Baserria

Baserriaren historia; baserri izenak; desagertutako baserriak

Ezkontzegin maizter

Transkribapena

Nor Loinaz Azpiazu, Juli
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-138
Pasartea 0:10:52 - 0:12:36 (1' 44'')
Laburpena Donostiako anai-arreba batzuk ziren Ezkontzegiko nagusiak. Aitak esaten zuen gaiztoak zirela. Baserri handia zen Ezkontzegi, bai baserria bera eta baita terrenoak ere. Tolare ederrak zituen. (Bapatean mozten da bideoa)

Esnao

Transkribapena

Nor Retegi Aizpurua, Joxepa
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-137
Pasartea 0:03:18 - 0:04:15 (0' 57'')
Laburpena Gurasoek, ezkondu ondoren, erosi zuten Esnao. Eta Josefa jaio ondoren berritu zuten etxea, ederki oroitzen du etxea berritu zuten garaia.

Artamugarri-erdikoa

Transkribapena

Nor Mendiburu Etxeburu, Mari Karmen
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-142
Pasartea 0:06:20 - 0:08:21 (2' 01'')
Laburpena Artamugarri oso baserri ederra omen zen, ikuilu eta sala dotoreekin. Baserria nolakoa zen kontatzen digu. (Tartean txirrina jotzen dute eta moztu egin behar izaten dugu). Garai batean neskak oso gazterik joaten omen ziren neskame; tartean, Mari Karmenen bi ahizpa zaharrenak ere bai.

Baserri izenak

Transkribapena

Nor Egilegor Portugal, Maitxo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egin gabea
Zinta ERR-41b
Pasartea 0:26:21 - 0:28:05 (1' 44'')
Laburpena Baserri izenak: (Haunzko mendikoak: Isturitz, Txikierditik pixka bat goraxeago. Portuluze. Oiartzabal. Añarre. Oleta (etxetik ikusten da). Arkaitze (bista- bistan). Aldura txiki, Aldura, Urdaburu. Denak inguruko baserriak. Gurasoekin ez ziren mendira joaten. Mendia lanean ezagutu zuten, animaliekin. Baina, ez aisi gisa. Senarrarekin bizitzera joan zenean, zertxobait gehixeago.

Baserriaren izena

Transkribapena

- Gañekun, lehen e... hasi zana, zea, Bunosairesku hoi noiz kanbitu 'te zen hor, hoi bai al dakizu zuk? Santa Engrazia zela.
- Santa Engraxi, Santa Engraxi dago Bonises baserriyan azpikaldin, beheko txokuan
-Biñon zuen itxia 're Santa Engrazi zela, 'ta noiz in 'te zun kanbiyu hoi izenin?
- E... nik ustet hoi hasieratikan zula Santa Engrazi izena jarri ziyoten
- Hoi da
- Arkaitza geoztikan da jarriya, hoi da izengottiya bezela. Ezizena, ezizena.
- Ya. Zuek jarriya 'te da 'o ez? 'O zuek ya hola hartu zenuten?
- Eztakit, hoixen eztakit, noiz jarriya zan, biño guk beti Arkaitze... Bañon hau uandikan 'e han daka letrerua harrek, e... sarrerako atian gañian Santa Engrazia.
- A bai e
- Bai, bai bai.
- Biño iñorrek eztu izautzen.
- Keba, keba. Paperatan hala do, bañon gañekun ez ez. Arkaitze 'ta Arkaitzekuk esanta bai, baño Santa Engrazia esanta, keba.
-'Ta nola saten zute Arkaitze?
- Arkaitze. Bai. 'Ta hoi da, nik ustet atea zala hori izen hori ba dagolako harkaitzan gain-gañian dago etxia, harkaitz gañian dago.

