Jatekoa

- Nola (...) zenuten?
- Bai, txerriyan... San nun bezela... Txerriyan puskak sartzen zin denak batea eta geo sahiyeskiya 'ta hoi dena lenotikan atetzen zen. Eta baita 're lenotikan zintzilik jartzen zen.

Gazi-kutxatik atetzen zenin, gatza gehixkuna gaiñin zuna kendu, piper hautsa gorriya eman 'ta ya zintzilik. Geo ondorin urdaizpikua. 'Ta geo gazi-kutxa bera baita 're ibiltzen genun konfradiyan banatzen zen haragiya sesiña itteko. Prozedura 're berdintsua da.

Eta denin, gatzin jartzeko, ateratzeko, eta hoa 're geo zintzilikatu itten zen eta urdaizpikua bezela sekatu. Eta oso ona baita 're gelditzen da. E... Gusto berexi bat gelditzen zaiyo.
- Ordun haragi frexkua jaten zen momentun aberia hill ondoren, biño geo...

- Bai. Ya ne garaiyin erosi 're itten zen karnizeitikan zea, e haragiya, biñon gehiyo itxekua. E... Konfradiyan banatzen zen haragiya, e... San dugun bezela txerrikiya, antzume, ahuntza, ardiyak zittunak ardiyak 'e bai, eta itxian gehiyo, biñon erosi 're bai.

Erosi 're itten zen. Ni akordatzen nazela, bazauzten Oiyartzunen...

- Eta iñoiz jaten baldin bagenun naranjak, hoa 're berdin, gutxitan jaten genittun. Gogoratzen naz izebak eta osabak eta nola aitzen zin batek sos bat eta, bestik bi sos 'ta, "naranja kilo bat eosi ber dugu" 'ta... Naranjak zeak, naturalak, e...

Gorrixkak, e... More kolorikin hola, kampotik eta barrutik. Biñon ona jateko! Axala mehe miakin. Bai. Biñon hora izaten zen, beno, e... Salan olak zirrittukin 'ta aber ba han billatzen 'te zuten sosen bat 'o falta 'ta, bai.

- 'Ta hola, zerbatt bereziya jateko 're, san zuna, desitzen ioten ziñazten, ez? Xanistebanetan 'ta, zer zen ba bereziya?
- Bai. Ba... Eze askoik ez, eze askoik ez, zertikan e...

Ordun 'e ze itten zen, pues, urtian bi 'o hiru aldiz itten genittun oillaskuk, saltzeko, pues haitatikan, haitakuk itxian geldittu, arroz esnia eta... Gaiñekun eze askoikan ez. Bai, beti zeozer bai, biñon...

Eze askoikan ez. Eta pues askotan oillasku hoik 'e pozik itxian jango, biñon... Haik 'e saldu 'o trukatu in ber izaten genittun beste gauzangatikan. Etea hortikan... Bai...! Hortikan aparte izango zen beste zeozer, biñon deus askoikan ez.

- Biño karo, nola beti gauza bea jaten zenuten, holako bat jatikin ya...
- Bai, bai.

- 'Ta otorduk 'ta nola izaten zin, Joxepa?
- E?
- Oaiñ aiña, oaiñ aiña otordu 'ta izaten al zin?

- Bai, bai, bai. Jan ongi itten zen ordun, e! Su ekonomikak eta guek guan hasi zin, e. Lurreko
suan, eltziak eta aurrian jarrita akortzen naz ni, juxtu juxtun, e! Ekonomika bazen auro han.
- 'Ta nola itten zen...?

- Geo, arropa 're, labadorik eta hola ez. Kuelak. Antigualeko, zurezko zea batzuk izaten zin. Haik izaten zin jaboittu, jaboitu ongi ongi ongi jabondu 'ta kuela harta bota. 'Ta geo ura irakin 'ta bi 'ro hiru baldeka pixkaka-pixkaka-pixkaka. Hango arkakusuk erki akatuko zin ba,

baldin bazin! 'Ta geo arropa kampun. Lurrin zabaldu arratseko, 'ta gau serenuk... Oain lejia bezela txuri-txuriya! Usai goxo askiyakin bai! Geo hasi zen lejiakin.
- 'Ta belasun zabalin jartzen zeniñuzten!

