Ohiturak, sinesmenak

(ez bakarrik baserrikoak); Esaerak; errosarioa; konjuroa; diru-batzeak, eskean joatea...

Antsoxuak

Transkribapena

- Behintzat, zuk in zenittun 'ta zuk zue arriua in zenun.
- Nik, arriua in nun nik. Maindire mordo bat banun.
Anaiyak, Anjel difuntu horrek, emana untzi pilla bat 'e bai. Zea osua, juego osua. 'Ta haik bat ez dut nik izango oaindik hautsiyik. Untziya arront gutxi hautsitakua naz ni!
Eskutik ez nau eskapo itten! 'Ta batzui prist! Eskapo aixa itten yote. Eskua berez izaten da holakua 'ta nei... Be! Baso bat 'ta platera batin apaletik 'o nolapatte irristatuta 'ro eroi!
'Ta gaiñekun besteikan hautsi gabia. Itxian 'e ez nun hausten untzi bat!
- Ordun, familitik 'zute esku ona ordun zuek! Abili... Zea izango 'zute... antoxuk izango zazte!
- Bai, bai. Antsoxuk izatia da, baliyo izaki, eskapo in gabe...
- Bai, bai.
- Zea, kontu itten!
- Bai, hoi da. Batzuk torpeguk 'o... Dia 'ta...
- Bo! (...) guziya hausten zun person batzuk.
- Bai, bai, hoi norbeak izango du.
- Bai, norbeak izaten du hoi!
-Bai.
-Holaxen!
- 'Ta ikasi nola in zenun, galtzerdik itten 'ta, bordatzen 'ta hoi, zeonek? 'O amak iakutsita 'o nombatt ikasi zenun?
- Amak, amak baizekin! Amai beituta guk ikasi itten!
-'Ta amak nola ikasi zun? Berez?
-Amak... Amak hoa 're... Karrikan ibilli 'men zin geo haik Karrikan 'e bizittu zin.
Larraldapan 'e bizittu zin geo Maimotxen 'e bai 'ta... Horrengatik saten zun, katuak umik ibiltzen zittun bezela ibilliyak zila 'ta. Saten aitzen zen 'ta.
Hala ibilliyak haik 'e 'ta. Biño gue ama, jesus! Abillidadin paltin gabia! Paltik gabia zen hoa! Abillidadin paltik gabia!
Harei beitu 'ta iozer iñ itten zun. Maindiri letrak 'ta, abezedaiyotik dotoria in nizkan nik. Abezedaiyua eatsi, letran zean jarri bete-betekun, uker haundiyik gabe bai, aski zuzenak!
- Joe!
- Letrak bai.
- 'Ta zuk harrei beira ikasi! Amai beira!
Nor Pagadizabal Artola, Frantxiska
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-085
Pasartea 0:31:45 - 0:33:52 (2' 07'')
Laburpena Arreoa berak egin zuen. Ez du inoiz ontzirik hautsi, esku gozokoa izaki. Familiako gehienak antsoxuak dira. Amak berez ikasi zuen josten, eta hari begira ikasi zuen Frantxiskak ere. "Abilidadin paltik gabia". Antsoxu. Iatsi.

Ilargia eta ote-zamaria

Transkribapena

- Oaiñ anuntziatu 'ta itten 'ttute telebisiyun 'ta!
- Bai, igual bai.
- Bai...
- Bestia illargiyana istoiya bazen politta! Nik kusiya ez da, e! Ote ittea[ote ittea:9586] jon gizon bat, 'o mutilla, 'o ez dakit ze izango zen. Gu gaztiak giñala kontatu ziguten istoiya! 'Ta ote zamakin urrutitik itxea, baserrira torri 'ta illargiyak argi in 'men ziyon itxea ailletu zen bittarte.
Illunduta itxea. Otia, ba al dakizu ze lanak izaten zin ordun! Otia in, 'ta itxea karri 'ta, jo 'ta... Geo makinak eta sortu zin, biño... Eta "na, ailletu nak behintzat 'ta oain kaka hietzat!" Illargiyai san 'men ziyon 'ta baita ordun hartu 'ta illargiyak beana eaman.
'Ta han bai 'men da ongi beitu ezkio, gizona be zaman fiura. Ni beira beira ion izandu naz, e! 'Ta bada holako zea bat, dibujo bat.
- Halako traza.
Nor Zabalegi Lazkanotegi, Joxepa
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-018
Pasartea 0:33:35 - 0:34:35 (1' 00'')
Laburpena Ilargiak ote-zama zeraman gizasemea bereganatu zueneko kondaira.

