Arditurriko meategiak

-Geo hiru 't erdiyak aldian ala bera gu!
-'Ta ya dena erreleo batea. Errelebo guziyak batea? Goizin dena?

-Bai, denak. Ya zulotikan hiruak aldian ya, denak sestako zabalea 'ro batzuk han beko zulu hartatik, bestik handik , bestik sestako zabalea, denak juntatzen giñan.

Tiruak lertu bitartin. Barrenin ai zenak, tirua lertu bitartin.
-A, karo, karo.
-Denak sestako zabalea. Han, batzuk makiltiran 'ta bestik sokatiran 'ta zeatan, gu denak borrokan.

-Fiesta beti zuek!
-E?
-Zuek beti fiesta, juntatzen ziñaztenin beti fiesta.

-Beti han zea 'ta. Oan gu erabat goiyan, Ximon Arrapalena hoi, xelebri hoi.
-A! Aittua dut bai.
-Hoi 're han ibiltzen zen nekin. 'Ta Motzak gui, Ximonek hango berri, bea hangua baizen.

Pikoketako atzea, eun batian: "Hi, Etxeberri! Ximonekin jun hai zea, gezi landarik eakarri ber ttuzute!" 'Ta Ximonek jakiñ aldi haitako berri, bea hangua'ta.

Ximon 'ta biyek baguaz. Pikoketa jon 'ta gazta 'ta ogiya jaten iya eun guziya pasa genun. 'Ta geo, "Hi eaman berko ziyeu geziyak!" 'Ta "Bai, guazen korrika!"

Hua balantxaka, balantxaka tortzen da 'ta bi-hiru gerezi ipurtzolotik ateta ekarri. 'Ta iya, zeara heldu gala, planua 'ro zea hortan bera heldu gala. Han zea bat zen kanale bat urakin.

Zeara, labadoretik atetzen zena. 'Ta bamba! Hara sartzen da zea, Ximon. Zea bestia nola saten zun... Besti hua zein zen? Otatxa biltzen 'ta egur biltzen 'ta. "¿Qué te ha pasau Simon? ¿Qué te ha pasau?"

'Ta: "Nada, nada, agua, agua"
-Pasako ziyon han.
-Hor txiste, txistik botzen zittuzten hoik.

-Anttoni 'o nola zun izena harek 'ta. Harrek, harrekin aitzen zen hoi, kozina 'o beti han zeatan ibiltzen zen. Ardo partitzen Motza bea komedorian.

Oan ez dait. Urtiak dia ni hara jonikan, oan kambitua izango da erki! Behintzat gu han 'ta geo han Realtzi saten geniyon etxetik ezkerreta.

Hola hueko haundi bat zen. 'Ta han hua eukitzen zun harrek zeatako eraiyak eta eukitzeko. Bodega, bodega tipoa.

'Ta handikan gu Realtzira 'ta zoloa igual sartzen giñan oiñez batzutan euna iñez jon 'ta ez ikustetikan 'ta. 'Ta geo atzea gora 'ta.

Hoi itten genittun beko zea ez dakit nola don han. Ursouta etxia izautu al zenun zuk?
-Bai.
-Biño hua bota zuten noski, ez?

-Hua bai. Hua bota zuten.
-Aittu nun, 'o ez dakit.
-Bai, bai, bai, botia da.
-Ursoutatik aurrea, handikan hara bizkarrin eaman ber izaten zin zea haiyek.

Berroeita hamar bat litroko 'ro ardo barrikak. 'Ta beti gu izaten giñan eamantzailliak. Kanpuan han goiyan aitzen giñanak.

-Mando lanin.
-Mando lanin. Hartu barrikak 'ta jun harren almazenea joten giñan 'ta batzuk, nahi zunak sardua ean 'ta nahi zunak ardua ean.

Han eukitzen zun. 'Ta goizin barauikan igual aitzen giñan hantxe sardua eaten 'ta! Erariak ze itten dun!
-Bai.

-Hola ibiltzen giñan gu, Motza, Martinmotz. Geo Anttoni, haren andriak, nei arron maitte zin. Sestoka eurra eamaten bainiyon nik zea, este, zearako estufarako 'ta. Holako tamaiñua.

-Hemendikan?
-E?
-Hemendikan?
-Ez, han, han, han. Planoburun. Gu Planoburuko fijun giñan.

-Bai, bai, bai, bai.
-'Ta Planoburun eukitzen genun txabola eurra txikittuakin 'ta.
-'Ta zuk handik maten zeniyon?

