Ohiturak, sinesmenak

(ez bakarrik baserrikoak); Esaerak; errosarioa; konjuroa; diru-batzeak, eskean joatea...

Bidaitako bidegurutzeko zuloak

Transkribapena

-Ta zeangatik aittu al zu, hoi nei Mari Jose Tolaekuk 'o kontatu zin zerbaitte. Nola da Olatzeneko onduan borda? Ez dakit borda, 'o bordatxo 'o nola den... Zea e...
-Pulli?
-Ez, ez. Olatzenen beko, zeakuk Pautxikikuk ibiltzen duten borda hoi? Borda 'ro du...
-Isla?
-Ez, ez, ez, ez. Olatzenen zokuan. Olatzenen azpikaldetik nola joten za Oielekuko birea?
-Bai. BIño hor ez da bordik, borda, Zulatxipiborda.
-Zulatxipi, a hoi da, Zulatxipi.
-Zulatxipiborda.
-Hortik goitti jonta, Karrikara 'ta...
-Bai.
-Olaundittoa 'ta joteko biautze hortan, hor len zolo batzuk zin.
-Bai, BIraita. Biraita.
-Hoi da Biraita bai.
-Bai.
-Zolu hoik zer din 'o ba al dakizu?
-Minak. Minazuluk.
-A, minazuluk...
-Bai.
-'Ta zuk ez al zu beiñ 'e aittu hortikan sartu 'ta zea Zulatxipibordako sukaldea atetzen dela 'ro?
-Ez dut beiñ 'e aittu...
-'Ta konto geiyo hola? Gotze' al za kontatzen zittuztenak?
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 3
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-006
Pasartea 0:15:24 - 0:16:30 (1' 06'')
Laburpena Bidaitako bidegurutzeko zuloak: meategiak. Ez daki hauen gaineko konturik.

Kataxulo eta urrezko orrazia

Transkribapena

-Beno, ardita 'ro jonta nombaitte orrazia harraptu du han, Kataxuloko zea hartan. 'Ta urrezkua. 'Ta torri da itxea, 'ta ailletu bezela ez 'men zun kusi. Orrazi hora mateko bestela kondenatua 'zango zela! Desapiyua.
'Ta ez 'men zula kusi iñor 'e. Hoi auskalo ze... esaiya iual da 'ta iual da eiya 'ta...
-Hoi Eskostiko alabak san zu?
-Eskostiko, auskalo oan dela zembat urte...
-'Ta zeiñek san ziyon, itxekuk san ziyoten bueltatzeko?
-Ez... Handik torri, sorgiña torri! 'Ta sorgiñak esan! Hoa bueltatzeko, 'ta orrazia zuna harrek kusi ez. 'Ta nik ez dait orrazi hura zenek hartuko zun.
Beimpin orrazia eskutik falta 'ta iñor kusi ez. Hoi, hoi... Nik hoik, ez 'ttut sinisten nik hoik.
-Ez?
-Nik ez.
-'Ta hoik zeiñek kontatzen zittuzten zarraguk?
-Lengo zarragu hoik.
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-006
Pasartea 0:14:11 - 0:15:20 (1' 09'')
Laburpena Kontakizuna: Askosti baserriko norbaitek urrezko orrazia hartu zuen. Berak ez ditu sinisten kontu horiek.

Kataxulo

Transkribapena

-Eta zean, oan kontatzen da e... Intxixuk 'ta, Intxixun berri 'ta ba al zenuten zuek? Aittu al zenuten zerbaitte? 'Ta zeako, Aiako Harriko zolu hortatik...
-A! Kataxulo?
-Kataxulongatik zerbaitte saten zen?
-Bai! Kataxuloa saten zuten sartu aurreka 'ta buelta ezin zela eman. Atze-atzeka ate ber zela. Estutu itten men zela. Ni sartu 'zandu naz 'ta ni sartu bezela ate nitzen, atzea.
-Atzeka ate al ziñan 'o aurreka?
-Aurrea sartu 'ta atzeka ate. Estua da 'ta!
-A! Ordun atzeka ate ber da...
-Bai... 'ta ezin 'men, ezin 'men zela buelta man 'ta...
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-006
Pasartea 0:13:15 - 0:13:55 (0' 40'')
Laburpena Kataxulo. Atzeraka atera behar. Estua delako.

