Haurtzaroko kontuak

Anekdotak-gaiztakeriak

Mirakruzeko nagusiak, mutil kozkorretan

Transkribapena

- 'Ta holaxe. Hoi ya graba... Hartzen... hasiya al 'zu hartzen?
- Bai.
- A...!
- Hoi dena jasotzen ai da.
- Pues... Geo monjatan monagillo 're ibiltzen nitzan ni ordun han.
- Han?
- Bai, Altomirakruzen. Monagillo! Jolin! Han itten genittun guk... Bo! Herreran eskolan ibiltzen giñan, Herreratik eskola, Altomirakruzea, pues, kamioyak ordun iyotzen zian puertotik kokokin, platanukin 'ta maldan gora ezin iyo garaiy haitan, bakizu, kia besteik ez, bum, bum, bum, bum, bum.
Ke tartian 'ta, gu koko lapurtzen hairi! Bai. 'Ta itten genun koko hartu 'ta kolkuan 'o bolsillotan sartu, 'ta geo sakristiara joten giñan, zea, eskolatik ate orduko han izaten genun ilunaarrero zea, 'ta hara joten giñan 'ta geo han zean utzi. Beti kokok, ze sakristiyan... Hemen sakristiya saten da, zea 'ta...
Hara jon 'ta han utzi kokuk barrenian, 'ta geo zea hoi jantzi 'ta apaizai launtzea joten giñan. 'Ta hua, gu, geo hara joten giñaneako, monja bat bagenun arron maja 'ta harrek torri 'ta denak biltze 'izkigun 'ta béak eaman. Bai, 'ta béak parra itten zigun, beti gui.
- Erritik ez zun maten?
- Ez, ez ez. Ez zun maten. Batin meza launtzen ai zela, politta pasa ziyon, meza maten 'ta gu ra! Zuzenin zea jantzita jonga 'ta platanuak eta bolsillun, 'ta hola, aldarea distantzi puska itten zen 'ta
nei platano bat hola eroi zian meza maten ai giñala 'ta monja hua diximulo errian, atzin zea zun harrek rejilla bat, zea bitartian, bakarrikan monagilluk eta monjak eta ibiltzen zin. Monja hua jon 'ta platanua kendu 'ta sakristiyan eaman 'ta... Gu gaztetan arront... Boa!
Altomirakruzen gu giñan ordun bertako nausiyak bezelaxe, muti kozkor guziyak. Barriyoko zeak.
- Karo, hua dena zea manejatzen.
- Ba! Gu denak han ibiltzen giñan... Muti kozkor guziyak... Denak hantxe. Fubolian 'ta denak harrika, Ategorrietako jendiai,
- A bai? Pikia?
- A! Barriyo bat bestiai. 'Ta Altomirakruzkuk jeneralin gorrotua Ategorrietakui ziyoten, geniyon, 'ta Intxaurrondo... Este... zea, Herrera aldea, geok eskola 'ta hara joten giñan beti 'ta, 'ta Intxaurrondoa 'ta, hoikin ya ...
- Haikin ongi! Ategorrietakuk!
- Bai.
- 'Ta Ategorrietakuk zer zin (abetxixiuk) 'o hola? 'O zuek bezelakuk?
- Nik ez dakit zeaxio, beti xexiyantiuk 'o... Ez dakit ze! 'Ta Ulia aldea iyo haik kuadrilla 'ta gu 're bai hortik betik gora Mendiola aldea. Mendiola ez dakit bakizun non den? Restaurante haundi bat Mendiola gaiñ hortan! Hara iyo 'ta gerra han, harrika bata bestiai. Bai. Hola ibiltzen giñan gu gaztetan, zea hoitan, gaiñ hoitan.
- Erki gotzen za?
- E?
- Erki gotzen za hoi dena!
-Joe! Geo attakin lapata jaitan 'ta nola joten giñan 'e bai. Zea Mendiolan auzko aldea arrokata. Lapata 'ta. Lapak harrapatzea 'ta.
-Bai, bai, bai.
Nor Zabaleta Labandibar, Joxe
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-075
Pasartea 0:04:40 - 0:08:11 (3' 31'')
Laburpena Mirakruzen bizi zirenean, meza-laguntzaile ibiltzen zen. Puertotik kamioiak ezin igorik ibiltzen ziren eta mutil kozkorrek kokoak eta platanoak lapurtzen zituzten kamioietatik. Ategorrietakoak kontrarioak zituzten. Mendiolara joaten ziren lapatara.

