1. Hasiera

Datu biografikoak

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

Nor Almandoz Huitzi, Gregori; Irastortza Mitxelena, Joxe Luix
Lehentasuna 3
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-077
Pasartea 0:00:00 - 0:04:50 (4' 50'')
Laburpena

Klaketa. Proiektuaren argazkia ateratzeko, Ane elkarrizketatuekin ageri da. Elkarrizketatuen datuak: Joxe Luix Irastortza Mitxelena, 1917ko uztailaren 27an jaioa. Gregori Almandoz Huitzi, 1921eko ekainaren 24koa. Gregori nafarra da. 60 urte baino gehiago da ezkondu zela. Hiru seme-alaba dituzte.

Arditurrin, baldintza onak

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

-Holaxe ibilli giñan gue soldauxka horrekin bai.
-Bai, joe! Eta ze itten zen, e kobratu itten zenuten lana ingo bazenuteke bezela?
-Jolin! Nik papeleran biño sei pezta gehiyo astian han.
-Joe!
-Bai, papeleran ez dakizu hemen nola ibiltzen giñan 'ta han sei pezta gehiyo! 'Ta geo
Hiru hillatetikan 'o ez dakit ze izaten zen metalan prima.
-A!
-Eun hua seiñalatua izaten zen. Joder!
-A karo.
-Ergoingo sagardotei guziyak jitzen genittun ordun.
-Gastatzeko e!
-Bai, eske. Bai hiru hillatetikan, hirutik 'o lautik ez dakit ze izaten zen, hirutik uste 'ut izaten zela. Prima 'ta, metalan prima 'ta gaiay haitako bastante izaten zen e!
Txaundok sango zittun hoik, gouan eukiko zittun harek hoik!
-Bai, bai. Primana ez dakit, sango zin e!
-Ez dakit, prima izaten zen hiru bat hillabetetik, bai.
-Bai.
-'Ta astian asteko jornala ez dakit seguru zembat zen biño ni akortzen nazena da papeleran biño sei pezta gehiyo astian genula guk han, nik nun.
-'Ta gaiñea soldauxka iñez.
-Soldauxka kumplitzen gaiñea, geo razionamentua. Razionamentua bo! Gui maten ziutena razionamentua ddena, klase guzitatikan!
-Hoi da, a bai, minatan lana itten zenutenai bai, ez?
-E?
-Gehiyo 'ro ez? 'O onaguo 'o?
-Razionamentua gui maten ziuten han, bakoitxantzako bueno, kriston razionamentua maten ziuten gui.
-Joe!
-Hasiko ziñan, denetik! Babarruna, lenteja, zea guziya, jateko zea guziya, urdaiyazpiko gizen-gizen bat izaten zen zui-zui bat, halakua. Arrautzak. Biño ze, razionamentua denetik!
-Ona. Bestik biño zeaguk, onaguk, minatan?
-Biño denai maten ziyoten e!
-Bai, biño mintakui!
-Minatakui bai.
-Bestiri ez. Bestiri, san nahi dut, gaiñeko jendiri ez, baserritarrai 'ta ez!
-A! Gue itxekui 'ta etxekuntzako?
-Gutxiyo.
-Ez gui guentzako. Biño han bazian kompaziyo batea Momotti 'ta Zelaiburukua nola zen hua? Besita, Zelaiburu 'o horkuk! Hairi ordin famili guziyana maten ziyoten.
Nor Zabaleta Labandibar, Joxe
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-076
Pasartea 0:58:10 - 1:00:40 (2' 30'')
Laburpena Paper fabrikan baino gehiago irabazten zuen meategietan. Hiru hiletik behin primak izaten zituzten, eta hura kobratzean, sagardotegi guztiak jiratzen zituzten. Razionamendua ere ederra izaten zuten meategietan aritzen zirenek.