Sorgin kontuak

Transkribapena

-'Ta gaiñekun sorgin kontuk 'ta hola, garai bateko kontuk 'ta kontatzen al zittuzten?
-Sorgiñanak bai.
-Bai? 'Ta ze kontatzen zuten?
-Oi! Sorgiñak atetzen zila holako lekutan 'ta halako tokitan 'ta, holakori ateria 'ta, halakoriaterai 'ta. 'Ta hoi dena nik bakit zertako zen. Itxea goiz erretiatzeko. Parte 'at bai. Hoixe hala zela!
'Ta geo beste bat bazen gu mutikozkorrak giñan garaiyin: Sakamantekas. 'Ta hola ttikiyai, haur ttikiyai harrapatu 'ta odola kentzen men ziyotela. Beste batei mateko. Hoik dena izutzeko moko zea 'zango zen.
-'Ta sorgiñerrekana, hoi noiztik...
-Sorgiñ errekana horrek, bu! Auskalo zembat urte 'ttun!
-'Ta zerbaitte kontuik bai al zon? Sorgiñikan ateria noizpaitte 'o?
-Nik ze sango zaittut ba!
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-006
Pasartea 0:12:05 - 0:12:55 (0' 50'')
Laburpena Sorgin kontuak. Etxera goiz erretiratzeko kontatzen omen zituzten. Sakamantekas. Sorgin erreka Ergoienen.

Mairu-baratzeak

Transkribapena

-'Ta zean e, hor nola dia atta harr... kromletxak 'o hoiri nola deitzen zeniyoten zuek? Hor Oielekun 'ta din harri, harripillak 'ta.
-A! Hoiri zea, romanun kamposantuk.
-'Ta hoiken gaiñin ze kontatzen zizuten? Zerbaitte kontatzen al zizuten 'o?
-Ez.
-Zer zin 'o?
-Keba, oan san zattuten bezelaxe. Hoaxe.
-'Ta kendu 'ta ez zenittuzten itten?
-Ezta...
-Zer zen errespetua hairi, bazenekiten garai bateko gauzak zila?
-Bai, banakiun garai bateko gauzak zila 'ta gaiñea herriya zetu ezkio, herriyak beak zeatuko ziula, aleiya kastigua mango ziula. Haik baganakiun ez zila, herri lurretan baidia! Ez baitia partikularretan hoik! 'Ta beti, zuk ate zu kontua arbol bat botzeko beldurrak eoten giñan, 'ta joder, haik muitzia...
-Bazenekiten zerbaitte berexiya zela, ez zila harri kozkorrak...
-Berexiya. Ez, ez, haik banakiun propiyo jarriyak zila hala. 'Ta dia bastante, iual... nik sei 'ro zazpi tokitan bakit baila.
-Non dia?
-Bat Errengaku hortan, Munanierren. Munanierren, Oielekun, Altziartako gaiñin, 'ta bestia ez dait Ozentziyoko gaiñ hortan ez'te den bestia. Bazkit sei 'ro... Momentun ez nau akortzen. Seuru, seuru hemen bat, bi, hiru, lau, bost.
-'Ta denak iualak, buelta batin jarritakuk...
-Bai, batzuk ttikixio, bestik haundixiuk.
-Zutik din holakuk?
-Harriyak tente hola denak. Tak, tak, tak, tak.
-Eta banakako harriyik 'ta hola ez?
-Ez, ez. Haik denak hola bueltan. Tak. Batzuk iual hau, sala hau biño haundiyaguk 'ta beste batzuk ttikixiuk 'ta. Bat iual hola haundiya 'ta beste bat ttikixio 'ta hua zeana 'men zela... Haik ben burua 'o nausiyana 'ro...
Aparte hoa. Biño guk ordun ez geniyon atentziyoik eamaten. Beti korrika iual ardiyai seika 'ro zea 'ta, martxa. Oan, oan du jendik atentziyu hoi geiyo. 'Ta gaiñea guk altua ordun zarruri, 'ta zarraguk jakiñ ez iual!
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-006
Pasartea 0:09:30 - 0:12:05 (2' 35'')
Laburpena Romanun kanposantuak': mairu-baratzeak. Bazekiten ezin zirela urratu. Bazekiten bereziak zirela. Non dauden.