Fruta lapurtzen eta errekan

Transkribapena

- Guk gurasuk jartzen zinin siestan...
- A bai, ordun lapurrira...
- Gu hara. Hoik, Dukateneku hoik, beti gue itxian, eta:
"Bueno, siestan dozte, goazen" 'ta "Oain haik atetzen baia ze san ber yiogu", "Kolka arrautzik baduten".
- Oseake bazenuten zuek gaintikan, zea erantzuna.
- "Kolka arrautzik baduten 'o san digula" 'ta. Fruta ona e. Fruta lapurtu, erreka jon, Garañoko itturrira...
- Fresko, fresko jarri...
- Pixka 't freskatu 'ta...
- Bai, han aukera gaitza zitenen: gereziyak, sagarrak... klase guzitako fruta zitenen.
- Fruta ona gaiñea e. Ordun ez baizen, oan bezelako aukerikan. Bai, bueno...
- Haik ixtoriyak...
- Fruta lapurrira.
- Bai, fruta lapurrira. Bai.
- Askotan ez jatetikan 'de... zea hoi...
- Ez, kapritxu bat bezela.
- 'Ta gerezita 'ta...
- Arbolan gora iyota... Ui, ne lagun bat, Maixux.
- Maixux.
- Eroi.
- 'Ta hanka hautsi. Oiartzabalen.
- Oiartzabalen bai. Gereziyak zeatzen ai zela.
- Gerezi ampollak errak eta...
- Eder askiyak!
- Izan 'e, hua 're ez baizen geldik eotekua.
- Eroi arboletikan 'ta hanka hautsi. 'Ta gotzen naz, zea bat yunen,
igande bat yunen, 'ta ze in genin oyian sartu oiñazetan 'ta, mekauenla 'ta: "Pasako zin, pasako zin" Pasako zin? Hurrengo eunin zeara, ospitalea, hautsiya izaki 'ta. Oiñaze errakin bai, dena beltz-beltza iña 'ta more-more iña. Gotzen nan bai, igandia yun...
- Ampolla er askuk! Haik ampollak zin! Nik oaindikan arbola haik han zazkañat neska!
- Bai, bistan. Ederrak ttunen han. 'Ta zean 'de bai, Amazkarren 'de ederrak ttunen.
- Amazkarren bai er askuk!
- Eske fruta garaia hartan. Geo gaiñea hainbeste izaten yunen eskuakin hartzen ttunen, hola hartzen ttunen.
- Hola hartzeko mouan!
- Han uzteko mouan!
- Bai, tentaziyua bai, 'ta ederrak, bua!
- Haik bai gustua!
- Bai neska!
- Geo arbola guziyak zartu ttunen 'ta bota 'ta dena... se acabó.
- Maixux.
- Bitxo erra yunen hua.
- Bitxo erra.
- 'Ta erreka 'ta joten al ziñazten?
- Beko putzoa. Hoi genun gue playa.
- Soiñakin, zeatzea.
- Erreka zea, Oiyartzun erreka bea 'o?
- Bai, hemendik pasatzen dena, Iturrioztik pasatzen dena.
- Kamiyoko azpiya hortan bazen zea, putzulu haundi bat itten zen hor 'ta horrea:
soiñak genittun bañadorik. Zea, gerriño bustita.
- Hola betik-gora iyo 'ta...
- Mutillak arront lanzatuk, haik irai itten 'ta dena ikasi ziten putzulu zarra hoitan. Hortxe.
- Gue semik 'e e, hor lenbiziko...
- Hortxe ibili ttunen.
- Hor ikasiyak ttun gue mutillak.
- Gotzen nan, bolada batin izan zitenen belarriko infezio pizar bat 'ta...
- Jo! Gue Iñaki... ni gotze na, Xanixtebanetan, osabakin frontoira jon, ez dakit ze izango zuten, hor heldu dun marruez: "Zer zu?" 'ta belarritik hola pusakin,
miño esan nionen: "Ibil yaiy berriz 'e, beko putzun".
- Bai, gotzen nan, nola hartu zuten denak infeziyua bai.
- Oaindikan 'de gotzen dun bea: "Beko putzu hortan..."
- Itten zen zea putzulu haundi bat , gaiñea plastikukin 'ta itxita jarri... 'ta ura bertan geldittua...
- Ordun ez zen ezerre, bueno, hondartza joteko aber, autobusa zea... 'ta hemen bertan, 'ta joten zin horrea.
- Gotzen nan ze infeziyua bai. 'Ta muti kozkor dezentek hartu zitenen ordun.
- Hola infeziyua e. 'Ta joten zin muti kozkorrak horrea, 'ta hor fuego!
- Hoi zen playa.
- Hor zen playa.
- Hoztu 'ta 're hantxen ibilliko zin 'ta, gotu 're ez!
- Gotu 're ez, geo.
- Ze ai zazte grabatzen?
- Bai.
- Kontu pillarra ttute hok.
- Bai, izugarri.
- Kontu asko ttute.
- Auzoko sekretu guziyak esaten ai dia.
- Guk ez dugu sekretoik eta.
- Geo ikusiko dugu, rebisatuko dugu 'ta sango 'gu: "Ez, ez, hau moztu 'ta hau zeatu e".
- Lasai, lasai. Ez 'to... klaro, ze gotu 're iñ in ber da ze san zuten,
asike berriz ikustin, taka apuntatu "hau kendu..."
- Ikusiko dugu.
- Mailoli hasiko zigula...
- Hau ez zanela kendu e, erki zion 'ta.
Nor Unsain Iartzabal, Domi; Arana Aranburu, Marijose; Manterola Arrieta, Maillolli
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-066
Pasartea 0:58:40 - 1:02:35 (3' 55'')
Laburpena Gurasoak siestan zeudenean, fruta lapurtzera joaten ziren. Lehen fruta arbola gehiago zeuden. Errekara ere joaten ziren. Han zuten hondartza. Soinak zituzten bainu-jantziak. Hika.

