Arditurriko meategiak

Gio espatua goruo. Hola.
- 'Ta oandik pilla bat, hor?
- Uo...
- Miño lendabizi ura kendu berko luteke oan nahi baluteke!
- Santeunte ate beurtela 're, sateunte ate beurtela!

- Zeñek saten du? Ate beutela?
- Oañ ai din jentuza hok. Kostako ziyote erki!
- Pentsa sei hillabete ber bazin betetzeko!

- Betetzeko. 'Ta ze urak! Jesus, Kiminon itxian atzin hantxe da zulua iña. Erreka gaintik joten zen, 'ta errekan erdi erdiyin mineruk hantxe jarri zittuzten lanin 'ta, zulatu zuten belaxe, eztakit ba aste bat ibili ze zulatzen pasa zuten.

Anda demonio erreka dena! o zea, goitik betti! "Beteko 'uk laxter! "
-Bete laxter? sei hillate!
- Joe, erra e?

- 'Ta han bertan sortzen zinak bertan zaudelik!
- Bai, bai
- Ja, hoi gauza izugarriya da!

- Ura e? zenbat
- Hor eozin lekutan baito zea Oiartzungo eliza sartzeko añako huekua nonahi! bi haitan, sestan 'ta, bu! ikaragarriyak.

- Ura holako ura zea, bonba eun guziya martxan. Jaitan e' joten giñan.
- Jaitan e' bai.

- Astelenin lanea jongo baziñazten
- Jongo baldin bagiñan ura ate in ber! Bestela ...

- 'Ta hua zer zen mendiyak botzen zuna?
- Dena sortzen zena han barrendik sortzen zen ura.
- (...)

- Bai ! Hale huts hus o... bukatu zenin, lana bukatu 'ro aldein genunin, erreka Aiako Harritik heldu zen erreka jarri zulatuta barrena, 'ta bertan sortzen zen bertan utzi, sei hilabete pasa zittun betetzen !

- Ze urak, ze tokiyak dia han !
- Ura 're asko mino tokiya 're galanta!
- Bai galanta!
-Ñio...

- 'Ta geyena zer da bera
- Betti-betti
- Mendiya miño betti dena
- Bian sortzen da ura, nik eztait ze demonio.

- Ur faltik ezto
- Uof!
- Karo 'ta oan ezingo liake, oan aita ezin da sartu
- Ez, ez. Terzeraño. Terzeratik Soutako ondoa galeiya da ura atetzeko iña. Nibela hor du.

Souta bal dakizu non zen? Itxia ez etzu izautu? Han txabol bat bada oan.
-Bai
Soutako [Soutako:9700] belasun.

- Ah zeata bizi zina?
- Patruzi 'ta bizi zina. Itzautuko zenun itxi hora zuk?
- Bai, miño izena enekin
- Souta zea errekan ixkiñ ixkiñan.
- Bai

- Haen kontratik.
- Handikan barrena?
- Pixat bajoxio. Ba meyarra da, hoalkon bat. Miño gizonan alturako hua. Ni askotan handik sartu naz.

- 'Ta zolo pillat, zenbat zolo 'te dia

- Mazan dembo haitan, mazan. Bos bat xolo, metro erdi batekuko' hola itten bazin, ona! Gio itten zin pilla hoik makina hoikin. Jesus!

Hamalau hamabos zolo metro 'ta erdikuk. Lenbiziko kuelia, galeiya hau da frentia 'ta, hola elkarrei beira ttak. Ttak. 'Ta goyan, bestia hiru, hiru zea hiru barreno sartuaz tipu honta. Kuelia saten zitzaion horrei

Gio bi arko. Bi arko. 'Ta pixtoiyak etortzen zin hiru tiempokuk ,erdiku hok aurrena atetzeko. 'Ta hok atetzen zuten erdiko trontxu hau 'ta gio bestik libertadia gelditzen bai ziyoten hara espa lertzeko.

-Ahh
- Karga bakizu ze zakar pilla! hogei bagoi 'ta hogeita bi 'ta noiznahi.

Majiña palala han!
-Palakin itten zen hoa?
-Palaz kargatu bagoiyak geo, esku palakin.

Azkeneko bi urtetan o' hirutan o' holaxe, makinak karri zittuzten lanea hua kargatzeko. Jesus, hua difentziya!

- Lenoztik karri bazittuzten!
- Eskabadora bezela, tran tan tan hartu 'ta blauxt! Makinan beab gaintik, atzin beai eatsiya bagoiya, kako batekin, belaxe kargatu gañea.

- Karo personak palakin etzittun kozkor asko hartuko
- Azken pixarrak txia atetzen zen e?
- E?
- Txetzen dula! txia . Kozkoror batzuk bai boltsa hoi añakuk hola miño. Jeneak txia erria. Porrakatzen zun.

Bai kartutxo pilla erra sartu 're!
- Soiño errak eongo zin mina zoku hartan?
- Bai! Kanpotik soatzen zin, ttuk ttuk! Kampotik kontatzen ginttun, gio apuntia in ber zaten baizen!

