Hiztunak
Arruti Garate, Maria
1904 - 2001 · Oiartzun
Oiartzungo Plemunta baserrian jaioa. 14 urte zituela neskame joan zen. Maria ia 40 urterekin ezkondu zen Domingo Urtegi Besoburu alargunarekin, eta ume bat ere izan zuen, baina urte gutxirekin hil zitzaion. Grabazioa neskame egon zen etxeko familiak egindakoa da, eta, bertan, familia horretako pertsona eta eginkizunei buruz hitz egiten du. Grabazioa Joxe Iturriotzen bidez jaso dugu (elkarrizketatzaileak haren gurasoak dira).
Barrenetxea Retegi, Juan Mari
1928 - 2019 · Ugaldetxo
1928ko azaroaren 1ean jaioa Ugaldetxoko Txipito. Aita, Juan Barrenetxea, Dimakoa zuen eta ama, berriz, Andresa Retegi Ugaldetxoko Palaziokoa. Hamar senidetan bosgarrena da bera. Bi urte zituela, senide asko zirela eta, izeba eta osabarekin bizitzera bidali zuten gurasoek Itturburu baserrira. 12 urterekin ikasi zuen barbero lana Ugaldetxoko Joxe barberoarekin eta 1950. urteaz geroztik, bere kontura lan egiten du. Maitxo emaztearekin 24 urterekin ezkondu eta bi seme-alabaren aita da. Zubiaurre etxean bizi eta lan egiten du, Altzibarren.
Berrondo Iartzabal, Luixa
1916 - 2014 · Ugaldetxo
Luixa Berrondo esanda baino, jende gehiagok ezagutuko zuen emakume hau "Luixa maixtra" esanda; izan ere, oiartzuar asko izan ziren Luixaren ikasle. Maistra garaietan gogorra izanaren pena zuela esan zigun Luixak. Gogorra ez dakigu, baina ausarta eta nortasun handikoa zela ez dugu zalantzarik. Baserrian jaio zen eta gazterik gelditu zen guraso gabe. Osaba apaizak senide guztiei eman nahi izan zizkien ikasketak, eta aukera ongi aprobetxatu zuen Luisak: irakasle-ikasketak egin zituen. Gerrak onen-onenean harrapatu zuen, gazteek ohikoa duten aisialdia ahaztu eta lana egin behar izan zuen beste askok bezala, baina bere garaiko emakume batentzat pentsaezina izan zitekeena egitera ausartu zen bera: gerrak lanerako aukera kendu zionez, berak, bere kabuz, eskola ireki zuen. Ugaldetxoko eskolan 80 ikasletik gora eduki izan zituen, eta denak erne edukitzeko makina bat trikimailuz baliatuz irakatsi zien denei: hezkuntzaz gain, heziketa ere bai. Poza gaitza ematen zion, ikasle haiek, bizitzan aurrera egin zutela ikusteak.
Bikandi Aristizabal, Maitxo
1916 - 2009 · Elizalde
Kaleko Putxutxoerrekan jaio eta bizi izan zen Maitxo. Toki batean baino gehiagotan lana egina zen. Hogeita bat urtean Errandonea ogi eta ardo biltegian aritu zen. Kale-kalean biziki, gerra aurrez aurre ezagutu zuen. Anaia bertan hil zitzaien, gainera. Kanoikadak, fusilamenduak, salakeriak... Hori gutxi balitz, lanean ere ez zuen batere zorte ona izan Maitxok: Altzibarko paper-fabrika erori zenean, bera han barrenean lanean harrapatu zuen.
Billaluze Arbelaitz, Joxe. "Leatza"
1945 · Iturriotz
1945eko martxoaren 9an jaioa Iturriozko Paraditxoko baserrian, Sarobe errekan. Zortzi senidetan zaharrena. Aita Joxe Billaluze Mitxelena zuen, Paraditxo bertakoa; ama, berriz, Ignacia Arbelaitz Aranburu, Sastarre baserrikoa. Aurrekoengandik datorkio "Legatza" ezizena. Txikitatik txondorgintzan aritu izan da; azken urteetan Joxe Manuel Etxarte "Trumoia" lagun duela.
Egilegor Portugal, Maitxo
1942 · Errenteria
Errenteria-Oreretak Oiartzunekin muga egiten duen lekutik gertu jaio zen, Santa Engrazi izeneko baserrian, denek "Arkaitza" izenaz ezagutzen badute ere. Ama Arkaitza bertakoa zuen eta aita, berriz, Astabixkar baserrikoa. Baserriko lanetan aritzeaz gain, aitak Aizpitarteko kobazuloetatik gertu zegoen zentralean egiten zuen lan. Inguru hartako beste umeak bezala, Aizatera joaten zen eskolara Maitxo. Oiartzundik joaten zitzaien maistra, Enkarna. Beste baserrietan bezalaxe, umetatik hasi zen Maitxo baserriko lanetan. Esnea eta fruta saltzen zuten kalera. Noizean behin jaisten ziren kalera enkargutara eta eguneroko esnea Trabalekura eramaten zuten handik esneketariak jaso zezan. Hamahiru urterekin utzi zuen eskola eta hemezortzirekin Txikierdin hasi zen lanean: auzoko taberna zen, garai hartan oso ezaguna igandero dantzaldia izaten baitzen bertan; inguruko herrietako gazteak biltzen ziren han. Lau urtez aritu zen han lanean. Auzoko Iturralde etxeko Luis Elizegi Zapirainekin ezkondu zen. Lau seme-alaba izan zituzten. Perurenako Bentan bizi izan dira.
