Goizuetarrak Oiartzunen

Transkribapena

-Txistia kontatu, beak farra in 'ta beak esan.
-Ui! Hoixe parra in ber dula!
-Goizutatikan ...
-Hoi santa! Ez parra ittia zailla
-Goizuta tortzekua 'men zea, obispua, Pampplonatikan. Eta atzo zean ikusi nun. Intzensukin elizan, beste elizatan ez zuten mezik eman, 'ta atzo zean Camino Santiago, 'ta Santiyo zeatik kriston intsentsukin zea sokakin tiraka 'ta.
Ordun gotu zin. Goizutatikan intsentsua zetzeko. Ez 'men zuten zeik 'ta Oiyartzuna biali zeak apaizak 'o handikan. "Sei zak Oiyartzunen arront erra bai 'men ttek! 'Ta eskakiyok hango bikaiyui Goizutako zeak esan dula 'ta utzitzeko"
'Ta intsentsua, intsentsua heldu dela hor in 'men zaiyo aztu, hor Gosketa aldi hoita alletu denin ahaztu. 'Ta saten 'men zun: "Joe oan erra zakat nik! Nola eskatu ber dut nik bikaiyuna jonta?"
'Ta birian bai "Hola 'ta hola zea tortzekua da Goizuta obispua 'ta meza mateko 'ta ez 'men du zeik biño ahaztu in dit izena. Biño hor katxarro bat bada ahariyan potruk bezela, hauntz 'ta honuntz ibiltzen dena"
Ahariyan potruk bezela 'ta hala esplikatu 'men ziyola apaizai, bikaiyuri.
-'Ta enteinttu 'te ziyon?
-Iña izango zen.
-Goizutako hoik battute ... Badia ixtoiyak e Goizutakuk!
-Goizutaku hoik ... Joe!
-Xelebrik dia arrontin! Goizutarrak. 'Ta holako biaje luzia, Gorosketa! Gorosketaiño gotu zenin nahikua! Biaje erra!
Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-046
Pasartea 0:18:30 - 0:20:25 (1' 55'')
Laburpena Goizuetarrek xelebre fama daukate Oiartzunen. Zerbaitengatik izango da... Gertaera hau aditu besterik ez dago, beren umoreaz jabetzeko: goizuetarrak Oiartzunera intzentsu eske etorri zirenekoa.

Jaimitorena

Transkribapena

Jaimito, 'ta ttikitatik 'men zen arront alua. 'Ta neska kozkorrakin 'ta jostatzen ibilli nahi harrek. Jaimitok eta. Neska kozkorrak san 'men ziyoten:
"No, no, no. No vamos a jugar contigo porque a ti te gusta hacer de gallo"
'Ta: "¿De gallo? No vais a jugar?
"No".
"Bueno, hoy ya haré yo de gallina"
"¿Tú de gallina?"
"Sí, sí. Voy a hacer yo de gallina. Bueno yo cuando haga cacaraca me tocáis los huevos"
-'Ta ze lehengusuk kontatu zattu zui hau?
-Berriro parrez.
Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-046
Pasartea 0:17:50 - 0:18:30 (0' 40'')
Laburpena Jaimitoren txistea. Gaztelaniaz da, baina hasieran euskaraz hasi da eta entzutekoa da.

Ganadu bila

Transkribapena

-Txistik 'e lengun bi 'ro hiru san nittun 'ta geoztik zeatu, ikasi ttut txistik 'ta.
-Aber txiste oso onak kontatzen ttu honek e!
-Oiartzungo.
Oiartzungo gizon bat. Tolosa peira joten 'men zen astelehenetan. Astelehenero jon 'ta beti segadorak, makinak, ez dakit zer ikusiyak 'ta.
Itxea torri 'ta andriak saten 'men zun "Hau ez al da nazkatzen beti gauza berakin? Beti gauza berakin ..."
'Ta oillotokiya 'men zuten bian 'ta. Eun batin han 'men zeuden oilluai beira gizona 'ta biyek.
'Ta oillua, oillarrak kokokoko in 'ta oillua kizkurtzen 'men zen. Oillarrak martxa deus zetu gabe. Bestina jon 'ta kokoko, kizkurtu 'ta martxa bestik 'e.
'Ta hirugarrenai hola in 'men ziyon 'ta mekauen! "Hi 're zer yaz Tolosan ibilliya?" Beak bazterrin zakan tarrua, be jenaiyo 'ta guzi tira 'men ziyon oillarrai. "Tolosan ibilliya al yaz hi 're?"
Gizona bezela. Geoztik ez 'men zela gizona peira jon.
-Hara, hara!
-Ierri zerbaitte harrek 'ta. Tolosako peiyan oillarrak ...
-Ierri harrek 'e!
-Bai.
Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-046
Pasartea 0:16:30 - 0:17:50 (1' 20'')
Laburpena Xelebrekeria asko dakizki Rufinok. Hara zer gertatu zitzaion feriara gehiegi joaten zen senarrari.