- A...
- Zenbat falloik o' bazen o'
- 'Ta zea , 're
- Hamabost bat tiro 'ro hola.
- Hamabost tiro.

- Pega bakotxin.
- 'Ta dinamita 're toki batin eoten zen ez?
- Bai, bolboeiya.

- Bai, hua zaintzen o' zein aitzen zen o'
- Itxiya eoten zen. Geo berriz beldurra geo 'ta eyo 'ta, lapurtzeko beldurra 'ta, guarda jarri zuten.

- Guardak eondu zin urte frankun, gau 'ta eun. Atia itxiya giltzatua miño asuntua gio 'ta txarro 'ta. Gio azkenin utzi erekiya biolboiña, erki kosta zen ba huaxe 're, jesus, mendipin hoinbesteko obra iña.

Gio betik kartzen zuten bi guardiazibilkin. Bat muniziyukin 'ta bi guardiazik beste kotxikin, atzetik

-Nola nola zen gutxi gora bera, minatan erdiyak e... 'ta esteriorren beste erdiyak o' hola 'ro
-Ez gutxiyo esteriorrin, minan geyo geyo. Bai.

Labadorin zango zin bos bat o' , sei bat o' hola. Gio beko biri hontan e' ale batzuk izaten zin, Paukoerrotako prantzesa, Luix ijitua, Herñañi

-Hoik ze ittten zuten o' non non eoten zin
-Kunetak garbitzen biria arreglatzen, hemendik Antxoño bakizu, han o' hemen, beti trabesak sartzen 'ta hola. Hor e' enpleatuk zin beste bost bat o' sei bat o' igual.

Gio trenakin e' beste gabieruk bi 'ta makinista hiru. Haik e' eunin bi biaje itten ttuzten hara. Atea 're itten zen hor e' tunelajia!

- Zenbat bagoi zittun?
- Bos bagoi bosna tonelakuk.
-'Ta bi biaje?
- Bi biaje eunin denbo askuan!

-Jo
-Bai.
- Ate, karo ate 'ta ate aiko ziñazten zuek eta
-Atea itten ba

Labadoria urik baldin bazen pilla izugarriya pasatzen zun!
-'Ta labadorak, labadoriak ze itten zun?

-Harriya txikittu ongi, iriña bezela
-Txikittu, bai e?
- Gio azidun bittartez altxatzen zen, 'ta paletak ibiltzen tzin bueltaka. Haik harru hura apar hoa botzen zuten bazterrea, ta hua zen mineala.Harriya azpitik joten zen . Oso polita zen beitzeko 're.

- Han separatu itten zen?
-Dena sepatu itten zuten.
-'Ta harriya harriya ze sobratzen zena zer zen oan guk kusten ttugun zea hoik
- Estell hoi, estell hoi
-Estell hoi. 'Ta gio gaintik harri hutsa zen dembon , sarrerako dembon 'ta, hoik bazterreta bota berriz,

zea labadorea gabe
-Pilla hoik kusten dia non nahi oan
-Bai, oan zea belar otiakin pixkat tapatuk dozte miño denbotan eondu dia bixtan.
-Bai, zakartuk bai.

-Ez ,ez trena Prantzesak jarriya, biria dena, tunelak e' bai, tunelak eta... hango kargaeru hura e' mineala iukitzeko izugarrizko txabola bat zen han, oan botik dia denak.

-Haike frantzesak iñak?
-Haik denak frantzesak iñak. Hango arku hoik eta, etzu kusi? etzinttun kusi? oañ ezto kusteik.

Xulo batzuk zin, xulo batzuk, deposito izugarriya goyan 'ta , xulo hoitik betti bota 'ta azpiyan bagoya jarrita.
-Sarreran
-'Ta handik barkoa.
-Laboratoyun onduan ez? ez

Non saten tzu hemen o'...
-Han han han
-A Kaputxinutan
-Kaputxinutan deposittua

-Gio joten tzen itsasun gañea, barkua azpiyan tubo batetik betti barkoa. Asturianan martxa bazen estranjeian saltzen zuten dena, dena.

-Zu kaputxinotan aittu ziñan lanin?
-Ez miño barkun karga denboan joten giñan
-A...
-Hara bialtzen giñuzten, bagoiak kargatzea
-'Ta ze joten ziñazten trenin?

-Bai. trenan eamaten giñuzten 'ta karri 're bai. Gio hango bagoiak ibiltzeko manduak, moniketar hoik joten tzin manduan gañin. Han kuadrik ez baitzen!

'Ta goizin jon 'ta illunarrin torri atzea mandun gañin jarrita. (...) pizkorrak zin hoik e! Xebaxtian difuntua, 'ta Inazio... bi mandokin hoik behintzat han zaten tzin. Batek hutsa sartu 'ta bestik betik atea.

Bi tunel tzin, mendik horrea sartu, han ganbiyua 'ta hortik atea, 'ta hor ateeran, kargatu. Oso politta zen, obra dotoria zen. Hua dena Frantzesak iña 'men tzen.