Sanjuanetako kanta

Transkribapena

-San Juan suatan e... suana aittatu zu 'ta hanako baratzin kandela jartzia 'ta hoi?
-Hoi 're bai, hoi San Juan suakin batin kandela jarri. Belasutan 'ta artozelaiyin 'ta batzin 'ta nahi zunun tokiyan.
-'Ta kantik 'o zerbaitte itte' al zen? Suakin?
-Suakin bai: "San Juan, San Juan heldu da, sorgiñan begiya galdu da, galdu bada gal bedi, sekulan agertu ez balitz". 'Ta holako kanta ero batzuk.
-'Ta hua jaiyik 'ta ez zen itten, musikaikan 'ta... Bakarra...?
-Ez, ez, ez sua. Sua bazter guzitan.
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-003
Pasartea 0:28:55 - 0:29:30 (0' 35'')
Laburpena San Juan suak: baratze eta belar-soroetan kandela jartzen zen. Sanjuanetako kanta abesten du.

Urte zaharretako eskea

Transkribapena

-Eta urte zartakua? Hoi noiztikan da...?
-Urte zartan 'de bai. Urte zartan itten genun, hoi urtero. Hoi lau mutikozkor juntatu 'ta benga! Bueltaka beti toki batin. 'Ta batzuk dirua maten zuten 'ta bestik baldeka ura iual bizkarretik beitti bota.
-Ze ordutan abitzen ziñazten?
-E?
-Gabin, ez?
-Gabin, bai. Hamarrak aldin 'o... 'Ta geo goizin seitako meza. Misa de gallo 'ro... Joe...
-Lo in gabe?
-Bate in gabe.
Zean 'e 'billi 'zandu ga hiru gipuzkoano 'ta hiru napar Lesakan, o... hemen Endaraerrekatik ateta Lesakan barrena 're gau oso osua.
-Han al zen bat eroi zela 'ro?
-Bai. 'Ta hil zela beak esan eroita! Soiño 'ta guzi eroi, Domingo presaku hartan 'ta hil zela 'ta...
-'Ta zea... Ze itten zenuten itxetan sartu 'ta jo 'ta 'o...?
-Bai 'ta itxeta sartu 'ta jo 'ta baldin bazen neska bat 'o holakua benga dantzan abaillan haikin. 'Ta gazatiñ erriak 'o mango ziuten pitar mingorri bat, pitar gazi gaziya 'ta handikan mordoska 'at eta dantzan 'billi 'ta gaztain mordoskat jan 'ta martxa beste itxea 'ta segi!
-'Ta aiyin aiyin moyoyo erra harrapatuko zenuten?
-Bai, biño izerdiya atetzen zen ordin. Bueno bakizu ze... Ba hango pitar harrekin mozkortu? Jesus maria... Auskalo zekin iña 'zaten zen hua, maxakanakin 'o...
-'Ta zea... Zer rekorrido in zenuten?
-E?
-Kriston rekorridua in zenuten, hanako Endarakuk 'ta...
-Bai! Endarreka dena...
-Zein zin bestik? Zein ziñazten?
-Hemendik?
-Bai.
-Hemendik Puntxino, Trumoiko Inaxio difuntua 'ta ni, Gipuzkutik. Handik, Alijandro bordakua, eroi zen hua Endarrekako Pedro, eta San Antongo Xanti, Santiyo Lesakan bizi dena. Handik hiru, 'ta gu hemendik beste hiru sei.
-Biño haik nunguk zin, Endarakuk?
-Endarrekakuk, Endarrekakuk bai. Handik ate 'ta Domikon barrena zoku hoi dena kusi 'ta handik Lesaka ailleka sartu. Geo Lesakako ixkiñ hoi dena hartu 'ta handik zean barrena, esto bai... Auzoberri 'ta...
Zeundo fabrikakuk andrian itxiak eta dena, dena jitu 'ta tak euna argitzeko San Antona.
-Ordun dena San Antonen in zenuten?
-Bai 'ta jan 'ta dena han.
-'Ta ez al zenuten Tornolik eta in? Dena Naparrun?
-Ez.... Dena Naparrun, dena naparrun. Ailletzeko itxea 're bakizu ze biajia zen han! Itxe batetik bestea 're!
-Karo... Horregatik batin hartu 'ta zerbaitte zizpatzen baziñazten birian erki!
-Buf... Jesus!
-'Ta geo misa de gallo?
-Geo misa de gallo.
-Endarakuk 'e...? Ez haik ez, ez?
-Ez, han ez.
-Han libre?
-Han libre giñan ordun.
-'Ta holakuk in berko zin ba, parranda in 'ta hurrengo eunin berriz 'e lana 'ta?
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-003
Pasartea 0:11:17 - 0:14:22 (3' 05'')
Laburpena Urte zaharretako koplak: gauez eskean. Urte batean, hiru gipuzkoar eta hiru nafar batera. Nor ziren eta zein ibilbide egin zuten.