Auzoko haurrak zaintzen

Transkribapena

- Bai. Eta geo ni, ez dakit, umiak eta gustatzen zizten 'ta ume-zai igual eoten nitzan eskolatikan aterata geo. Bai, bai. Bai. 'Ta gustatu itten zin e. Ez ziten obligatzen nei, nola sango 'izut, pues "jon ber tzu hara", zea ez.
- Zue zeaz itten zenun.
- Bai, bai.
- 'Ta zenbat urtekin hoi?
- Ba, aber, hamalau urtekin hasi nitzan Errenteiyan pelukeiyan: pues, hamalau urte bitartian.
- 'Ta hoi nola izaten zen? Amak 'ta eskatzen zizuten 'o auzuan eoten zin haurrak zuk...
- Eske aber, Matteonin bertan, klaro jatetxia, eta ordun Maria Luisa ttikiya, eta klaro han lana in ber baldin bazuten ba "segi Txokunea" 'ta ordun "Mañoli kontu haurrai". Eta hola. Baiñon ez zen kobratzen eta ezer 'e e.
- Jo hoi 're erki...
- Hombre! Aldatu da. Eta hobeako hoi e! Hombre! Miño bueno, ordun ez zen pentsatzen diruakin eta, eta ez genun diruikan e.
- Ez zen manejatzen dirua.
- Ez zen manejatzen dirua. Bueno, gu Errenteira joten giñanin baldin bagenun autobuseko dirua...
- Kontentu.
- Kontentu. Eta geo oiñez etorri. Eta pieza bat dantzatzetikan gehiyo zapatak eskuan hartu 'ta korri! Era una pasada eh.
- Noa joten ziñazten ba dantza? Errenteira?
- Aurren-aurrenian ni gotzen na...
Nor Aduriz Lopetegi, Mañoli
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-054
Pasartea 0:19:50 - 0:21:20 (1' 30'')
Laburpena Haur-zaintzen aritzen zen eskolatik aterata. Elkarri laguntzen aritzen ziren. Orduan ez zen diruan pentsatzen.

