Neskameak

-Nei askotan san ziten, denak saten ziten, beti umik kolkak txituk atzetik ipurtzolotik seika (?)eukiko nittula, noski. Altzibarren billera itten zen.

Gaztañen 'e itten zin, Gaztaiñen balkoiyin soiñua jo 'ta hor ibiltzen. Bai, bai, bai. 'Ta Gaztaiñen ibilli nitzan demboatan hemengo jende asko ibiltzen zen.

Esto biri hontan itten zutenak, kampokua 'ta ibiltzen zen, asko jende ezkondu (?) zen. Beti bat 'o bi, beti ipurtzolotik.

Jesus! Galtzatakuk genittun launak, Galtzatakuk genittun launak. Bai, Galtzatan asko genittun launak. (...)

'Ta zea eun batin Altzibarra jon Altzibarko fiestatan. Eta umia nearrez hasi ezta ixiltzen, ez ixildu. Eta Xoteronia irikiya zon 'ta hara jon, zerbaitte eman, ezta ixiltzen e!

Nik san niyoten, bestela umiri san niyoten pues itxea jon berko genula, ez zula umik pakeik ematen 'ta itxea jon berko genula.

Geo, zeba, aittu 're in, aittu 're in. Bi militar bazin solteruk, bi militar solteruk. 'Ta jaitan biyek batea ez zin ibiltzen. Jai batin bat eta bestia bestin ibiltzen zin.

Haitakua, haitako bat han tokatu. Bat irungua zen, mutilla irungua. 'Ta bestia ez dakit nongua zen. 'Ta Amiano izena zun irungu horrek, Amiano.

Izena, apellidua ez dakit ze, Amiano deitzen ziyoten. 'Ta beno itxea torri ezkeo, hua torko zela, harek karko zula, harekin torko nitzala.

Harekin umia hartu 'ta itxea. 'Ta orduntxe musika hastea Altzibarren. Nik ne umia hartu 'ta itxea. 'Ta Iturriozko fiestatan, Iturriotzera jon giñan. Han eon giñen, bakarra izango nun ordun. Bakarra, uste 'ut bakarra nula

Eta, zea, ordun 'e fiextak han Iturriotzen. Han nittun Galtzataku hoik 'ta Altamarri han tokatu zen 'ta. Zea Altamarrik esan, san zin itxea torri ber nunin, itxea tortzekua nitzan demboan, hua Altamarri itxea heldu zela afaltzea.

Eta umia karri ber nun demboan, itxea biño leno Altamarrin itxian deitzeko, harek karko zila itxea, harrek karko zila. Altamarrin deittu

Portalin timbrin 'ta Altamarri torri. Kotxia hartu 'ta haik karri Ergoina. Jesus! Uiui! Kalamidadia! Kalamidade bat!

-Ordun, atetzen ziñanin haurrakin?
-Bai! Sekulan ez, sekulan ez! Ez, Sekulan ez.
-Karo, ordun nola harrapatuko zenun zuk nobiyua?

-E?
-Nobiyua nola ingo zenun zuk?
-Bai, nobiyua,bai biño bat gehiyo 're! Jesus!

-Bai?
-E?
-Nobiyua euki al zenun?
-Ombre!

-Toki batin 'ta bestin 'ta bestin 'ta ume asko hazi ttuzula zuk.
-Bai, haik bai. Mutxo. Bai, bai, asko, asko. Ume asko. Ume asko hazi. Beti umik maitte.

Beti umik maitte, Jesus! Gue Texak saten du, oaiñ 'e saten du harek. Zea iandero-iandero betzitako meza eamaten 'men zittula bi mutiko.

Texak Inazio 'ta Joxemai izango zittun. Eta dotore eamaten 'men zittula san zin, dotore eamaten 'men zittula! Zea zapatak ez dait nolakuk miño, ispillun bezela kusten zittun bi barriyuk (?) zapatak.

Eta belaun azpiko galtzerdiyak eta txaketa. Eta ni arropa hoik denak, puska hoik denak pronto-pronto jarri launtin. Texa iande goizin torri Tolarea, iande goizin torri Tolarea.

Eta umi hoik jantzi beak haik eta betzitako meza eamaten 'men zittun. Biño aski dotore bai noski! Ui, Jesus, Jesus, Jesus! Umikin, beti umik maitte. Beti umik besun.

-'Ta zu zer za, ez za kampun 'ta lana iña?
-E?
-Kampun 'ta ez za lana iña?
-Gu baserriyan, 'ta geo fan nitzan neskame ni.

'Ta neskame fan nitzan 'ta geo ahizpa zarra 're bai. Ez baitzen han 'e bakizu, kampoa fan ber izaten zen iraziko bazen. Anaiyak eta denak kampun lan in biar izan zuten. Haimbesteko familiya 'ta geo berak hasi zian bezela, pues kampun.

Lana iñez haik hasi zian. 'Ta geo gu giñan betzi seme-alaba, aita 'ta ama, betzi, hamaika eta osaba 'ta izeba genittunak, hamairu. 'Ta nere aita aitzen zen baserriz fuera hargintzan.