-'Ta itten genun tratua. Guk igual katua, katua igual eamaten genun 'ta 'o seston batian 'o. Bueno ez goizian zea jende haundiy hoi juten delako, hoik beatzitan beandu juten zin 'ta.

Nik lenoztikan katua 'ro igual eamana harrei 'o arkume, arkumiak 'e igual, eozin zea eaman hara. 'Ta harrei jarrizi. 'Ta geo, harrek trapo txuiya balkoiyan jartzen zun. Trapo zui bat. Pronto dola kazula.

'Ta ni ordun joten nitzan sestoka eurrakin.
-Erki!
-Sestoka eurrakin disimulo errin. Zea jefazu hoiyek eta bestela.

-Hua eamatea zenijula.
-Bai. 'Ta nik eur hoi hartu txabolatik eta Anttoningana, betik gora. Hua eaman 'ta kazula sartu zean geo sesto hutsin 'ta berriz sesto hua. Zea sesto haundiy hoitakua.

-Karo 'ta kusten ez zela eltzia.
-Bai. Biño...
-Baziak xexto hutsakin!
-Bai, baziak! Biño, jo haik parrak itten genittun!

-'Ta geo denak erki jan han!
-Geo goiyan. Planoburun kampun ibiltzen giñan jenealin, hiru laun bagoiyakin, geo zean, karretian, karretian ai ber zunak.

Kollaito jenealin izaten zen, 'o han 'e zeakin lau bat laun, izaten giñan. Oan usaiya hartzen zuten bai batzuk.
-'Ta ze itten zin torri?
-Bai. 'Ta hola moldatzen giñan.

-'Ta geo zea minatan, soldauxka minatan in zenun. 'Ta zembat dembun eon ber izan zenun?
-Nik hogeita beatzi hillabete. Bai sartu 're soldauxka jon biño leno in ber zenun 'ta.

Deittu biño lenoztik. Eta lendikan apuntia manta 'ta. Gu hale bastante gutxi in genittun e! Zertik gu tallatu, talla pasa ayuntamientoko zea hoi, talla in 'ta handik urte betea soldao jon ber izaten zenun.

'Ta guk talla in genunian ordun goatu ziun gui Biasoko Joxe Luix 'ta biyei: "Kauen dio hi! Soldao jon ber dugu 'o Arditurrira hasi ber yeu?"

'Ta: "Nik zenei sango ziot? Nik ez ziot (...)"
"Nik bai. Benjamin izauna dit". Luxia saten geniyon. "'Ta izauna dit nik hoi. Jongo gattuk"

Jon giñan. Harriyan defentsako meza batea jonta uste 'ut. "Guazemak!". 'Ta iyo giñan beheko plaza hartan bizitzen zen ordun. Zean eskolan aurreko zea hortan.

'Ta jon giñan 'ta san niyon Benjamiñei: "Benjamin, ya pensamos ir a la mili y " 'Ta ez dakit zer 'ta hasi giñen. Kastillanoz aitzen zen 'ta.

"¿Vais a ir a la mili?"
"Sí"
"Bueno ya os apuntaré"

Apuntatu ziun 'ta hua zen horko zea ibiltzen zena 'ta. Nei handikan ez dakit zembat demboara. Bai zertik behin talla hartu ezkeo geo urtebetea soldao jon ber izaten zenun.

'Ta deittu ziten nei, juteko. 'Ta jon nitzan 'ta horrei deittu ez, Joxe Luixei. 'Ta geo beti nei esaten hau: "Joe akabo nik ya soldao jon ber 'it 'ta ez dait ze"

Gu biño sei hillabete gerora deittu ziyoten. Bai, juxtun zergatikan han, handikan biali in baizittuzten. Bat zea boxeolaiya zela 'ta ez dait ze, beti sesiyun ibiltzen zena.

-Minatatik?
-Bai. Bestia Potito. Izautuko zenun zuk Potito?
-Aitzia bai.

-Bakizu Potito zea, gue kintua Potito hoi. Oandikan ez da urte asko hillikan hemen. Kalin bizi zena. 'Ta hoik Potito gaiñea Afrika biali zuten hortikan.

'Ta bi hiru 'ro biali zittuzten 'ta geo ordun sartu zen hau, Joxe Luix. Ni biño sei bat hillabete gerora.
-Ño! Larri ibilliko zen ya.

-Bai 'ta bea bildurraz. "Dios! Ni soldado, nik soldado jon berko yat! Nei ez zitek gehiyo deittuko!"