Jainkoaren grazia edo lanarekin irabazia

Transkribapena

- ...'ttu honek. Hoik terreno hoik denak neriak dia; baatziak eta hoik denak, honenak dia, itxia honenak.
- Bai, bai. 'Ta ordun 'de oaiñ miño merkeuo zen miño ordun 'de dirua zen.
- Diru asko!
- Len 'de erregalo ez zela.
- Bai, diru asko zen ordun. Nik san niyon... nik anekdotak aleiya...
nik kontatutako anekdotakin atera zula semoia, apaizak esan zin. Nik, beti gauzak gouan ibiltzen dia, zazpi urte nittula 'o hola, gue amak 'e in ber izaten zun, taberna zun 'ta jendikin artajorran 'ta lana, eta Mieltxo, leno san dut;
Tromoiyana, horren amona zen Xaturnina, eta hoik... Mañula horren ama, Mieltxon ama 'ta hoik neskatxa gaztiak 'ta itten zuten fabrikan lana, miñon ez dakit, urtian hiru hilate 'ro fabrikak biali itten zittun,
'ta ordun artajorra 'ta ibiltzen zin eta gue itxea asko joten zin 'ta... horren ama Xaturnina, sekulan... oaindik 'e begitan zakanet. Zazpi urte nittun, oaiñ larogeita kontuk satea nijua, beno, gehiyo gañea... Eta ama neria haik... zelaira jon ber haikin 'ta bi sos man 'ta:
"Zuk kontu haurrai" 'ta haur kontzen[haur kontu:9456] ni geldittu nitzan 'ta bittarti hartan amona hoi ailletu zen 'ta ijito bat eskea, ordun gehiyo ibiltzen zen eskian, 'ta nik ez dakit ba, bi sos haik amak manak izaki 'ta haik hartu 'ta man niyon ijitu harrei 'ta amona horrek ze esan zin...
Oaiñ, saten zin apaizak, "'Ta oain ze pentsatu?", 'ta "Ui...", san zin "Ai, gaixua! Ze gauza erra in 'zun e! Ba, zuk hoi in 'zu 'ta Jaungoikuk leihotik gauza asko sartuko zattu zuri" 'ta ni "Ui, ze sartuko 'te nau?" Harta. Miño geo haundittukin pentsatzen bazu... honek san zina: "Nik hara:
Gizon bat ona eman, famili erra, ume onak, neone... hoi denak leihotik 'o nombaitik sartuak izango dia". 'Ta horrekin sermoia ate zula. Anecdotas.
- Jaungoikuk emango zizun, miño zu saiatuta 're bai, ez?
- Klaro, harek beste saiatu in ber da. Betela lan erra zakan! 'Ta holako kontuk asko dia, bizitzan. Batzui san niyon: "Nik?" Attona zar batzuk hor bizi... "Atsua hau beti hemen dailla.
Be denbu guziyan ez du lanik iñ", "Hik ez duk oaiñik ixkin bat 'e iñ nik aiña", behin san niyon atton batei: "Izkiñ bat 'e ez duzu zuk iñ nik in ttuten lanak, ixkin bat 'e".
Nor Pikabea Artola, Arroxa
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-052
Pasartea 0:46:00 - 0:48:50 (2' 50'')
Laburpena Arroxak gogoan du oso txikia zenean gertatukoa: amak sosa eman zion haur-zaintzen gelditu zelako. Ijitoa etorri eskean eta amak emandako dirua eman zion. Amona batek esan zion gauza ederra egin zuela eta jainkoak leihotik gauza asko sartuko zizkiola. Hika.