-Hoi ze' saten ai za Kaputxinosetan?
-Kaputxinotan
-'Ta hua 're frantzesak iña zen e?
-Bai
-Ordun dena aprobetxatu zuten! Zeak Konpañia Asturianutakuk
-Dena, dena! hain tokiyan aittu zin hok bai

-Haik nomatte eskubireik gabe izango zin geldittu zinak 'men, dena zaon tokiyan utzi 'ta joteko.

-Bai, bai,bai. Joe, erki torri ziyoten bestiri! Bestela obra haitan diru pilla erra gastatu ber zuten!
-Haik izkioztenak(?) hok izango zin, konpresoria 'ta 'men. Dembo aitan mazan aitzen baitzin burni metala atetzen, pistoletak 'ta maza, zeaik , makineiyik ez.

'ta hok hoixe ingo zuten, konpresoria, hoitxe beriya izango zen. Gio laboatoyua, hoi 're bai, Beitxikiko harrobitik harriya eamanta.

-Bazen Beitxikin azpikaldin bai harrobiya, bai.
-Harrobiya
-Bai
hortik eamaten 'men tzuten

-Nola itxi zin 'ta hoi, atzo san tzinin
-A, bai bai, hoi bai. Noiz hasi zen e bai 'Ta.Katorzeko gerran, frantzesak ai zila ordun burnimetala atetzen 'ta gerra sortu zenian gabetik goizea alde in 'men zuten denak haik 'ta itxiya geldittu.zaun zaun tokiyan utzita jon 'men tzin.

Labiatan urtutzen zuten ordun burniya, zepa atetzen zuten. Ordun iñ omen tzin zunel hoik 'ta Antxoko biri hoik 'ta, haik prantzsak jarriyak 'men tzin martxa hoik denak.

Geo haik jon 'ta beste hamalau urtian geldik eondu 'men tzen. Geo ni jaio nintzan urtian konpañiz kanbitu 'ta Real Compañia Asturianak hartu, 'ta hasi zila 'ta burniyai etzitotela kasoik in haik zinkai heldu ziyotela.

Blenda izena du horrek blenda. Hoi aittu da ... berrogeita hemezortzi urtian 'o hola. Aiko zen, ni berrogeita hemezortzi urtetan erretitu nitzan 'ta

-Bai zerbatte hola
- Zerbate hola pasa ttu

-Eta hok jarri zuten trena?

-Hoi nola ba! Dena, dena...
-Jo, karo...
-Bai, gutxi kartzen aldiyan. Bai.

-'Ta attak 'ta ze atetzen zuten? Atta aittua zen, ez?
-Bai.
-'Ta haik ze atetzen zuten?

-Haik 'e holaxe plomua 'ta geo zea 're bai blenda, zink, zink, zinka.
-'Ta bartoiya 'ta...
-'Ta geo zea 'hierro', burniya.

Beltz hoi, zea harri beltz bat izaten da hoi. Belztu itten da eguzkiyak jotzin hoi. Zui zuiya izaten da biño euzkiyak jotzin beltza gelditzen da. Karbonatua saten yote euskaaz.

'Ta hortikan, hoi burniya itteko. 'Ta hola atetzen 'men zittuzten.

-Atera 're in zen pill erra handik e? Holako zoluak itteko ...
-Bai. Han plomua zen zea hartan uraz Momoti aldetikan txoku hartan plomua.

'Ta gu han arditan ibiltzen giñan demboa 'ta plomua harrotzen zuten. 'Ta ate 'ta horrea kartzen zuten zea horta. Nola do planua? Oandik tapatua han eongo da hoa seuraski.

Hara 'ta bagoiya, bagoi koxkor bat han jarri han goiyan (...) 'ta bagoiya betetzen zenin bultzaka horrea karri. 'Ta geo hor bajatu 'ta hortikan labaderoa karri biño.

Plomua garbi, garbi, garbiya. Hoa brillua, plomuak. 'Ta nik gue atta difuntui saten niyon nola plomua atetzen zuten han.

'Ta bai harrek den dena ez 'men du plomua, zillarra pixka 't 'e ba 'men du. Bai zillarra biño ez dait zembat, ehuneko ez dait zembat. Gutxi biño izaki pizar bat izaten 'men dula bai.

'Ta hua zeatikan atetzen zuten errekaz Momoti aldeko xolo xakar batzuk baia han.
-Baita 're.

-Handik.
-Koño!
-Handik atetzen zuten, ni akortzen naz.
-Hoi dena zolua da!

-'Ta miazikin tortzen zin. Miazia bizkarrin. Zaku puska 't 'o hartu 'ta miazia tortzen zin 'ta bagoiy horta bota 'ta.

'Ta geo ni hola pasaeran bagoiya 'ta hoik hemen aiki ttuk ba karraitu 'ta karraitu. 'Ta huts hutsa bagoiya.

Beitu nun 'ta pixar bat ipurdiyan krixton karga izaki horrek.
-A hoixen!
-Plomua 'ta krixton karga 'ta gutxi kartzen aldiyan.