Bertsopaperak

Transkribapena

-'Ta hoik saltzen zin 'o hoik zin? Hola saltzen al zin?
-Hoik hola jasotzen zinak.
-Saltzen zinak hola zin? Hola saltzen zittuzten?
-Mila zortzirehun 'da hogeita hamabosgarren urtian. Pentsazu zembat urteko kantak din!
-Kanta konsideragarriyak, pastor Izuelak jarriyak. Joe!
-Dembo batin ikasten nittun letuta. Behin letuta, oan berriz milla aldiz beitu 'ta ikasten ez.
-Behin letuta ikasten al zenittun? Mekaiyuen dio.
-Letu 'ta sartzen zin buruan, oan berriz...
-'Ta doiñua nola jakitten zenuten besamotz harrek santa?
-Hartu in ber, hartu in ber doiñua!
-Biño besamotz harrek saltzen zittunin kantatu itten zittun baita 're, ez?
-Bai, bai kantatu itten zittun kalin 'ta saldu.
(...) Iridia Mixiyunak. Oan ez da sermoiyik eta.
-Oan sermoiya itten bai, biño jendia joten ez.
Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-046
Pasartea 0:14:17 - 0:15:30 (1' 13'')
Laburpena Rufinoren osaba oso bertsozalea zen, makina bat bertsopaper erosia, Rufinok eskuetan darabilzkien horiek berak. Besamotz batek saltzen zituen kalean eta kantatu. Rufinok behin leitzea nahikoa izaten zuen buruz ikasteko.

Mendaro Txirristakarenak

Transkribapena

Bertsuak jartzera nua neskatxa
morena bateri
nere dembo bateeko
nobiya zanari
lehenago flaka zagon morena
oain dago lori
Ai! Antza txarren batek
zulatu du hori
-Lasai, lasai ez da presik eta.
-Ez biño horrek segi itten du.
-Ez, ez lasai. Biño geo nik zea itten ttut, moztu 'ta berriz jarri. Zu lasai, ur pixka 't 're hartu.
Ez al zera erruki Juan Pello
nagon estaduan
sabela haundittu 'ta
jokoziya juan.
Ez al zera akordatzen morena
zer egin genduan
Ai! Etxe azpikaldeko
metaren onduan.
-Hoi da ordun bata bestiri! Emakumik gizasmiri.
-Hoik zeak jarriyak izango dia seuski, Mendaro Txirristaka. Holako zeak harrek jartzen zittun 'ta.
-Mendaro Txirrista?
-Txirristaka, bai. Enau gotzen librua.
-Bai, nei lehengun in zin ahaztu.
Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-046
Pasartea 0:12:19 - 0:14:00 (1' 41'')
Laburpena Bi bertso abestu ditu, horiek ere buruz. "Bertsuak jartzera nua neskatxa morena bateri..." Doinu berezia. Mendaro Txirristakak jarriak izango direla dio. Mendaro Txirristaka ezizenez ezaguna zen bertsolari mendaroarra, Eusebio Mugertza Azpiazu.

Egile ezezaguna I

Transkribapena

-Hoi bakarra da.
-Hoi bakarra da.
-Hoi zenena da?
-Ez dait.
-Eta biarrena, Frantzesana kantatu 'ta geo kantatu zuna, zeana neska, emakumin jazkerana 'ta. Hoi zenena da? 'O denak zer dia ez dakizutena?

-Hoi uste 'ut zeak jarriyak esaten dutela. Nik Ergoinen afai batin tokatu giñen gu Mitxelena 'ta Garmendia bertsolaiya 'ta denak. 'Ta haik ez zin hasten bertsutan 'ta.
Nik hoik kantatu 'ta. Garmendiak Mitxelenai galdetu ziyon: "Zeiñek jarriyak dia bertsu hoik?"
"Nik ez dait"
Haik 'e ez zekiten.
-Haik 'e ez zekiten. 'Ta zuk osabatik ikasiyak ttuzu denak?
-Hoi zea hoik, leheno kantatu ttuten hoik libruk 'e jartzen ttu, libruk 'e kartzen ttu hoik. Oain ez dakit ze librotan izango den.
-Baten batin eongo 'ia.
Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-046
Pasartea 0:10:01 - 0:10:50 (0' 49'')
Laburpena Behin, bertsolari batzuen aurrean abestu zituen 3. pasarteko bertsoak, modernitateari buruzkoak. Eta haiek ere ez zekiten norenak ziren.

