Gerra ondoren

-Hoik denak martxan 'zautu zenittun... Geixkunak, ez?
-Bai geixkunak.
-Ta zer, zer zin...
-Bueno denak martxan eongo zin, biño gu ez giñen joten.

-'Ta denak artua...
-Dena artua.
-Artua...
-Denak artua txikitzen zuten 'ta iriña in.

-'Ta bertakun izango zin? Batzuk gaiñea oandikan bizik izango dia, Iyurritakuk eta, ez?
-Iyurritakuk bertan bizi dia 'ta... Zeakuk 'e... bueno Txalakuk 'e... ya zarrak hil 'ta gaztiak alde in zuten 'ta.

Bai oan hemen Iyurritakuk, gaiñekun... seuski ez. Geo zeakua... Juansendokua zean zen, oan mamut 'ta deneku hortan. 'Ta hoa jo 'ta bota zuten.
-'Ta Zuaznabar 'e bai.

-Zuaznabar 'e bai. 'Ta asko zetuk... eroi 'ta kaso in gabia 'ta...
-'Ta batzuk bestik biño haundiyaguk 'o lan geiyo 'ro ingo zuten, ez? 'O denak berdintxo zin?

-Segun ze zona zen 'o, ze zonatik tortzen zin 'o... Batzuk iual aiko zin iziñin. 'Ta beste batzuk berriz, eskasiyan iul. Hoi ez baidakit nik.

-'Ta haimbeste errota izanta Oiartzunguk bakarrik ez, kampokuk 'e torko zin...
-Kampokuk... Hoixe! Kampokuk torko zila. Lezo aillekatik eta, Errentitik eta, hoitan ez da errotik. 'Ta berbada iual Altza aldetik 'o. Astiarratik 'o nik ze sango zattut ba! Ahal zen tokitik.

Gu hemendik Sanjuanitturriko... bai... Gu hemendik Lesaka 'ta joten giñan tipoa. Torko zin... jendia. Nik pentsatze 'ut e.
-Eta haik zea... e... gerra garaiyin itxi zin eta geo ereki al zen berriz? 'O asko ya ez zin ereki?

-Asko ez zin ereki.
-Zein ereki zin?
-Ereki zinak 'zango zin: Txalakakua 'ta Zuaznabar. Haik beimpin seuru. 'Ta Sasti hura, Sastiku hura, ez zen erekiko geiyo.

-Iurritta bai.
-Iurritta beti, ya oañ arte. 'Ta Uarte?
-Uarte 're ya hasi zenin ogiya, ogiya naikua hasi zenin hoik denak geldittu zin.

Ogiya naikua jarri zenin... Iñorrek ez zun taloik itten. Oan kapritxoz, oan dena itten da iriña 'ta kapri... "Talua jan ber yeu" 'ta bueno, kapritxoz. Biño ordun, ez zen kapritxoik, gosia 'ta ogiyik ez. Zakoitin 'e talua, zunak eta ez zunak...

-Oan kola errak itten dia taluk eosteko...
-Bai...
-Aski garestiyak biño...
-Joe...

-'Ta zea... zuk aittu izandu... Nik Uztapidei 'o aittu izandu yot Iurrittako, gutxi zila bi harriko errotak.'Ta Iurrittakua hala zela.
-Hoixe ez dakit. Bi harrikuk, bi harriyan tartin txikitzen zuten, denak 'zango zuten bi harri. Hoi harriyan zean...

Bueltaka geldiik, harri bat geldiik 'ta bestia bueltaka goiyan.
-'Ta artua itten zenin beak apartatzen zun. Azala 'ta zea...
-Ez, txikittu dena.

-Dena txikittu... Azala, azala 're bai?
-Artua, zea artua alia, alia...
-Bai. Biño artuan alian azala 're txikittu itten zen?
-Dena txikittu, 'ta horrengatik 'zaten zen, horrengatik itten zuten iriña zaiyan pasa.

'Ta zaiya, zaiya atetzen zen zaiya, latz hua aparte 'ta irin fiña. Osea baiyan pasatzen zelako. Hondarra nola pasatzen da kriban? Tipu hortan.
-'Ta artuan azala horrekin ez al zen geldittuko deus?

- Gosia izango ez zen, ba? Gehinez 'e... Esku hontan kaitzeko mooko ogiya, loiyin holoko bat, esnia mindu itten zun 'ta, pensa 'zu ze izango zen hoa! 'Ta halako 'at 'ta geo...
- Eun guziko?

- Bai, bai. Hoixe! 'Ta geo hillaetin behiñ izaten zen razionamentua 'ta person bakotxeko dakat buruan izango zela kilo bat. Kilo bat azukre, kilo bat arroz, kilo bat garbantzo 'ta oliyua... Ez dakit oliyua zembat izango zen, zertik ezen, litro oliyuk garai hartako hogei duro baliyo zun 'ta!

Pf! 'Ta gizonak ez zun hillaetin iraaziko hogei duro, nola iraaziko zun, haixe, ba, huaxe, biño bueno bueno itten bazun 'de. 'Ta mixei hoi denak pasa genittun 'ta hementxe gaude oaiñ.
- Noa joten ziñazten razionamentun billa? Auzota tortzen zin, 'o kalea jon ber izaten zenuten?

- Kalea.
- Kalea.
- Bai.

- Kalin nun izaten zen?
- Alondiyan.
- Alondiya non zen?

- Zean, esto... Oaiñ 'e bau ba zeak, kontsejupik ate bat haunzko txoku hartan?
- A bai!.
- Han sartu 'ta han zen alondiya.

- Kastro ayekatik?
- Ez, haunzko muturrin. Pelota sartzen 'utelako zea hartan, oaiñ 'de atia han eongo da.
- A bai, bai!

- Hantxe, handik sartu 'ta... Han maten ziuten.
- 'Ta haieken billa norbattek jon berko zun?
- Oi! Otarria...

- Kartillak eta zin, ez?
- Bai, kartillak 'ta geo otarria hartu hola besapin 'ta martxa!. jo!
- 'Ta baserrikuk okiyo izango zuten...

- Bai, baserrikuk hokiyo zin, biño, baserrikuk ben kontuk bazittuzten. Zertik ezik, garai hartan itxia beana zutenak 'e gutxi zin 'ta errenta 're in ber zuten eta geo nik ez dakit ba, itten bazittuzten kompaziyo batea ehun kilo arto, pues... Handik erdiya biño gehiyo entregatu in ber zuten.

- 'Ta zeiñei entregatu ber izaten ziyoten, jabiri len bezela? 'o, 'o gerra zenin beste nombattea?
- Zeara eaman, esto... Fandeira. Hemendik hartu 'ta Fandeira eaman, e! Eta beák nahi zutenin patu. Patu bai, biño dembo askun burura patu! Eta ez gaiña...

Kompaziyo batea pezta bat baliyo baldin bazun, ez zuten pezta patuko, errial bat 'o... Beái iruitzen ziyon bat.
- 'Ta hoi ze izandu zen, gerra...

- Ondorin.
- Ondorin. Razionamentua zon bittartin?

- Hoixe. Hor izandu zin errotak itxiyak, 'ta hara eaman berrak, itxian harrapatzen bazizuten kriston munta ta kendu!...