Martinmotz, enkargatu

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

-'Ta holaxe. Guk halare soldauxka ona pasa genun e! Kampuan jeneralin, iya erabat gu kampun giñan. Nonta zerbaitt 'e ez zen, 'o labadora geldik 'o labadorin lanik ez zon batian 'o zoloa sartzen bagiñan 'o.
-Bai. Bai.
-'Ta ordun 'e Motzak bialtzen ziun gui, 'o landaren baten billa 'o arkazia 'ro zerbaitt 'e kartzeko landarian billa.
-'Ta Motza hoi zer zen enkargado 'ro hola?
-Bai, enkargatua bea. Bai, Martinmotz. Enkargatua. 'Ta geo Martinmotz hoi zea zen, gue osaba hemen nola san 'izut pulmoniyakin hil zela 'ta?
-Bai.
-Hoikin Leunen 'o nun ibilliya izandua. Zea minetan.
-A!
-Bai 'ta geo beti nei saten zin:
"Zuen osabak bazittun ba zeak lamparak zeakuk, hori batzuk kobrezkuk, bazittun 'ta. Haik han izango ttuk oandik 'ta ze?"
'Ta: "Ez, ettut billatzen!"
Biño ikusi izandu nittun nik e hemen halakuk. Biño...
-Handik karriyak?
-Bai. Han ibiltzen zinian.
-Zolotan sartzeko?
-Zoluan sartzeko.
-A!
-Bai. Hemen 'e kinkiya ibilli ber izaten zen e!
Zea karburukin jarri 'ta zean. Gue txabolan bada oandikan bat berri-berriya. Kinkiya hoitakua.
Nor Zabaleta Labandibar, Joxe
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-076
Pasartea 0:56:40 - 0:58:10 (1' 30'')
Laburpena Beren enkargatua Martinmotz zen. Leoneko meategietan ibilia zen. Kinkila. Hika.

Gerezi landare bila joan eta jorrarekin itzuli

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

-Geo hiru 't erdiyak aldian ala bera gu!
-'Ta ya dena erreleo batea. Errelebo guziyak batea? Goizin dena?
-Bai, denak. Ya zulotikan hiruak aldian ya, denak sestako zabalea 'ro batzuk han beko zulu hartatik, bestik handik , bestik sestako zabalea, denak juntatzen giñan.
Tiruak lertu bitartin. Barrenin ai zenak, tirua lertu bitartin.
-A, karo, karo.
-Denak sestako zabalea. Han, batzuk makiltiran 'ta bestik sokatiran 'ta zeatan, gu denak borrokan.
-Fiesta beti zuek!
-E?
-Zuek beti fiesta, juntatzen ziñaztenin beti fiesta.
-Beti han zea 'ta. Oan gu erabat goiyan, Ximon Arrapalena hoi, xelebri hoi.
-A! Aittua dut bai.
-Hoi 're han ibiltzen zen nekin. 'Ta Motzak gui, Ximonek hango berri, bea hangua baizen.
Pikoketako atzea, eun batian: "Hi, Etxeberri! Ximonekin jun hai zea, gezi landarik eakarri ber ttuzute!" 'Ta Ximonek jakiñ aldi haitako berri, bea hangua'ta.
Ximon 'ta biyek baguaz. Pikoketa jon 'ta gazta 'ta ogiya jaten iya eun guziya pasa genun. 'Ta geo, "Hi eaman berko ziyeu geziyak!" 'Ta "Bai, guazen korrika!"
Hua balantxaka, balantxaka tortzen da 'ta bi-hiru gerezi ipurtzolotik ateta ekarri. 'Ta iya, zeara heldu gala, planua 'ro zea hortan bera heldu gala. Han zea bat zen kanale bat urakin.
Zeara, labadoretik atetzen zena. 'Ta bamba! Hara sartzen da zea, Ximon. Zea bestia nola saten zun... Besti hua zein zen? Otatxa biltzen 'ta egur biltzen 'ta. "¿Qué te ha pasau Simon? ¿Qué te ha pasau?"
'Ta: "Nada, nada, agua, agua"
-Pasako ziyon han.
-Hor txiste, txistik botzen zittuzten hoik.
Nor Zabaleta Labandibar, Joxe
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-076
Pasartea 0:54:31 - 0:56:40 (2' 09'')
Laburpena Hirurak aldera ateratzen ziren meazulotik. Tiroak lehertu bitartean, denak Sextoko zabalera. Batzuk, makila-tiran, eta soka-tiran, besteak. Enkargatuak gerezi landareak bilatzera bidali zituen behin: Pikoketara joan eta gazta eta ogia jaten denbora pasatu eta gero, korrika gerezi batzuk ipurditik aterata itzuli ziren.