Ilea noiz moztu

Transkribapena

Nor Barrenetxea Retegi, Juan Mari
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-140
Pasartea 1:03:44 - 1:05:25 (1' 41'')
Laburpena Denetik entzun izan du berak: ilberrian edo ilbeheran. Baina berak ez du sinisten horretan. Edozein momentutan egin daiteke. Baratzearekin konparatzen du.

Heriotza

Transkribapena

Nor Mendiburu Etxeburu, Mari Karmen
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-142
Pasartea 0:56:13 - 1:00:39 (4' 26'')
Laburpena Inor hiltzen zenean gau guztia errezoan pasatzen zen. Etxez etxe joaten ziren abisua pasatzera. Mari Karmen eta beste bizitzako neska asko ibili ziren. Hildakoak etxean edukitzen ziren garai batean eta inguruko guztiek hantxe pasatzen zuten gaua gorpuaren ondoan. Zeukaten arroparik onenarekin janzten ziren hildakoak. Lehendabizi ura eta jaboiarekin garbitzen ziren.

San Juanetako ohitura

Transkribapena

Nor Rekalde ahizpak, ; Rekalde Urdanpilleta, Maria Luisa
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-112
Pasartea 0:00:11 - 0:01:32 (1' 21'')
Laburpena San Juan egunez artoa eta sagarrarekin egindako apaingarri bat eramaten zuten, uzta ona izan zezaten baserrietan.

Aste Santua, kardakila

Transkribapena

-Su ttikiya baldin bada, biño arriskutsua da. 'Ta geo beste gauza oso politta zen Oiyartzunen ohittura zean, em... Aste Santua, ostirala 'ta larunbat gauian, bakizu nola itten den paskua? Paskua de resurreccion. Biño
-Hua zan igandin.
-Igandin itten zen orduan, oaiñ itten da lambata, biño orduan igandian. 'Ta igandian, karo su berriya izaten zen.
Zertik nola, Jesukristo nola hil zuten 'ta zea geldittu zen pues ... itx... Zea dena, ez? Argiyik gabe. Eta ordun meza hartan, meza hartan itten zen bedeinkatu su berriya.
Eta mutikoxkorrak, kardakiya bakizu zer den? Kardakiya? Arbolai atetzen zaiyote hola.
-Perretxiko moduko bat?
-Perretxiko mokua.
-Lehorra?
-Lehorra. Kardakiya. Hoi hartutzen zuten mutikoxkorrak hola zea batekin, e... Alambre bat 'o burni bat sartzen zuten hola punta. Eta hua itten zuten, bedeinkatzen zuten meza hortan.
Eta joten zin harekin itxez itxe su berriya botzea gui, suara. 'Ta botzen zuten han, hua hola jo. Karo brasa nola ez den gastatzen, haundiyak izaten zin, eta brasa harekin.
Pues itten zuten hola hartu burniya 'ta hola bota su berriya suai. Ni akortzen naz, ze politta zen hoi! Hoi, mutil, mutillak 'o mutikoxkorrak itten zuten. Ematen geniyon propina pixka't eta hola.
-Su berriya?
-Su berriya. Karo, argi berri, argiya bezela, argi berriya bezela.
Nor Arregi Aldai, Euxebi
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-107
Pasartea 0:29:21 - 0:31:08 (1' 47'')
Laburpena Aste Santuan, Pazko igandeko mezan su berria bedeinkatzen zen. Mutil kozkorrak burdin batekin kardakia eramaten zuten bedeinkatzeko eta etxez etxe joaten ziren su berria banatzen.