Transkribapena

Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 3
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-046
Pasartea 0:07:15 - 0:07:40 (0' 25'')
Laburpena Teknikariak dio lehendabiziko bertsoak ez ditugula osorik hartu. Bukaeran hartuko ditugula.

Modernitatea

Transkribapena

-"Oaiñ ehun urteko
zembait gizon abil
ez baziraden hill
batzuratu leiteke
munduan balebil"
"Hemengo trena trambe
eta automobil
izan berriz nolanahi
alambrian dabil"
"Lehengo bidez gezurra
besterik ez dabil.
Lehengo bidez gezurra
besterik ez dabil."
"Ai gure aintziñako
guraso nobliak
zituzten legiak
guk haimbat trabaju 'ta
fitxarik gabiak"
"Adelantua dela
uste du jendiak
jarri dituztelako
tren eta trambiak"
"Ondoren datozenak
ez dira hobiak.
"Ondoren datozenak
ez dira hobiak."
"Tren da trambebidiak
ekusteko hemen,
zaleturik geunden
izan ere halako jornalak al zeuden?"
"Hiru dolo pezeta
irabazi arren,
biziyoz bete gea
zorra, berriz, gaillen"
"Askotan gastatzen da
kobratu baiño lehen.
"Askotan gastatzen da
kobratu baiño lehen."
"Ez det nahi gizaseme
ezkongai 'ta ezkondu
ez eman da ez kendu,
da gauza aitortziak
lotsa ematen du"
"Aitak eta amak jantzi
etxian mantendu
askok irabaziya
eskas izaten du"
"Probatutzen duenak
hala esaten du.
Probatutzen duenak
hala esaten du."
"Baita neskatxak ere
ezkongai daudenak
asko edo gehiyenak.
Batez ere kalian
serbitzen daudenak"
"Illiak harro jarri
motzak berriz gonak.
Hoiyen txorakeiyak
ez dirade onak"
"Hoiyek ikusten dittu
begira dagonak.
Hoiyek ikusten dittu
begira dagonak."
"Baita neskatxak ere
daude hor gatistak
gure engañistak
Jesusen legiaren
kontrako artistak"
"Animari kenduta
gorputzari bistak.
Mutillakin hartuaz
txokuetan lixtak"
"Hoiyek dira Judasen
erramenetistak(?).
Hoiyek dira Judasen
erramenetistak(?)."
"Eta hoiyen jantziyak
dira txokantiak
dira txokantiak.
Espaldetako bultsak
koillo mudantiak"
"Txambra 'ta abrigua,
gona bolantiak,
zapata koxkordunak,
botoi brillantiak"
"Buruan mantilla 'ta
eskutan guantiak.
Buruan mantilla 'ta
eskutan guantiak."
"Baita izaiyak ere
duten emplegua
esatera nua
Txikierdiya maiz 'ta
hamaiketakua"
"Bazkaldu 'ta kafia
kopa 'ta purua
txapela oker oker
harrua burua"
"Hoi ez da baserriko
gobernu modua.
Hoi ez da baserriko
gobernu modua."
Hoik 'e bukatu 'ia.
-Joe
Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-046
Pasartea 0:03:29 - 0:07:15 (3' 46'')
Laburpena Zortzi bertso abestu ditu. Buruz ari da. Gaia: modernitatea. Ez daki norenak diren. 6. pasartean aipatuko du behin bertsolari batzuen aurrean abestu zituela eta haiek ere ez zekitela norenak ziren.