Lana bai, baina jan ere bai

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

-Anttoni 'o nola zun izena harek 'ta. Harrek, harrekin aitzen zen hoi, kozina 'o beti han zeatan ibiltzen zen. Ardo partitzen Motza bea komedorian.
Oan ez dait. Urtiak dia ni hara jonikan, oan kambitua izango da erki! Behintzat gu han 'ta geo han Realtzi saten geniyon etxetik ezkerreta.
Hola hueko haundi bat zen. 'Ta han hua eukitzen zun harrek zeatako eraiyak eta eukitzeko. Bodega, bodega tipoa.
'Ta handikan gu Realtzira 'ta zoloa igual sartzen giñan oiñez batzutan euna iñez jon 'ta ez ikustetikan 'ta. 'Ta geo atzea gora 'ta.
Hoi itten genittun beko zea ez dakit nola don han. Ursouta etxia izautu al zenun zuk?
-Bai.
-Biño hua bota zuten noski, ez?
-Hua bai. Hua bota zuten.
-Aittu nun, 'o ez dakit.
-Bai, bai, bai, botia da.
-Ursoutatik aurrea, handikan hara bizkarrin eaman ber izaten zin zea haiyek.
Berroeita hamar bat litroko 'ro ardo barrikak. 'Ta beti gu izaten giñan eamantzailliak. Kanpuan han goiyan aitzen giñanak.
-Mando lanin.
-Mando lanin. Hartu barrikak 'ta jun harren almazenea joten giñan 'ta batzuk, nahi zunak sardua ean 'ta nahi zunak ardua ean.
Han eukitzen zun. 'Ta goizin barauikan igual aitzen giñan hantxe sardua eaten 'ta! Erariak ze itten dun!
-Bai.
-Hola ibiltzen giñan gu, Motza, Martinmotz. Geo Anttoni, haren andriak, nei arron maitte zin. Sestoka eurra eamaten bainiyon nik zea, este, zearako estufarako 'ta. Holako tamaiñua.
-Hemendikan?
-E?
-Hemendikan?
-Ez, han, han, han. Planoburun. Gu Planoburuko fijun giñan.
-Bai, bai, bai, bai.
-'Ta Planoburun eukitzen genun txabola eurra txikittuakin 'ta.
-'Ta zuk handik maten zeniyon?
-'Ta itten genun tratua. Guk igual katua, katua igual eamaten genun 'ta 'o seston batian 'o. Bueno ez goizian zea jende haundiy hoi juten delako, hoik beatzitan beandu juten zin 'ta.
Nik lenoztikan katua 'ro igual eamana harrei 'o arkume, arkumiak 'e igual, eozin zea eaman hara. 'Ta harrei jarrizi. 'Ta geo, harrek trapo txuiya balkoiyan jartzen zun. Trapo zui bat. Pronto dola kazula.
'Ta ni ordun joten nitzan sestoka eurrakin.
-Erki!
-Sestoka eurrakin disimulo errin. Zea jefazu hoiyek eta bestela.
-Hua eamatea zenijula.
-Bai. 'Ta nik eur hoi hartu txabolatik eta Anttoningana, betik gora. Hua eaman 'ta kazula sartu zean geo sesto hutsin 'ta berriz sesto hua. Zea sesto haundiy hoitakua.
-Karo 'ta kusten ez zela eltzia.
-Bai. Biño...
-Baziak xexto hutsakin!
-Bai, baziak! Biño, jo haik parrak itten genittun!
-'Ta geo denak erki jan han!
-Geo goiyan. Planoburun kampun ibiltzen giñan jenealin, hiru laun bagoiyakin, geo zean, karretian, karretian ai ber zunak.
Kollaito jenealin izaten zen, 'o han 'e zeakin lau bat laun, izaten giñan. Oan usaiya hartzen zuten bai batzuk.
-'Ta ze itten zin torri?
-Bai. 'Ta hola moldatzen giñan.
Nor Zabaleta Labandibar, Joxe
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-076
Pasartea 0:50:00 - 0:53:26 (3' 26'')
Laburpena Martinmotzenek eta haren andreak, Anttonik, eramaten zuten jantokia. Joxek goizean katua edo zer edo zer eramaten zion Anttoniri, eta hark eltzea prestatzen zuenean, trapu txuria jartzen zuen balkoian. Egurraren aitzakian eltzea jasotzen zuen Joxek eta ederki bazkaltzen zuten. Jende haundia.