Harek etxe atzetikan goiti-beiti Antxuloko erreka 'ro esaten iotenako, geo handik barrengo loira ateatzen da, izuarrizko harkaitza dauka. 'Ta gu ume kozkorretan harkaitz hartan denin ibiltzen giñen e.
'Ta ez giñun iñoiz miñik hartu izandu, nik eztakit zer giñan, piztiyak bezela ibiltzen giñan. Bai bai.
- Uaiñ ez geniyoke utziko arrimatzen iñorrei, haurrei, iual.
- Ez ez. Baiñon orduan... 'ta askotan gurasuak non ibiltzen giñan ez zuten jakitten. 'Ta nunahi, zea kuebazolotan 'ta bai gordeketan 'ta errex ibiltzen giñan gu. 'Ta geo ardikin 'e ibiltzen giñan
batea 'ta bestea, eta bueno hor harkaitza besteik ez dago, gue etxe aldetikan beste aieka, berriz, Aldura aldea ta hoik mendiyak dozte. Ordun garbiyak eote zian, gaur, berriz, dozte...
Nor Egilegor Portugal, Maitxo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta ERR-41
Pasartea 0:07:32 - 0:09:32 (2' 00'')
Laburpena Sarrerako atearen gainean Santa Engrazia jartzen duen arren, inork ez du ezagutzen. "Arkaitze" izenarekin ezagutzen dute denek. Bere ustez, harkaitzaren gainean dagoelako datorkio izena. Umeak zirela denean barrena ibiltzen ziren, gurasoek askotan ez zuten jakiten non zebiltzen. Gaur egun, ezin pentsa horrela ibiltzea umeak

Santa Engrazia baserria

Transkribapena

- Bale bueno hoi da. Eta jaio ziñan Arkaitz o Arkaitza da baserriya?
- Baserriyak bere izena Santa Engrazia du, iñorrek eztu xinistatzen bañon
- Aiba
- Bai, bere izena Santa Engrazia da. Bañon e Santa Engrazia santa ze, nun da hoi? Arkaitza santa denak ulertzen dute
- Santa Engrazia bada, halare, hor Txikierdi inguru hortan
- Bai dago zean , Iturrioztikan gora. E... Aristizabal pixkat goraxio, Buenos Aires 'e badago hor
- Bai
- Eta Buenos Airesen azpikaldeko txokuan dago Santa Engrazia, eta gaiñea izan behar du Santa Engraziko alaba in 'men zan Arkaitzea jona bizitzea eta handikako izena omen du harek Santa Engrazia
- Aiba
- Bai. 'Ta hoi hoi izan omen zan, horren historiya gurasuak eta askotan kontatu izandu diate nei. Santa Engraziko, Santa Engrazin ahizpa bat ezkondu zan 'ta beste ahizpa Sepulpo
Sepulpo dago Bonesesko onduan, hoi hutsik dago oan. Eta geo ordun omen zan em... nola zan, karlistak eta liberalan gerra 'o eztakit zer eta orduan e... galtzen zijoazten erara su maten 'men ziyoten etxiai.
Eta garaiy hartan su man omen ziyoten Sepulpoi 'ta ordun geldittu omen zian etxeik gabe. 'Ta orduan e... ahizpa hoi, Santa Engraziko ahizpa hoi, Sepulpon bizi zana jun zan Arkaitzea bizitzea.
Hura beana omen zuten etxi hora, baño bizi omen zan han artzai bat, 'ta hura aterazi eta gero haiek bizitzen jarri 'ta haiek ezkeo gu eondu gea hor 'ta guk hustu deu oaiñ. Oaiñ hutsa dago.
Baño ordutik, handikako izena omen du horrek Santa Engrazia, horrei Santa Engraxi esate iote. Askotan itten ttugu euskaldunak hitzak moztu, letrak moztu itten ttugu
Bai e... hor 'e badia Bainketa, sate degu guk biño dia Baringarate. Hola itten ttugu. Hortan oso azkarrak gea.
- Dena jaten
- Bai bai, baño ulertz ulertzen deu gen artian, geo idaztekuan 'ta zein da hoi ba, Bainketa zein da, ez?
-'O alrebes
- Paperatan bestela dagolako
- Bai 'o alrebes, paperin ikusi 'ta zein 'te da?
- Bai
- 'Ta geo...
- 'Ta gu Oiartzunea enkarguta aberiakin 'ta juten giñanian, ni askotan ya gehinin neone ibiltzen nitzan
eta ordun Oiartzunen Balentiñen denda eta eztakit goatze zean zu, ba hara jute giñan askotan 'ta hango Balentiñen semiak, eztakit zer dun izena, ahaztuta daukat oaiñ.
E... "Arkaitxe", "Arkaitze" 'ta izuarrizko amurraziyua hartzen genun Arkaitze sate zigutelako. Oain ya ez e. Gustoa aitze deu, biño ordun umetan ez, ez genun nahi izaten
- Biño zertikan? zuek ordun uandik Santa Engrazi saten zeniyoten 'o ze?
- Ez, etxian izena zan Arkaitze 'ta ez gu
- A... etxian izena zueri satia etzizuten gustatzen
- Ez, etzitzaigun gustatzen. Oso gaizki hartzen genun
- Ta hemen ezto ohittura hoi o ze? Hemen ingurun, zuen...
- Ba bai, uan hemen ere Arkaitzakuk sate digute. Bai bai, bañon ez, oain ya eztiu inportikan, baño orduan oso gaizki hartze gendun.
Bai, oso gaiñea. 'Ta ordu ezkeotikan ba e... ordun e... horrea joa
Nor Egilegor Portugal, Maitxo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta ERR-41
Pasartea 0:03:10 - 0:06:33 (3' 23'')
Laburpena Beren baserriaren izena Santa Engrazia zen, nahiz eta "Arkaitza" izenez ezagunagoa zen baserria. Baserriaren jatorria kontatzen du Maitxok. Iturrioztik gora dago baserria, Buenos Airesen azpiko txokoan omen dago. Euskaldunok izenak mozten ditugu: Santagrazia (Santa Engrazia). Oiartzuna jeisten zenean, baserri izenarekin deitzen ziotenean ez zitzaion gustatzen.