Frantsesak jarriak

Transkribapena

-Turrara jon al dia (...) 'ta hok?
-Keba.
-Lasa 'ta hok? Ez, ez?
"Ezkontzeko zurekin
samur eta amkin
behar nuke egin.
Ez dakit zer egin,
ez eta nola egin
nik zure etxekoekin.
Oiy ene maitia
nun duzu ezpiritua?
Fediaren jabe
Aita be dauke suhiya
Atxikatu fedia
Maite birtutia
Libra kontzientziya
Munduko bizia
Labur da maitia
Ez zaitela kambia.
Ezpeletakua da
kantu hauen suyeta.
Nor den ez dute erraiten
sekretuan baita.
Gora dou kupeta
gora gorputzez kriketa
iduri profeta
norberan konzenta
berak aitor beza.
Berak erran beza.
Hobe aitor baleza.
Momento de fallo.
-Joe, denak in ttuzu azkenin?
-Bai, ustez kantatu ttut.
-Bai. 'Ta zeñenak dia hok? Etxahun 'o holakunak? 'O zeiñenak dia hok? 'O bertsolaiyanak dia?
-Hoi zea, Ezpeleta, kantu hoiyen suyeta. Zeakuk. Nor den, zeintarra den sekretun baita. Frantzesak jarriyak dia hoik.
-Aa! A zeiñek jartzen ttun ez du saten. 'Ta zer dia herriyak ikasiyak? Herriko jendik ikasiyak? Ordun?
-Nik ez dakit nundik ikasi nizkan osabai 'ro.
-'Ta Frantzesanak saten ttuzute? Hoik?
Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-046
Pasartea 0:00:00 - 0:02:05 (2' 05'')
Laburpena Bertso-kantari, memoriz. Lehendabizikoak ez dizkiegu jaso. Eskuetan daukan papertxoan, lehendabiziko bertsoaren hasiera bakarrik dauka idatzita. Hura leitu eta bertso guztiak ateratzen zaizkio, eta gero dio memoria txartzen ari zaiola. Hiru bertso bota ditu, anonimoak. Bertso batean esaten du Ezpeletako batek jarriak direla. Rufinok esaten du: "Frantsesak jarriak". Osabari ikasi zizkion.

Irakasle eta gurasoen arteko harremana

Transkribapena

- Lan ittia umikin gauz politta da. Gorra izandua pena maten nau, biño berrin arkittua 're bai. Porque han sido... Aurrea ate dia, e? Kusi bazenittun, bat ez ikasi 'ta zeatuak... No. Aurrea ate den jendia da 'ta poxa maten nau 'ta...
- Biño zu... Bai, biño zu bezala, itxian 'e berdiña izango zuten, ordun hola zen. San nahi dut, zu ez ziñan beeziki gorra izango.
- Ba, bizitza hola zen.
- karo, 'ta zuk maten ez bazenun, itxian 'e bai, san nahi dut, len hola zen.
- Guk ez genun sekulan esaten zigorrik eman baziguten. Haserre bagauden 'e senidik, aixkitzea ez esatetik. Zertik beste... "Zerbatte ingo zenuten! Zerbait izango zen!"
- 'Ta berriz.
- Bai.
- Karo, bai, bai. Bai, bai 'ta gaiña hala zen, saten bazenun, e... "Maisuk errita man nau"
"Ze in 'zu?" Seittutik. Zerbattegatik ingo zun.
- Hoi egiya da, hoi egiya da.
- Oain, berriz, maisun aurrin (...)
- beitu, ni oso ongi arkitzen dut hartu-emana maisuk eta gurasuk izatia, biño haurran aurrin laiñezik ez eman. Autoridadeik maisuaiy ez kendu. Autoridadia kentzen bayozu, estás hundido.
- Autoridadia ber da.
- Estás hundido.
- Bere neurriyan, baiña...
- Eta lendabizi, lendabizi maisungatik. Biño geo zu zeonek 'e bai.
Zuk ez baiyozu iakusten errespetatzen bestik, zuiy gutxiyo ingo zattuzte!
- Karo, zeiñek aguantatzen du hura hamalau urtekin.
- Karo.
- Honeaiño.
- Hoi hala da. Eta hoiy itteko demboik ez baida gelditzen jostatzeko. Ordun ez zen rekreoik. Ordun ez zen, no, no, no, no, no, no, no. No había tontería.
- Bai, bai 'ta ordun itxea joteko 'de oiñez, jostatzeko dembo gutxi.
- Oiñez 'ta atzea berriz lanin!
- Bai.
Nor Berrondo Iartzabal, Luixa
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-045
Pasartea 1:00:30 - 1:02:23 (1' 53'')
Laburpena Haurrekin lan egitea gauza polita dela dio Luisak. Orain pena du maistra gogorra izana. Bere ikasleak aurrera atera direla ikusteak poza ematen dio. Gaur egun maisu eta gurasoen artean dagoen harremana ongi ikusten du, baina maisuei autoritaterik kendu gabe.