Inozentekeria

Transkribapena

- Jode, eskola... Esmalteiko almazenin parin zeana, Aierbena zen, ez?
- Bai.
- Aierbenen eskola. 'Ta joe, muti kozkorrak zea eunin, inuzente eunin,
gu leiyotik beira eoten giñala 'ta bi errialekuk xolua 'ro, erdiyan zolua izaten zuten 'ta puntapisakin kamiyun 'ta jarri 'ta... Birian amakin batek pikatzen zun aittu!
- A inuzente!
- Inuzente eunin. (...) josita jarriya 'ta beák eskolatik zalatan 'ta jon 'ta tak tira 'ta ....
- Orain ere iten da, e! Orain pegamentukin.
- Pegamentukin! Ordun, ordun xulotik puntakin jotzen zun (...)
- Garai hartan ez zen pegamentuik izango 'ta!
Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-042
Pasartea 0:06:10 - 0:07:00 (0' 50'')
Laburpena Inozente egunean mutil kozkorrek egiten zutena: bi errealekoa iltzearekin lurrean josita jartzen zuten.

Karabineroak

Transkribapena

- Ttikitan jostatzen 'ta ibilko ziñazten? 'O ttikitan 'e lana?
- Ttikitan amakin ioten giñan gu, itxian iukitzen ziguten. Bazterreko bizitzetan zeak izaten zian ba, karabineruak eta hola. 'Ta gu umiak kampotik torritaku hoik... Ordun denak...
Uan denak izango dia gaixtuak, biño ordun haik lotsagabekuak 'o, gaizkiyo hitz eiñak eta hola. ' Ta gue amak iukitzen zigun itxian, ez haikin gaizki ikastetik. 'Ta hola. Karabinero tartian bizittu giñan urte...
- 'Ta non zin ba karabineruk? Ze itxetan zin?
- Leno bakotxa be itxia billatzen zun tokiyan.
- A, a!
- 'Ta geo guardiyak eoten zian berriz, geo karabineruk erretiratu zian 'ta guardiyak eondu zian kontsejupian. Goiko xaloi hartan ioten zian. Han bizitza batzuek bazian 'ta haitan batzuek, 'ta solteruak eta behintzat, beste sala bat bazen 'ta han ioten zian.
- A! Kao, ze kartzelak 'e han zin, ez? Ayuntamentun?
- Bai. Kartzela 're han zen. Kartzelako gambara. Ui...! Zeako, ayuntamentoko gambara.
- Zuk aittu izan du al 'zu, oain esan 'zula gambara, norbattek ez al zun eskapo iñ?
- Eskapo ez dakit, biño leiyotik gaiñea atera, luzerotik eta ejuka 'ta sumatu zuten, erdi mozkorra 'ro jona, eamana. 'Ta ikusi zutenian korrika hura harrapatzea jonak. Leiyo... Handik salto ingo zun pentsamentuan 'o. Nik hoi aztua nakan, hoi san zunin akortu naz.
- Ni, attak 'o sana, bai. Bai, hoi da, 'o teillatoa ate zela, 'o...
- Bai, teillatoa, luzerotik teillatoa atera.
Nor Bikandi Aristizabal, Maitxo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-020
Pasartea 0:17:00 - 0:19:00 (2' 00'')
Laburpena Txikiak zirenean, amak etxean edukitzen zituen. Ez zuen nahi kalean karabineroen seme-alabekin ibiltzea, haiek lotsagabeagoak-edo izaki. Karabinero asko zeuden Oiartzungo plazako etxeetan; gero, karabineroak erretiratu eta guardiak egon ziren. Guardiak Kontsejupean bizi ziren. Kartzela udaletxeko ganbaran zegoen. Teilatura atera izan zen atxilotutako bat.