Lokalak eta kooperatibak

- Karo, zuei tokatu zizuten polittena dena, ez?
- ¡Nada! Guk alkandorak itten reketintzat! 'O soldauntzat. Dozena bat astian 'o. Oan makinakin ez nuke azertatuko ezertan. Parece mentira, ordun trote errin ikasi 'ta oan ideik ez dut makina...

Utzi 'ta, no tengo ni idea. Biño dozena bat alkandora in ber 'zaten genun pa el servicio Social. Eta geo igandero in ber izaten genun, igandero ez, hamabostin behiñ, txapa zar bat jarri ber izaten genun dirua biltzetik denak, Falanjeko.

Sei sos izaten zen ordun. Eta karo, meza izaten zen... Bolara batin bostetakua, geo seita pasa zuten eta lendabiziko mezeiño tortzen giñan 'ta geo hamarretan izaten zen azkenekua. Eta ehun txapa maten 'izkiguten,

ez bagenittun ehun txapa hoik jartzen geok patu ber genun! 'Ta korrika batei jarri 'ta bestiai jarri 'ta ierritzen bazuten karlistak zila 'ta haina joten giñala lenuo bestina biño, "bestiai 're jarri, e? Bestiai 're jarri, e?". Nola itten zin! Dispatenekuak... Oan Dixpatenekua...

Mikeletia zen, Maittere horren atta. Harrek durua maten zun. Korrika aber zeiñek harrapatzen zun hua. Durua ez, durua hara botzeko, durun txapa kentzeko, zeatzeko. ¿Tú sabes lo que era cien chapitas de aquella ir poniendo aquello?.

'Ta geo gaiña dozena bat alkandora! Y luego una canastilla de recien nacido.
- Hoi guk 'e in genun.
- Eta hoi zer zin, falanjekuk?

- Bai.
- Servicio Social edo... Maten zizuten zea bat (...)
- Bai, eoziñ lanetan sartuko baziñan 'o eskatu itten zizuten hoi.

- Zertifikado bat bezela.
- Te pedian. Hoi zen una cosa indispensable.
- Zen hola kartilla bat con (...) y las flechas y sellos. Ez dakit nun duten 'e.

- Hoi zea, hor gaiña... Gerra in zenin, gerra aurretikan batzokiya ez al zen killikupin eta oain itxe berriya itten ai din hoi?
- Bai. Romeronin.

- Bai.
- Romeronin.
- Hor bihan batzokiya.

- Bai.
- Nik ez nun iya hor (...) kusi nun nik, biño oso gaztia nitzala. Nik ez nun iya izautzen hor. Biño batzokiya hor. 'Ta hor bai 'men zin mueble ederrak. Oain ez dakit ze iñak izango din.

'Ta haik batzokiyanak omen zin, biño...
- Geo gerran bestik hartuko zuten, ez?
- Hoiy itxiya eondu zen...

- Nik ez dakit.
- Nik ez dakitt.
- 'Ta non zuten ba ben sedik eta falanjekuk eta?

- Falanjekuk zean, ez? Ez al zen hemen... El círculo...
- El conservatorio de...
- Ibargain?

- Barandiaran. Hoi dena hartua Barandiaran.
- Ibargain.
- Hoi uste 'ut dena, horko mueble dena jende...

Uste 't bentzat izango zutela y luego les tocó devolver. Eta jendia larri, hemendik ez ekartzeko bistan, atzetik barrena kartzeko... Nabarmen zilako. Zeatik emanak.

-Geo falanjekua ez al zen hor Bar Maite zenin... El círculo horregatik deitzen ziyoten, ez?
- Bai.
- Karlistana ez, hoi falanjekua zen, ez?

- No creo.
- ¿No eran Carlistas esos?
- Hoi Karlistana izautzen nun. Aztu 're in nau. Karlistana, Karlistana.

- Ez dakit zergatikan falange...
- Karlistana, Karlistana.

- Hemendikan, hemen sartu zin.
- Ugaldetxotik gotti den...
- Ez, hemen, hemen, goitikan. Bai. 'Ta...

- Beldur errak bai, pasako zenittuzten?
- Biño ez genekiun zer zen. Nik gerra zer zen... Biño akortzen naz denak hortxe itxia horren aurkaldin, jarri... Gu beira tropak heldu zila 'ta behiñ 'e ikusi gabik gerrik.

'Ta denak hantxe giñan, izebak, bi izebak eta esan dut, osaba, atzetik jon zen hoi be zea janez. 'Ta "ba, ni banijua!" Itxian zeon arropa zarrak jantzita zeara, "banijua aber zer den ba kali hortan." 'Ta como espía, hartu 'ta kartzela eaman zuten.

Eta gu, berriz, hortxe, paretan kontra jarri eta denak filan jarri 'ta denai pistolakin hola zeatzen. Ni ttikiya. 'Ta hiru neskatxa 'ta bi izebak.
- 'Ta izebak geo jakingo zun iaman zutela?

- Bai.
- Karo.
- Klaro. Al no volver a casa...

- Disgusto erra!
- 'Ta hola asko eraman zittuzten hemendikan. Asko. Eta beste hiru hoik behiñik piñ hill zittuzten 'ta... Hoiyek... Kampotik zatorren jendik zer zakiyen haik zeiñ zin eta...

Hori izan bazin gizon gaixto batzuk, sólo que tenían su ideal! Ben idea zutela... Nazionalistak. Ordun nazionalistak karlistan kontra. Ez, karlistak nazionalistan kontra zian. Eta nola Naparrotik etorri zien reketi hoik, esos eran todos carlistas. 'Ta hemengo jendiay... Bueno!

Amakin bat badia, nere... Hor baserri ttiki bat bagenun gure itxian... Gure itxia zenan frentin. Xomorronia saten geniyon. Horkua 're, Txomin, hua 're hil zuten... asko! Asko. Hor Etxetxikiko apaiza 'ta... Jesus! Zemat hola.

- 'Ta batzuk nazionalistak zilako, biño geo beste asko 're politikan sartu gabe zoztenak 'e bai, ez? Hil zittuzten.

- Ez dakit ba. Nik uste 'ut politikakuk gehiyo ziala. Bai, gutxi 'o gehiyo. Ben ideala zuten, gaiñekun iñoi hola kalteik iñik behiñik pin.
- 'Ta gerra hasi aurretik hor batzokiyak eta bazin, ez?

- Bai.
- Non zen batzokiya?

- Hortxe bat. Oañ itxia itten nola ai dia hor? Pues hortxe, baju hortan batzokiya. 'Ta zea, karlistan zirkulua saten zen. Zirkulua zen hemen oain garajia nola do hor zean, Antoneneko onduan?

- Bai.
- Hor zen zirkulua saten ziona.