Inauterietan baimen eske

Transkribapena

-Joe! Denak... Zuk ate zu kontua karnabal batzutan ate giñan sei laun, sei laun bai. Lau dantzan, sei 'te giñan 'o zazpi 'te giñan... Lau dantzan, ni panderukin, bordako Martin soiñukin
'ta bestia otarrikin. 'Ta permisua eskatzea jon giñan Zuberoa, alkatina Don Manuel difuntuna.
Eta san ziun denak iul jantziyak eta lembizi hasitzeko handik.
-Ben, ben zeatik... Garbunotik?
-Ben... Garbunotik. 'Ta jon giñan galtza zuiyak, alkandoa zuiya, lepoko paiñulua gorriya, alpargata ez dait alpargata genun, alpargata zuiyak sokarri gorriyakin.
-'Ta zapela gorriya. Bertan lembiziko pieza bertan hasi! 'Ta handik geo barriyoz barriyo, barriyoz barriyo 'ta... Kusten zu ze alperbirajia in nun hemendik hartu 'ta hara berriz? Ordun nola hua baizen...
-'Ta harren permisoik gabe ezin al zen hoi in?
-Ez zen libre ordun.
-'Ta hoi, normala al zen karnabaltan hoi ittia? Soiñukin, ze ibilli ziñazten eskian geo?
-Eskian geo bai...
-'Ta normala izaten zen, jende geiyok itten zun hoi 'o zueri?
-Guk in genun, guk numaitik baenekiun hua... bazela.
-Ordun zembat urte zenittuzten zuek? Ya mutillak?
-Nik ordun 'zango nittun... Hogein bat urte 'ro... Zerbaitte hola.
-Karo hua 're... zinkuentan 'o, ez? Berroeita hamarrin 'o hola?
-Bai, zerbaitte hola zinkuentatik pixkat ba hortxe, hortxe numbatte!

-'Ta ordun handik hastia 'ta denak igual jantziyak jotia jarri zun ordun harrek zea... kondiziyua?
-Bai... Kondiziyua 'ta handik hastia.
-'Ta be aurrin dantzatu, aio mote! Ez dakit deus man bazigun 're! Haraiño jonta...
-'Ta ze itten zen? Soiñua jo 'ta dantza in?
-Pieza dantza in 'ta geo itxe ingurun zerbaitte maten zuten. Arrautza 'ro dirua 'ro txoixo puskan bat 'o zerbaitte. 'Ta martxa.
Gen hua hartuta. 'Ta geo apaldu numbaitte gen arrautz 'ta gen txoixukin tortilla inta 'ta kitto. Dirua, sos pizarrak partittu 'ta iña.
-'Ta hoi urte askotan iñ al zenuten?
-Bai, bastantetan.
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-003
Pasartea 0:08:40 - 0:11:17 (2' 37'')
Laburpena Inauterietan eskean ateratzeko, alkateari baimena eskatu zioten. Inauterietako jantziak, eskea eta afaria.