotzen naz ni. Eta San Junen uzten zen gorputza eta geo hasi zen gorputza eliza eamaten.

- Bai, hoi akortzen naz. Eta Oiyartzungo Kamposantua txukuntzen 'e bai. Zertik Oiyartzungua leno dena buztiñan gaiñin ibiltzen giñan, e? Todo dejau.

- Oaiñ oso toki dotoria da, e?
- Biño geo hemen ongi.

- 'Ta bataillatu hurrungo eunin in ber zen!
- Ordun bai.
- Bestela?

- Ordun bai. Ordun ziorra 'o, ez dakit ze izaten zen, bronka, errespeto haundiya zen! Egualdi ona bazen, txarra bazen, mantoiyan billu, 'ta ez zen zeik, e! Taka taka taka taka. Oseake oiñez ekarri ber zen.

- Ama ez zen joten haurrakin.
- Ez, ez. Ama eun batzutan ohiyin. Oain jeikitzen dia auro! Pizkorruk dilako, biño ohiyin, ohiyin. Zazpi eun nei aindu ziten ohiyin. Eta ordun diferente izaten zen.

- Atautxiya 'ta amautxiyakin joten zin, ez? Bataillatzea, 'o...
- Madrina. Bai, iñudia haurra eamateko, familikon bat 'o beste bizitzakua... Kompaziyo batea gue itxian izango zen seguraski, guk bi bizitzako baserriya genun.

Hango amona zea, komadrona. Komadrona hango amona, eta geo hurrungo eunin bataiyua pues hango amonak 'o hango... Beste andria 're bazen eta geo atautxiya 'ta amautxiya.

'Ta ingo zuten Matteonin 'o Txikierdin 'o merienda lege bat eta bueltan bueltan etxea. Eta gehiyo ze...

- (...) oain!
- Oain dena pekatu.
- Joe.

- Ez ordun hua zen, 'ta oaiñ hau 'ta...
- Bataillatu? Oaiñ, zea jaiyo 'ta hillan azkeneko 'ro ez dakit zembat dembo, 'ta ordun jaiyo orduko seittun bataillatzea! Bestela limboa jongo zela hil zela) 'ta...

- Ui! zuk ate 'zu kontu, guria, Jose Inazio zarra...