Beti hoi saten zin, launak giñan, beti alkarrekin ibiltzen giñan jaitan 'ta 're. Biño sartu zen hoi 're. 'Ta nik hogeita beatzi hillabete pasa nittun

-San zunetik 'o...
-Ze sango 'ut gehiyo?
-Aproxtu, akaso san ez zun zerbaitte 'o gaztiai nahi al yozu zerbaitt 'e san 'o?

-Horko ura atetzi hoi, in ber 'telaku hoi, hoi ne dembun ez dela ingo iruitzen zait nei. Hoi ez dakinak ez baitaki zer den hoi! Horko urak atetzeko millioiyak ber dia e!

Oan gastatzen da zembait lekutan e! Gastatu 're itten dute!
-Bai, biño.
-Tonteitan biño!

-Hor korrientia lembiziko potentia, 'ta geo bombak, bombak onak badaude gaur...
-Bai, gaur egun!
-Bomba onak badaude submarino hoitakuk.
-Bai, garai batin ... Bai, garai batin biño zeaguk izango dia.

-Tximinitik bota beitti 'ta zeatu ahalin, Otsamantei hola hustu genun.
-A bai?
-Uheldik bete zunin.

-Tximinitik sartuta?
-Tximinitik sartu 'ta ura bajatu ahalin, Jose Perez hantxe eondu zen kastellano bat, hillatitan. Beak hartu zun gustoa lanteiy hura 'ta

"Bakik! Hor eon berko 'ukela hoi hartzen bauk!"
"Bai eongo nak gustoa" Eotia gustatu itten eta.
-'Ta ze in ber zen bertan eon? Bombeatzen ai zen bittartin bertan eon ber zenun?
-Bombeatzen

-'Ta zertikan eon ber zen bertan? Fallatzen bazun 'o?
-Ez. Ura bajatu ahalin bombai bultza in ber baitzen beitti!
-A... Hoi, hoi, karo, karo! Klaro eske hoi galdetu ber nizun!

-Hua zun, hua zun, beste lanik ez zun. Kablia aflojatu 'ta bomba beitti bultza.
-Beitti bultza.
-Bazen mahaiy hau biñoluzeo bomba bat.

-'Ta hantxe hua ttarraka bultzaka.
-Pisatu 're itten zun 140 kilo 'ro. Biño lurran gaiñin zijun goitik beitti maldan, malda, malda izuarriya gaiñea 'ta beak 'e bazun arrixkua irristu 'ta putzoa juteko.

-Bai.
-Biño bazittun aparatuk, gerritik lotu 'ta.
-Karo, ze geo bomba iyotzeko 're!
-Defentsak, bomba beitti bultza, beitti bultza.

-Biño geo atera in berko zen hua!
-Betik geo bagoiyakin aixa karko zen geo, planua hustu ezkeo, planua hustu ezkeo.
-'Ta harren lana huaxen zen.

-Huaxe zen!
-Ttarraka bultza.
-'Ta gustoa eondu zen Jose Perez.
-Joe... 'Ta zembat dembo ber izaten zen, kompaziyoa, eunin lanin aittu 'ta gaba guziya bombakin igual?

-Bai, gabeko moun jartzen zun 'ta geo bixitan bat 'o itten ziyon gabin, baezpare. Beitti puskak bota urea.
-Ze, iertzeko nun zijun 'o ze?

-Bazittun datuk igual ordubetin jatsiko zen hogei zentimetro. Hurrengo beste ordubetin, iul ez zen jetsiko hiru zentimetro, nola harrapatzen zittun huekuk.

-Karo, zeagua baldin bazen. Zabaluo dembo gehiyo ber.
-Dembo gehiyo ber! 'Ta hua non zon jakiñ ez. Noiz bajatuko zen kolpin 'ta noiz bajatuko zen pixka.

-Be atentziua beti han, atentziyua beti han euki ber.
-'Ta nongua zen Jose Perez hau?
-Cuenca 'ro ez dakit nongua saten zun.
-Harrek patzaako lana zun!

-Mutilzarra zen.
-Al zen?
-Mutilzarra. Erare puxkakua. Luxe bat. Bai.

-Bueno... Yasta ordun. Zerbaitt 'e? Yasta? Momentuz behintzat. Geo torriko 'izkizu.
-Geo torriko 'ia burura.
-Zuk tortzen za...
-Zuen aittana ingo dut nik 'e.

-E?
-Zuen aittana.
-Bai, zu jon.