Hola paretak eta itten, paretak eta itten. Hargintza, horrek erdaraz ez dakit nola dun. 'Ta zea hortan aitzen zen. 'Ta geo klaro, gu, alaba zarra fan zen. Ahizpa zarrena jarri zen, zea serbitzen.

Eta ni 're fan nitzan. Biño atta ziatika harrapatu. 'Ta klaro, zarranak gehiyo irazten zun, nik biño asko askotaze. Nik ba al dakizu zembat irazten nun?
Hiru duro hilleko! Hiru duro!

Hamabost pezta. Biño ahizpak irazten zun betzi, betzi ... Bai, ahizpak betzi, hamabi iual ahizpak. Kozinan eoten zen famili haundi batekin.
-Non?

-Donostiyan, kalle Fuenterrabian. Beti gouan dakat. Izeba Elin 'ta itxi hartan. 'Ta geo jakiña harrek irazi itten zun gehiyo 'ta ni itxea. Nahi 'ta nahiyez torri in biar ba 'ta. Torri nitzan. Eta akabo!

Geo handikan baserriyan beti 'ta geo ezkondu nitzan 'ta yasta.

- 'Ta jostez aparte ze gehiyo ikasten zuten emakumik?
- E? Josten, kozinan 'ta!
- Kozinan 'e ikasi itten zen?

- Hombre! Bai, bai. Goua zunak, behintzat, bai.
- 'Ta non ikasten zen?
- Ni... Altziberren taberna batin. Hillak dia! Bat kusi 'ut uain berriro.

Monja jon zen hango nexka, neonek garbittu 'ta jantzi 'ta itten nun. Lanak ittea joten nitzan kozinan ikastetik. Eta... Elizan, han geunden 'ta ez nitzan kontuatzen. "Joxepa!" eju in zin. "Ui Maittere!" Jesus, haik musuk man zizkin! Monja jon izandu baizen.

Monja joten zen 'ta ordun nexka ttiki-ttikiya zen, nik jazten nun 'ta, hango lanak in 'ta geo, ikasi kozinan 'o.
- 'Ta hoi non? Altzibarren non?

- Altzibarren. Bai, Torre.
- A! Zer zuten, taberna 'ro?
- Taberna, bai. Jende asko ibiltzen zen taberna zen hua. Asko.

Eta monja hoi, ttikiya zen ordun 'ta saten zin hango etxeko andrik: "Joxepa, ume hoixe jantzi ber 'zu, nik ez dut astiik eta." Hua kozinan 'ta komei 'ta... Karo, jana jartzen 'ta dena ikasi. Lanin aiyan! Lanin aiyan!

- Karo ikasi gehiyena lanin aittuz.
- Aiyan, bai.
- Aiyan.

- 'Ta Maittere bai, ui! Hua poza man zin. 'Ta bistazo bat bakarra man zun, e elizan 'ta... Bi 'o hiru musu man zizkin 'ta "banua Erroma berriz 'e!" 'ta "sei zan, sei zan, sei zan Aita Santuna!" San niyon. Hara, bizimorua! Oso neska politta zen, e! Uaiñik gaztia da gaiña.

Jon ber zula, 'ta ez zula 'ta ibilli zen, 'ta geo behiñ alde in zun 'ta izandu berriya da.
- 'Ta han do? Erroman do?
- Bai. Erroman do.

- Bai, bai. Behiñ muittu zenin, muittu zen.
- Hombre, ne besutan billiya zen. "Akortzen al za, ipurdiya garbittu 'ta nola jazten nizun nik?" "Akortuko ez naz ba! Horrengatik eju in zattut!"

- Bai, (...) gure ba... pobria ordun hala izaten zen, e! Kozinin kastea, 'o lanea 'o umezai 'o... Beti zerbatte ikasi behintzat! Gaur ez dakat penik bat 'e! Lana, lana asko inta! Hemen mira gehiyo in dut eonin! Hemen askotan puntun 'o...

Oaiñ geldittua no, biño aitzen naz gantxillun 'ta puntun 'ta...

- A! Donostiyan. Eta Beorlegi harrekin eondu al zen Donostiyan?
- Bai.
- A...!

- Hora konsuladua batzen. Nausiya konsuladua Holandakua zun, 'ta han alkar harrapatzen zutenin han erki eoten zin. Geo, gerrako dembun gauza dena bialtzen ziyoten Holandatik Donostira, nausiya 're Holanda jona baitzen ihesi bezela jon zen hora 're.

'Ta geo ahizpak itten zin nei pixkaka-pixkaka biali 'ta hambesteko mixeiyik ez genun ikusi guk. Harrek bialtzen zigun gauz asko: oliyua 'ta, ogi... Ogi puskik sobratzen bazen 'e bai 'ta, ordun dena ona zen!

- Karo, ze razionamenduk 'e ez zun asko emango!
- Oi! Razionamentoik ez zen ezere izango, ezerez ordun razionamentoik, gutxi!
- Karo!

- Ogiyan billa joten giñanin 'e ze maten zuten ba? Ogi... Tostada zar zea batzuk, hola redondo... Eziñ txikittu zin mooko zea batzuk tostada zar batzuk, besteik ezerez.