Mamuteko etxeak

Transkribapena

-Biño toki politta izango zen hoi e!
-Bai, bai. Dena xabala. Oaiñ ueldik atetzen zinin, ura sartzen zen e!
-A bai e? Errekak gaiñezka ite' zun?
-Bai. Hoi bai.
-Errex ite 'zun gaiñezka errekak?
-Bai, asko itten zunin beiñipin bai.
-'Ta baserriraiño sartzen zen ura?
-E?
-Baserriraiño sartzen zen ura?
-Ez, barrenea ez zen sartzen, ya aldea zetu bai, biño sartu ez zen itten.
Geo erreka 're bagenun beste aillekatik, itxian beste aillekatikan. Txikierdi aldetik heldu zena. 'Ta geo biyek bat itten zutenin ura gora.
-Klaro, klaro. Erdiyan harrapatzen zun.
-Erdiyan, erdiyan harrapatzen bai.
-Goatzen zea horko itxian izenak zein zien?
-Bai, lehengusuna errota. Han beak eta beste maixter bat eukitzen zuten.
Bat ez, bi gaiñea. Eukitzen zittuzten. Geo Juantxene. Geo Palaziyo. Eta Txokua 'ta handik aurrea Txikierdi aldekuk, itxi hoik.
-'Ta zuenak nola zun izena?
-Juansendo.
-Juansendo?
-'Ta bestia Juantxene. Gue lehengusun, haina, Juansendoko errota, errota.
Nor Jauregi Oiartzabal, Carmen
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-090
Pasartea 0:01:08 - 0:02:26 (1' 18'')
Laburpena Carmen Ugaldetxon bizi zen, Juansendon, Mamut egin aurretik. Inguru haiek nolakoak ziren azaltzen du. Mamut egin zen lurretan zeuden baserriak: Juansendo, Juansendo errota, Juantxene, Palazio eta Txokoa.

Anatxuri

Transkribapena

Nor Aduriz Urdanpilleta, Tiburtxi; Unsain Aizpurua, Dolorex
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-103
Pasartea 0:07:48 - 0:10:38 (2' 50'')
Laburpena Dolorex Anatxurikoa da, lau bizitza zituen Anatxurik. Gero bi bizitza egin zituzten. Anatxuritik Iturriotzera zuten joera. Baina, Karrikako harrobian barrena jaisten ziren bidea hortik egina zegoelako.