Egimendia Aranburu, Korneli
1910 - 2010 · Altzibar
Altzibarko Albisturrene etxean jaio eta bertan bizitakoa. Albisturrene etxea ez da gaur egun ezagutzen dugun Albistur taberna, baizik eta Etxeaundi eta Zamora etxeen artean dagoena. Ama eta biak bizi ziren bertan. Apopiloak zituzten, eta, horretaz gain, udaran kalera etortzen zirenen arropak garbitzen eta Altzibarko bi tabernatan ere lanean aritu zen Korneli; Soteronean eta gaur egun Albistur den tabernan. Apopiloen artean Santos Arozena txistularia zegoen; berez Lizartzakoa zen eta Karrikako harrobira etorria zen lanera. Gerora, Korneliren senarra izango zen. Senarra, semeak eta bilobak txistulariak zituen Kornelik. Txistulari asko bai inguruan, baina txistua jotzeko beta askorik ez; nahikoa lan bazuen etxean eta kanpoan.
Elizegi Zapirain, Juantxo. "Prailetarra"
1938 - 2018 · Errenteria
Itturralde baserrian jaio zen. Aita Itturraldekoa zuen eta ama, berriz, Aldura baserrikoa. Aitak baserrian egiten zuen lan, eta ama kalera jaisten zen esnea eta fruta saltzera. Juantxo Aizateko eskolan ibili zen umetan. Baina oso gaztetatik mendian aritu zen lanean bere anaiekin batera. Bi anaiek lanak hartu eta gero lau anaia aritzen ziren zuhaitzak bota, zuhaitz landareak aldatu, mendia garbitu, mendi-bideak egin... eta gisako lanetan. Zegama, Aizkorri edo Arantzazu izaten ziren uda parteko lantokiak, eta gero behera jaisten ziren neguan. Askotan aste osoa pasatzen zuten mendian, lana, otorduak, lo... dena bertan egiten zuten. Itturralde urruti xamar gelditzen zela eta, Joxek hogeita sei urte inguru zituenean, Karrikako Gartxienera aldatu ziren ama eta semeak. 35 urte zituenean mendiko lana utzi eta Beta fabrikan hasi zen lanean. Han aritu zen hogei urte inguru. Gero, ardiak jartzea erabaki zuen eta Ezkontzegiberri baserrian jarri zen bizitzen eta ardiak hazten. Baina handik gutxira artzaintza utzi beharra izan zuen. Geroztik Petra Lekuona Egoitzan bizi da.
Elizondo Lekuona, Domingo
1926 · Ergoien
Gaztetatik Ardotzen bizi bada ere, Masalengoa da Domingo. Oiartzunen hiru familia aritzen ziren mandazain: Masalengoak, Zuloagakoak eta Isatsenekoak. Hirurak ere auzoak, ergoiendarrak. Aitona hasi zen ofizio horrekin eta bere aitari utzi zizkion mandoak. Domingo beti egoten zen mandoei begira, eskolara joan baino nahiago zuen haiekin mendira joan, eta halaxe hasi zen mandazain lanetan, oraindik mutil kozkorra zela. Mandoekin mota askotako garraioak egiten zituzten, baina batez ere egur-ikatzarekin aritzen ziren; beraiek jaitsi menditik eta beraiek saldu. Butanoa eta gasa sartu zenean, egur-ikatzaren eskaera jaitsi egin zen eta lanik gabe gelditu ziren mandazainak. Ordurako, hala ere, Domingok ofizioa ongi ikasia zuen eta asko daki baso eta abere kontuetaz.
Enbil Urdanpilleta, Maria Jesus
1940 - 2018 · Gurutze
Maria Jesus oraindik gaztea dugu, baina, baserrian jaio eta hazia izaki, gaur egun galtzen ari den baserriaren lekukoa dugu; nekazaritza guneaz gain, instituzio eta ohitura zaharren gordailu den baserriaren lekukoa. Amonarekin eta osaba-izebekin hazi zen, eta oso ttikitatik baserriaren ardura izan zuen. Ergoienera ezkondu eta bere bizitza gehiena bertan egin badu ere, Gurutze ezin ahaztu. Aurpegia alaitzen zaio bere auzo kuttunaz galdetzen zaion bakoitzean.
Etxarte Pikabea, Jose Manuel. "Trumoia"
1945 - 2018 · Oiartzun
Jose Manuel Etxarte Pikabea Ergoiengo Bazterkalten jaio zen. "Trumoia" gisa ezagunagoa, aurrekoengandik datorkio izengoitia, bere aitari eta aitaren aitari ere horrela deitzen omen zieten. Igantzikoa zuen aita eta ama berriz Bazterkaltekoa. Hamar senidetan hirugarrena, oso umetatik hasi zen aitarekin mendira lanera joaten. Han txondorgintzan aritzen ziren eta hilabeteak pasatzen zituzten etxeratu gabe. Eskolara sekula joan ez bazen ere, arreba izaten zuen maistra eta hark erakutsi zizkion jakin beharrekoak. Beste bizimodu eta garai batzuen lekuko, txondorgintza zer izan zen erakutsiz, azken urteetan Joxerekin batera zenbait txondor egin ditu.
Etxeberria Olaziregi, Joxepa
1928 · Ugaldetxo
Oiartzungo Larraburu baserrian, Txikierdi ondoan, jaio zen. 13 senidetan hamargarrena zen bera. Gerra zibilean aita fusilatuta hil zieten. Aitak moilan egiten zuen lan itsasontziak deskargatzen. Errenteriara ezkondu zen Joxepa eta bertan lau seme-alaba izan zituen. Plazara joaten zen barazkiak hartuta eta esnea ere partitzen zuen han. Labe baserrira joan ziren bizitzera eta, azkenik, Aranon bizi da azken urteetan.