- Bai!
- 'Ta ze ber zun, illargiya ber zun, 'o ez?
- E? Gau serenua, behintzat. Egualdi onakin. Intza harrekin txui-txuiya. Lejia... Geo hasi zen.

- 'Ta beko su hartan, nola... Eltziak zintzilik 'o jarri berko zin?
- Ez, aurrin guk iukitzen genittun. zintzillik jartzen genittun baldiak, zea, urakin zea, aziendai mateko 'ro, ez dakit ba zertako izaten genittun... Ur asko berotzeko behintzat.

Labatzatik zintzillik.
- Hua eukitzen zenuten.
- Bai. Gaiñekun arropa txuiya kampun. Arratsin 'e askotan. Jaboiya man 'ta utzi 'ta gau

serenutan ez zen halako lejiaik, e! Usai goxo askiyakin bai! Geo lapur bildurrik ez zen zaten ordun. Geo kuelak 'e izaten zin, itxiyan. Gue amak bazun kuela, izautu nun gue itxian hoi. Han ur irakiña botzen zen han.

- 'Ta noiz hasi zen ur korrientia, tubeitik 'ta pasten 'ta?
- E?
- Itxetan noiz hasi zen grifuk eta ur korrientia noiz hasi zen?

- A, guk ura aldian genun 'ta! Je! Bai, orduko bai, Altziberren 'ta hoitan bai, biño... Geo itxian 'e bai, biño... Ya gu hazi 'ta geo.
- Beandu. 'Ta han Arandanen bai al zenuten? Han 'e berdintsu!

- Iualtso! Bai.Bai, iualtso. Lana gehiyo itten zen, biño sanua 're bai, e! Ze usai goxuakin arropa 'ta... Geo eunez 'e jarri euzkitan 'ta ura botiz, ura botiz euki 'ta usai goxo askiyakin bai atetzen zin. Oaiñ hambeste lejia ez zen gastatzen ez! Uain, berriz, dena lejia 'ta dena...

- Bai?
- Bai.
- Ondo ordun.

- Beti. Gaxtetan 'de bai. Apetittu ona genun. Talua jaten genun.
- Pilla'rra e?
- Talua.

- Talua?
- Bai, bai.
- 'Ta talua...?

- Talua, artua errotea eaman. Artua itten genun zelayian 'ta errotea... hartu, sekatu... seko-sekua, 'ta errotea eaman. 'Ta han itten zuten iriña, iriñ harekin mahaian... mahai bat horra propiyua 'ta holako xulo bat iñ hola...

'ta han gatza pixka't bota eta bueltan iriña 'ta maza iñ eskuakin, eskuk garbi-garbi inta, maza. Talua hura da. Geo harekin pelota ttikiyak iñ 'ta joka-joka xabal-xabal: talua. Zuk e'zenun ingo iñon?

- Oaiñ bezela bi platerka 'ta izaten al zin?
- Potajia nahi genu guziya. Potajia nahi genun guziya izaten genun, 'ta jakiya, berriz, bagenun kostumbria... Izaten zen, zea, zerrikiya itten zuten,

txerrikiya 'ta hua iltzian eosiya potajikin jakittako, 'ta potajiy hura jan, 'ta jakiy hura jan 'ta listo!
- Karo!
- Gazta pixka 't ondotik, 'ta igual talukin, igual ogiyakin, ogi pixka 'tekin.

Hura jan 'ta listo. 'Ta arratsin, berriz, jenealin tortilla! Oilluk bagenittun, arrautzak bazin, itxian bazin arrautzak, eta tortilla patatakin, 'o bakaillukin, 'o... Bakaillua izaten genun!
- A...!

- Pasaitikan eamaten zuten. Ez dakit zeiñek eamaten zun, norbattek eamaten zun. Gizon bat joten zen, kaja haundi batekin, bakaillu saltzea.
- Arraiketaiya 'ro?

- E?
- Arraiketaiya ordun!
- Arraiketaiya, bai! Bakaillua eamaten zuna.

- Ergoineiño jote al zen?
- Bai, joten zen! 'Ta eamaten ziun 'ta. Harrekin batzutan tortilla arratsin 'ta bestetan arrautza 'ta patata. 'Ta bestetan bakaillukin, halaxe.