Ur asko meazuloetan

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

-Eziñ eon bintzat barrenian zea ur soiñu batzuk aittuz 'ta urak 'e kriston urak.
-Bai ez?
-'Ta bai han.
-Zea in ber izaten zen, 'men zen ez hustu?
-E?
-Asteburutan bombeatzen euki ber 'men zen ura, bestela bete itten 'men zen hua?
-Bai. Bai. Ez dakit bi bomba bintzat septimun beti martxan eoten zin e! Beti martxan! Bai.
-Bai. Ura pilla erra. Mendiyak botzen zunin izango zen.
-Buo! Han barrenin bazin urak ordia. Jo! Han, nola saten geniyon txoku harrei? Harriya zui-zui-zui-zui-zuiya barrenian hola, harrobiya balitz bezela 'ta han ura bra! Aparra botzen zula tortzen zen.
'Ta hara bai metro mordoska bat atzero ya sartzen ziñan 'ta holako frexkura bat. Gu gustoa 'ta hango jendia hara sartu orduko anda atzea 'ta lota.
Gu sartzen giñanin sartzen giñan pues kampun ibilitakuak, ya kampun, beti kampun ibiltzen giñanak. 'Ta sartzen ziñanin jode ezin lo geldittuko ziñana 'ro 'ta.
Beti 'o kuadrilla batengana jon 'ta "Ze ai ttuk hoik hemen 'ta?" Beti buillaka, zoloa sartzen giñanero hola aitzen giñan.
'Ta gaiñekun planoburuan, planoburuan, bagoiyak zeara rejilleta eaman.
-'Ta haik ze itten zenittuzten bultzaka iyo 'ta?
-Bultzaka bai.
Manduak akatu in zizkatela ba, san 'izut mandua akatu zela 'ta geo soldauak hua eamaten. Mandua ibiltzen zen.
-'Ta zembaten artin eamaten zenuten?
-E?
-Bagoi bat zembaten artin? Bultzaka?
-Bi bagoi eamaten genittun hiru launen arte.
-Bai e?
-Bai, aixa.
-Indarra berko.
-'Ta mandua zuluan ibiltzen zen e. Mando bat biño goiko mandua akatua 'ro 'men zela 'ta goiko manduan mutillak. Guetzako erra zen ba, hobia zen guetzako hoi.
-Karo.
-Mandua baldin bazen guk zuluan ibilli berko genun 'ta.
-Karo, hoi da.
-Mandua zuluan ibiltzen zen. Planun sartu 'ta seittun zea bat, barrenian, hola zea bat da zabaldi bat. Aurrea. Planua.
Betikan jaula, guk jaula saten, jaulan atetzen zin bagoiyak. Haik beko zuloko manduak eamaten zittun ziar-ziar-ziar-ziar planura ate, beko planura.
'Ta geo han kablia engantxatu 'ta guegana gora.
-Hoi da. 'Ta geo zuek itten zenuten labadorea bota?
-Guk labadorea bota.
-Rejilla gaiñ harta.
-Hoi da.
-Hara bota 'ta tartin harri haundin bat baldin bazeon rejillan pasatzen ez zena mokua 'ro
hua borrakin jo 'ta bera bota, rejillatik bera pasa.
-Muimento erra bai han.
-Joe! Buf! Edadia 're, edadia ordun! Joe.
Geo han, bo han itten genittun guk ordia kato jatiak eta.
Nor Zabaleta Labandibar, Joxe
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-076
Pasartea 0:46:30 - 0:49:30 (3' 00'')
Laburpena Ur asko zegoen meazuloen barruan. Bi bonba martxan, septimoan, ura kenduko bazen. Beste mandoa zuloan ibiltzen zen, bagoiak planora ateratzen. Eta planotik labaderora beraiek ateratzen zituzten. Arditurrin mugimendu handia zen.