Biño, arrautza asko jaten genun, itxian bai baizen hegaztiya 'ta! Jaitan jenealin oillaskua 'ro oillua.
- A!

- Hura bai. Hura eosita, batzutan saltsan jarriya, bestetan tomatikin, ale!
- Eta postrik 'o? Gozo kontuk eta?
- Sagarra 'ro, udaria 'ro, intxaurrak. Intxaurrak asko!

Ez dakit nondik atetzen zin intxaurrak, intxaurrak bazen beti!
- 'Ta gaztaiña 're bai!
- Gaztaiña 're bai. Gaztaiñ eosiya jaten genun asko! Asko! Eosiya!

- Eta eateko?
- Eateko... Pitarra.
- Pitarra. Saardua 'o pitarra.

- Bai. Pitarra, pitarra. Kupela bat itten zen, 'ta hura, pitarra.
- Zuek bazenittuzten saastiyak?
- E?

- Saastiyak bazenittuzten? Saarra bazenuten zuek?
- Ez, ez. Ekarri itten zuten. Ekarri itten zuten sagarra, guk ez genun. Ez, ez, tolaria bazen, han aurreo, beste itxe batin. Nola zun izena itxi harrek?

Tolari hartan itten zuten saardua, 'ta geo pitarra itten zutena, 'ta hura itxea karri 'ta kupelin jarri... Kupela bagenun, 'ta geo handik eran, 'ta listo.
- Eta...

- Ardua, jesus...! Milagroz! Ekusten bagenun... Noizpatte! Gaiñekun... Pitarra, pitarra.
- Eta kampun jatik eta, oaiñ itten din bezela, len ez!
- Keba! Ez! Kampoa jatea 'ta hola? Behiñ ez, keba! Ez, ez, ez.

- 'Ta zerbatte, kumuniyo 'ro, boda 'ro itten bazen...

- 'Ta artotik aparte ze itten zen?
- Illarra 'ta, artua 'ta illarra 'ta, baba 'ta, patata 'ta, hola.

- Geo ze san 'zu, arbiya 'o erremolatxa: ze san 'zu?
- Arbiya. Arbiya 'ta erremolatxa 're bai. 'Ta hua izaten zen neuko zea.
- 'Ta patata 'ta 're ingo zen? 'O ez?

- E.
- Patata 'ta itten al zen ordun?
- Joe, bai lapurtu 're, bata bestiri.

- Bata bestei ze? Baserritar batek bestiy?
- 'O bakarran batek! Patata 'ta, artua 'ta illarra 'ta lapurtzen zittuzten. Illarra billutzeko 're, dios! Pazintziya ber du lapurrira jon 'ta e? Arratxin.

- Hua ze itten zen, artuakin nasiyan 'o aparte?
- Guk hemen itten dugun bezela.
- Artuakin batin? Pazintziya berko zun bai.

- Jo! illarra billutzeko...
- 'Ta geo baratza... oain bezela letxua 'ta ez zen ingo? Jan 're ez zen ingo? Letxua 'ta tomatik hola itten ez?

- Letxuak itten zin, miño ez oain bezela. 'Ta tomatia 're bai, miño tomatia ez zen oain bezela entsaladan jaten. 'Ta letxua 're ez ordun. Gu tomatia jaten hasi giñan... gui eakutsi ziguten kastillanuk (hangatik) torri zen jendik, entsalada jaten.

- Gañekun beti iñ?
- Hoixe! Hango jendik eakutsi... azeitunak jaten 'de, hango jendik. Joe ordun guk azeituna jan, ezta...

- 'Ta letxua nola jaten zenuten ba?
- Entsaladan, entsaladan letxua.
- Miño lenoztik?

- Lenoztik 'e bai; letxua bakarra, tomatik gabe!
- A!
- Tomatik gabe. 'Ta tipula 'ta hoi bate gabe: letxua huts-hutsa! Miño oain ordin:

tomatia, tipula, 'ta geyo, gañeko-gañeko.
- Ordun kanpokuk eakutsia zute...
- Bai, hoik eakutsi ziguten gui jaten; beltza hoik!

- 'Ta zea... otia...